Η πλατεία Όντεονσπλατς, στο κέντρο της Στοκχόλμης, είναι γεμάτη με μαθητές λυκείου που απολαμβάνουν την ανοιξιάτικη σχολική αργία. Παρότι η αποφοίτηση απέχει ακόμη μερικές εβδομάδες, αρκετοί τελειόφοιτοι έχουν ήδη φορέσει τα παραδοσιακά λευκά καπελάκια, ακολουθώντας το σουηδικό έθιμο. Ανάμεσά τους, η 19χρονη Ολίβια Πέρσον κρατά στα χέρια της ένα μικρό κουτί με φακελάκια νικοτίνης — και δεν είναι η μόνη.

Αρωματισμένη νικοτίνη, χωρίς καπνό και χωρίς ενοχές

Τα μικροσκοπικά φακελάκια τύπου snus, χωρίς καπνό, είναι το νέο trend στους νέους Σουηδούς, κυρίως ανάμεσα στις νεαρές γυναίκες. Γεύσεις όπως ροδάκινο, μήλο-μέντα και ακόμα πιο «τσαχπίνικες» επιλογές όπως λεμονόκρεμα ή appletini, κρύβονται σε σχολικές τσάντες και τσέπες τζιν. «Απλώς έχει πλάκα», λέει η Πέρσον. «Σε κάνει να νιώθεις σε εγρήγορση και αφού όλοι το κάνουν, σκέφτεσαι: πόσο κακό να είναι;».

Προϊόντα όπως τα Zyn, Velo και Après καταγράφουν αλματώδη άνοδο στις πωλήσεις. Στη Σουηδία, όπου λιγότερο από το 5% των ενηλίκων καπνίζει πλέον, η χρήση φακελακίων νικοτίνης αυξάνεται ραγδαία — και είναι οι γυναίκες που πρωταγωνιστούν: το 2024, το 15% των γυναικών ηλικίας 16–29 δηλώνει καθημερινή χρήση, ξεπερνώντας κατά σχεδόν 5 μονάδες τους συνομήλικους άνδρες.

Μικρά κουτιά, μεγάλα κέρδη

Το φαινόμενο δεν έχει περάσει απαρατήρητο από τη βιομηχανία. Το μικρό μέγεθος, οι μοντέρνες γεύσεις και η λαμπερή συσκευασία —μερικές φορές ακόμη και διακοσμημένη με στρασάκια— «κλείνουν το μάτι» στις γυναίκες καταναλώτριες. Η Χέλεν Στγιέρνα από την οργάνωση A Non Smoking Generation δηλώνει πως «τα αποκαλούσαν κοριτσίστικα snus. Είναι φανερό σε ποιο κοινό στοχεύουν οι εταιρείες».

Η αγορά των φακελακίων νικοτίνης έχει ήδη αγγίξει τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια και αναμένεται να αυξάνεται κατά 30% ετησίως έως το 2030. Στη Σουηδία δοκιμάζεται το πιο δυναμικό μοντέλο, το οποίο ενδέχεται να επεκταθεί και σε άλλες χώρες, ιδιαίτερα όσο το παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο παραμένει θολό.

Ανησυχίες, ρυθμίσεις και παλιές… διαφημιστικές στρατηγικές

Οι κίνδυνοι, ωστόσο, δεν απουσιάζουν. Οι γιατροί προειδοποιούν για βλάβες στα ούλα, στο καρδιαγγειακό σύστημα και για το ενδεχόμενο να λειτουργούν αυτά τα προϊόντα ως «πύλη εισόδου» στο κάπνισμα. Το Bloomberg αναφέρει αύξηση καπνίσματος μεταξύ νέων στη Σουηδία, γεγονός που προκαλεί ανησυχία.

Παράλληλα, οι αρχές αρχίζουν να σφίγγουν τον κλοιό. Η υπηρεσία προστασίας καταναλωτή επέβαλε πρόστιμο 52.000 δολαρίων σε εταιρεία που διαφήμιζε τα προϊόντα της με βίντεο στο TikTok, ενώ ασκήθηκε καταγγελία κατά της μουσικού Fröken Snusk για στοχευμένη προώθηση σε ανήλικους.

Οι πολυεθνικές, πάντως, υπερασπίζονται τις γεύσεις: «Συμβάλλουν στη μετάβαση από το κάπνισμα», υποστηρίζει η British American Tobacco, ενώ η Philip Morris υπενθυμίζει ότι η Swedish Match —παραγωγός της Zyn— ενσωματώθηκε στον όμιλο το 2022.

Το deja vu της διαφήμισης στις γυναίκες

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι καπνοβιομηχανίες στοχεύουν συνειδητά τις γυναίκες. Τη δεκαετία του ’20 τα τσιγάρα παρουσιάστηκαν ως «δαυλοί ελευθερίας», ενώ στα ’60s τα Virginia Slims πωλούνταν ως σύμβολα κομψότητας. Τώρα, τα social media έχουν αναλάβει τον ρόλο του προωθητή: «Φωτογραφίες με νέες, όμορφες γυναίκες να διασκεδάζουν κρατώντας τα κουτάκια τους», σημειώνει η Στγιέρνα. «Το μήνυμα είναι σαφές — και άκρως στοχευμένο».

Η νέα «καπνιστική επανάσταση» δεν έχει καπνό, έχει όμως αρώματα, στρατηγική και ένα τεράστιο δυνητικό κοινό. Και η Σουηδία βρίσκεται ήδη στην πρώτη γραμμή.

Διαβάστε ακόμη: