Σημαντικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού και στις διαδικασίες ελέγχου των συγκεντρώσεων επιχειρήσεων προωθεί το υπουργείο Ανάπτυξης, μέσω τροποποιήσεων στον ν. 3959/2011. Οι ρυθμίσεις εντάσσονται στο Μέρος Β’ του νέου νομοσχεδίου για τη σύσταση της νέας Ανεξάρτητης Αρχής για την Προστασία του Καταναλωτή και την Εποπτεία της Αγοράς και έχουν ως στόχο, όπως αναφέρεται, την επιτάχυνση των ελέγχων, τη διαφάνεια, την οικονομική και λειτουργική ενίσχυση της Αρχής και την καλύτερη επιτήρηση της αγοράς.
Το νέο πλαίσιο έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία η Επιτροπή Ανταγωνισμού συμπληρώνει 30 χρόνια λειτουργίας και, σύμφωνα με το υπουργείο, αποτυπώνει τον ρόλο της ως βασικού θεσμικού «φύλακα» απέναντι σε στρεβλώσεις της αγοράς, καρτέλ και καταχρηστικές πρακτικές.
Ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος έχει τονίσει ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού «καλείται να διαφυλάξει τη διαφάνεια στην αγορά και να προστατεύσει τον ανταγωνισμό από στρεβλώσεις», προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση επιδιώκει να την ενισχύσει με μέσα, πόρους και ανθρώπινο δυναμικό. Όπως υπογράμμισε, σε μία περίοδο έντονων προκλήσεων – από την τεχνητή νοημοσύνη μέχρι την κλιματική κρίση – η εποπτεία της αγοράς πρέπει να είναι σύγχρονη, ψηφιακή και αποτελεσματική.
Ακολουθούν οι βασικές παρεμβάσεις που εισάγει το νέο θεσμικό πλαίσιο:
- Υποχρεωτική προηγούμενη γνωστοποίηση συγκεντρώσεων επιχειρήσεων
Θεσπίζεται υποχρέωση οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων (συγχωνεύσεις, εξαγορές ή αποκτήσεις ελέγχου) να γνωστοποιούνται στην Επιτροπή Ανταγωνισμού πριν από την υλοποίησή τους και αμέσως μετά τη συμφωνία ή τη δημόσια προσφορά.
Η υποχρέωση ενεργοποιείται όταν:
- ο συνολικός κύκλος εργασιών όλων των συμμετεχουσών επιχειρήσεων ξεπερνά τα 150 εκατ. ευρώ παγκοσμίως και
- τουλάχιστον δύο από τις επιχειρήσεις έχουν καθεμία άνω των 15 εκατ. ευρώ κύκλο εργασιών στην ελληνική αγορά.
Με τον τρόπο αυτό, η Επιτροπή αποκτά δυνατότητα έγκαιρης και προληπτικής παρέμβασης σε deals που μπορεί να επηρεάσουν τον ανταγωνισμό στην ελληνική αγορά.
- Νέες προθεσμίες και πιο αυστηρή διαδικασία ελέγχου συγκεντρώσεων
Αναμορφώνεται το καθεστώς των προθεσμιών ελέγχου. Οι προθεσμίες δεν ξεκινούν να «τρέχουν» εάν η γνωστοποίηση είναι ελλιπής, ανακριβής ή παραπλανητική.
Οι επιχειρήσεις θα καλούνται μέσα σε επτά εργάσιμες ημέρες να συμπληρώσουν ή να διορθώσουν στοιχεία, και μόνο από τη στιγμή της πλήρους, ορθής και επικαιροποιημένης γνωστοποίησης θα αρχίζει να μετρά ο χρόνος ελέγχου.
Επίσης προβλέπεται ότι οι προθεσμίες μπορούν να παραταθούν με συμφωνία των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων.
Η φιλοσοφία: πιο σαφή δεδομένα, πιο γρήγορη και ασφαλής αξιολόγηση, λιγότερες καθυστερήσεις. - Νέο τέλος 1‰ υπέρ της Επιτροπής Ανταγωνισμού
Καθιερώνεται τέλος ύψους 1‰ (ένα τοις χιλίοις) στις ανώνυμες εταιρείες που ιδρύονται ή αυξάνουν το μετοχικό τους κεφάλαιο.
Το τέλος αυτό θα κατευθύνεται απευθείας στην Επιτροπή Ανταγωνισμού και στοχεύει στη χρηματοδοτική της αυτοτέλεια, άρα και στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της.
Το έσοδο θα συνδέεται με το ΑΕΠ μέσω ελάχιστων ορίων χρηματοδότησης. Αν τα ίδια έσοδα της Αρχής δεν επαρκούν για να καλύψουν το ελάχιστο όριο, η διαφορά θα καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Με απλά λόγια: η Αρχή αποκτά σταθερή, εγγυημένη ροή πόρων. - Πρακτική άσκηση φοιτητών και τοποθέτηση ασκουμένων δικηγόρων
Προβλέπεται πλέον ρητά η δυνατότητα η Επιτροπή Ανταγωνισμού να απασχολεί:
- φοιτητές (προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς) για πρακτική άσκηση έως 9 μήνες,
- έως 5 ασκούμενους δικηγόρους σε οργανικές μονάδες που χειρίζονται νομικά ζητήματα.
Θεσπίζονται κανόνες για τη διαδικασία επιλογής, τη διάρκεια, την αμοιβή και την ασφαλιστική κάλυψη (για ατύχημα/ασθένεια), με στόχο να συνδεθεί η θεωρητική κατάρτιση με πραγματική εμπειρία σε ελεγκτικό μηχανισμό υψηλής εξειδίκευσης.
Σημαντικό επίσης: τερματίζεται το παλιό καθεστώς «άμισθης απασχόλησης» χωρίς πλαίσιο.
Αυστηρότερα πρόστιμα για παραπλανητικές ή ελλιπείς πληροφορίες
Ενισχύονται τα εργαλεία επιβολής κυρώσεων.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα μπορεί να επιβάλλει πρόστιμο έως 1% του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών της προηγούμενης οικονομικής χρήσης σε επιχειρήσεις που:
- αρνούνται να δώσουν στοιχεία,
- καθυστερούν ή δυστροπούν,
- δίνουν ελλιπή, ανακριβή ή παραπλανητικά στοιχεία,
- αρνούνται να δώσουν προφορικές εξηγήσεις.
Παράλληλα, προβλέπονται χρηματικές κυρώσεις ανά ημέρα μη συμμόρφωσης, υπολογισμένες επί του ημερήσιου κύκλου εργασιών, καθώς και ατομικά πρόστιμα σε διευθυντικά στελέχη και υπαλλήλους (15.000 έως 30.000 ευρώ την ημέρα).
Δηλαδή, η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο την εταιρεία αλλά και τα πρόσωπα που εμποδίζουν τον έλεγχο.
Ψηφιακά εργαλεία και τεχνητή νοημοσύνη
Για πρώτη φορά θεσμοθετείται η δυνατότητα η Επιτροπή Ανταγωνισμού να αξιοποιεί:
- μεθόδους εξόρυξης δεδομένων (data mining),
- τεχνολογικά εργαλεία και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης,
- άμεση διασύνδεση με πληροφοριακά συστήματα του Δημοσίου,
- πρόσβαση στο εθνικό σύστημα ηλεκτρονικών δημοσίων συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ).
Η ψηφιακή πρόσβαση σε πραγματικά στοιχεία (π.χ. συμβάσεις προμηθειών, τιμολογήσεις, ροές αγοράς) ενισχύει ριζικά τη δυνατότητα της Αρχής να εντοπίζει έγκαιρα εναρμονισμένες πρακτικές ή καρτέλ.
- Κυρώσεις για παρεμπόδιση ερευνών
Αυστηροποιούνται και τα πρόστιμα για επιχειρήσεις που παρεμποδίζουν ή δυσχεραίνουν ελέγχους «επί τόπου» (έρευνες σε εγκαταστάσεις, κατασχέσεις εγγράφων κ.λπ.).
Προβλέπεται πρόστιμο έως 1% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών και πρόσθετη ημερήσια κύρωση έως 3% του ημερήσιου τζίρου, μέχρι τη συμμόρφωση.
Για φυσικά πρόσωπα τα πρόστιμα μπορούν να φτάσουν έως τα 2 εκατ. ευρώ.
Κεντρική ιδέα: η παρεμπόδιση του ελέγχου αντιμετωπίζεται πλέον ως εξαιρετικά σοβαρή παράβαση και τιμωρείται ανάλογα. - Σύνδεση με τη νέα Αρχή για την Προστασία του Καταναλωτή
Παράλληλα με τις αλλαγές στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, προχωρά η σύσταση της νέας Ανεξάρτητης Αρχής για την Προστασία του Καταναλωτή και την Εποπτεία της Αγοράς, η οποία θα στελεχωθεί με περίπου 300 ελεγκτές και θα λειτουργεί με σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία στα πρότυπα της ΑΑΔΕ.
Η νέα Αρχή θα έχει διακριτό ρόλο, αλλά θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς την Επιτροπή Ανταγωνισμού, με στόχο μια πιο σφιχτή και συντονισμένη εποπτεία της αγοράς προς όφελος του καταναλωτή.
Συνολικά, το νέο πλαίσιο για την Επιτροπή Ανταγωνισμού στοχεύει σε τέσσερις κατευθύνσεις:
- πρόληψη αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών πριν παγιωθούν,
- ταχύτερους και πιο «δεσμευτικούς» ελέγχους σε συγχωνεύσεις και εξαγορές,
- θεσμική ανεξαρτησία μέσω σταθερής χρηματοδότησης,
- ψηφιακή ισχύ με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης και άμεση πρόσβαση σε κρίσιμα δεδομένα.
Σε μια αγορά όπου το κόστος ζωής και οι τιμές βρίσκονται διαρκώς στο μικροσκόπιο, η κυβέρνηση εμφανίζει τις παρεμβάσεις αυτές ως μήνυμα ότι ο «υγιής ανταγωνισμός» δεν είναι μόνο οικονομικός κανόνας, αλλά κοινωνική απαίτηση.
