Οι δολοφονίες δυο δημοσιογράφων στην Τιχουάνα σε χρονικό διάστημα μικρότερο της μιας εβδομάδας ξανάφεραν στο επίκεντρο της συζήτησης το ζήτημα της προστασίας των επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης στο Μεξικό, τη χώρα που θεωρείται η πιο επικίνδυνη στον κόσμο για τους ρεπόρτερ – εξαιρουμένων μόνο εμπόλεμων ζωνών -, με πάνω από εκατό φόνους μέσα σε κάπου είκοσι χρόνια.

Εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν χθες Τρίτη το βράδυ στη μεξικανική πρωτεύουσα, μπροστά στην έδρα του υπουργείου Εσωτερικών, φωνάζοντας «απαιτούμε δικαιοσύνη». Φωτογραφίες δολοφονημένων δημοσιογράφων προβλήθηκαν στους τοίχους του κτιρίου.

Συγκεντρώσεις αυτής της φύσης έγιναν επίσης σε άλλες περίπου σαράντα πόλεις απ’ άκρου σ’ άκρο του Μεξικού, συμπεριλαμβανομένης της Τιχουάνας, με σύνθημα «ούτε σιωπή, ούτε λήθη».

Υποστήριξη από το εξωτερικό 

Το σοκ των δύο δολοφονιών στην Τιχουάνα ξεπέρασε τα σύνορά της με το Σαν Ντιέγκο (Καλιφόρνια). Η κυβέρνηση των ΗΠΑ επανέλαβε την υποστήριξή της στις προσπάθειες του Μεξικού «στον αγώνα κατά της ατιμωρησίας», με μήνυμα του Αμερικανού πρεσβευτή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέφρασε την «ανησυχία της μπροστά στην αναποτελεσματικότητα των ερευνών που διενεργήθηκαν για να διαλευκανθούν προηγούμενες υποθέσεις δολοφονιών δημοσιογράφων». Οι Βρυξέλλες ζήτησαν εκ νέου από τις αρχές του Μεξικού να κάνουν «κάθε δυνατή προσπάθεια για να προστατεύονται πιο αποτελεσματικά οι δημοσιογράφοι».

«Καλούμε τις μεξικανικές αρχές να ενισχύσουν την προστασία των δημοσιογράφων», ήταν η παρότρυνση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, του Αντόνιο Γκουτέρες, μέσω του εκπροσώπου του.

Μηχανισμός προστασίας

Η τηλεοπτική δημοσιογράφος Λούρδες Μαλδονάδο, που δολοφονήθηκε την Κυριακή, και ο φωτορεπόρτερ Μαργαρίτο Μαρτίνες, που δολοφονήθηκε έξι ημέρες νωρίτερα, είχαν καταφύγει στον «Μηχανισμό Προστασίας», που ιδρύθηκε το 2012.

Αυτός ο «Μηχανισμός προστασίας υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοσιογράφων» θεωρητικά καλύπτει το τρέχον διάστημα «496 δημοσιογράφους, 137 γυναίκες και 359 άνδρες», διαβάζει κανείς στον επίσημο ιστότοπο της κυβέρνησης.

Ο Μηχανισμός προσφέρει μεταξύ άλλων αστυνομική φύλαξη και κάμερες παρακολούθησης στις κατοικίες των δημοσιογράφων, εξηγεί ο διευθυντής της εβδομαδιαίας εφημερίδας Proceso, ο Χόρχε Καράσκο.

Ο ερευνητής δημοσιογράφος είχε προσφύγει στον μηχανισμό το 2013, όταν δέχθηκε απειλές κατά της ζωής του επειδή συγκέντρωνε στοιχεία για τον φόνο μιας συναδέλφου του. Κατέφυγε για μερικές εβδομάδες στο Παρίσι.

«Είναι σαφές ότι ο μηχανισμός αυτός έχει αποτύχει»

«Στη δική μου περίπτωση, λειτούργησε», σημειώνει μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο. Όμως έκτοτε, «ο Μηχανισμός έχει κορεστεί. Υπάρχουν τόσες πολλές περιπτώσεις».

Ο κ. Καράσκο διαπιστώνει εξάλλου την «έλλειψη δέσμευσης» άλλων θεσμών, όπως το κοινοβούλιο, ή το σύστημα δικαιοσύνης. Δεν συμμετέχουν «οι κυβερνήσεις των (32) πολιτειών», σημειώνει. Το Μεξικό είναι ομοσπονδιακό κράτος.

«Είναι σαφές ότι ο μηχανισμός αυτός έχει αποτύχει», υπερθεματίζει η Σόνια δε Άντα, ρεπόρτερ στην Τιχουάνα. Ο φωτοειδησεογράφος που δολοφονήθηκε στην Τιχουάνα ζήτησε προστασία τον Δεκέμβριο, διότι θεωρούσε πως απειλείται η ζωή του. Δεν έλαβε ποτέ απάντηση, τονίζει με πικρία η ίδια.

Η Λούρδες Μαλδονάδο είχε αστυνομική συνοδεία όταν κινείτο με τα πόδια. Δολοφονήθηκε ενώ βρισκόταν μέσα στο αυτοκίνητό της. «Προφανώς δεν υπήρχαν αστυνομικοί το βράδυ της Κυριακής» μαζί της, στηλιτεύει η Σόνια δε Άντα.

Γραφειοκρατία

Η αντιπρόσωπος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters sans frontières, RSF) στο Μεξικό, η Μπαλμπίνα Φλόρες, εκφράζει απόγνωση διότι το αίτημα προστασίας του φωτορεπόρτερ στην Τιχουάνα χάθηκε στη γραφειοκρατία. «Ο μηχανισμός θα όφειλε να παρέχει προστασία αμέσως, να αφήνει τις διαδικασίες για μετά», κρίνει.

Έλλειψη προσωπικού, έλλειψη πόρων, σφάλματα στην εφαρμογή των προληπτικών μέτρων: η RSF απαριθμεί τις αποτυχίες του Μηχανισμού που, επιπλέον, δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί απόλυτη ασφάλεια. «Τουλάχιστον τέσσερις δημοσιογράφοι που φυλάσσονταν έχουν δολοφονηθεί μέσα σε τρία χρόνια».

Όταν επικοινώνησε μαζί του το Γαλλικό Πρακτορείο, ο Μηχανισμός δεν θέλησε να απαντήσει στις επικρίσεις.

Στην Τιχουάνα από τα χρόνια του 1990, η Λούρδες Μαλδονάδο ζήτησε το 2019 προστασία απευθείας από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, τονίζοντας πως φοβόταν για τη ζωή της, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.

Η δημοσιογράφος βρισκόταν στα δικαστήρια με τον πρώην εργοδότη της, το δίκτυο Primer Sistema de Noticias (PSN) του Χάιμε Μπονίγια, του ισχυρού άνδρα του κόμματος MORENA του προέδρου στην πολιτεία Μπάχα Καλιφόρνια. Είχε κερδίσει μερικές ημέρες πριν από τη δολοφονία της δίκη με αντίδικό το PSN για άδικη και καταχρηστική απόλυση.

Στην Τσιουάουα, διαδηλωτές έγραψαν στον τοίχο «δημοσιογραφία ίσον κίνδυνος» κάτω από γκραφίτι που εικονίζει το πρόσωπο της Λούρδες Μαλδονάδο.

Μεξικό: Μετρώντας τις αποτυχίες της «προστασίας» των δημοσιογράφων

Το 2021, το Γαλλικό Πρακτορείο καταμέτρησε 7 δολοφονίες δημοσιογράφων στο Μεξικό. Κριτήριά του στις υποθέσεις αυτής της φύσης είναι το εάν το εκάστοτε θύμα ασκούσε ακόμη το επάγγελμα και το εάν δολοφονήθηκε εξαιτίας ερευνών ή άρθρων του.

Δεν είναι ξεκάθαρο εάν αυτή ήταν η περίπτωση στην υπόθεση του Χοσέ Λουίς Γκαμπόα, που μαχαιρώθηκε και υπέκυψε στην πολιτεία Βερακρούς στα μέσα Ιανουαρίου. Παρουσιαζόταν σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης ως ο διευθυντής τριών ειδησεογραφικών ιστοτόπων.

«Ο Γκαμπόα είχε καταγγείλει και επικρίνει σθεναρά τις τοπικές αρχές για τις σχέσεις τους με το οργανωμένο έγκλημα», θα σημειώσει ωστόσο η RSF.

Για τον Ίσραελ Ιμπάρα, πρόεδρο σχολής επικοινωνίας στην Μπάχα Καλιφόρνια, αν οι αρχές και η κοινωνία δεν αναλάβουν δράση, θα είναι «συνεργοί», όχι απλά στους φόνους της Λούρδες Μαλδονάδο και των υπολοίπων, αλλά «στη δολοφονία της ελευθερίας της έκφρασης» στη χώρα.

Κατά την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ανεξάρτητη αρχή, έχουν δολοφονηθεί κάπου εκατό δημοσιογράφοι στο Μεξικό από το 2000. Η ΜΚΟ Άρθρο 19 από την πλευρά της καταμέτρησε 145 δολοφονίες από το 2000 ως το 2021.