Χαρισματική καλλιτέχνιδα με ισχυρή προσωπικότητα απέκτησε μεγάλη φήμη όχι μόνο ως ηθοποιός αλλά και ως πολιτικός με τον αγώνα της κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών, αλλά και με τις παρεμβάσεις της σε παγκόσμιο επίπεδο ως υπουργός Πολιτισμού. Για να τιμήσει την «τελευταία ελληνίδα θεά», όπως την χαρακτήρισε ο διεθνής Τύπος, το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε το 2020 ως Έτος Μελίνας Μερκούρη με αφορμή την συμπλήρωση ενός αιώνα από την γέννησή της.
Η Ελληνίδα γυναίκα
Η Μελίνα Μερκούρη γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1920 και πήρε το όνομα Αμαλία – Μαρία, αλλά μόνο στα χαρτιά. Κανείς ποτέ δεν τη φώναξε έτσι. Ήταν εγγονή του Δημάρχου της Αθήνας Σπύρου Μερκούρη και κόρη του Σταμάτη Μερκούρη, που υπήρξε βουλευτής για περισσότερα από 30 χρόνια. Σε ηλικία δέκα ετών, «ντεμπουτάρισε» στις Σπέτσες, στο τραπέζι ενός καφενείου, όπου τη χειροκρότησαν θερμά. Η μητέρα της όμως, που έτρεξε μόλις πληροφορήθηκε ότι η κόρη της δίνει αυτοσχέδια παράσταση, τη «φιλοδώρησε» με ένα μεγαλοπρεπές χαστούκι.
Ήταν από τις χειρότερες μαθήτριες η Μελίνα Μερκούρη. Παιδί ανήσυχο, δραστήριο, με το μυαλό οπουδήποτε αλλού, εκτός από τα μαθήματα. Έφηβη ακόμη παντρεύτηκε κρυφά από τους δικούς της τον Πάνο Χαροκόπο και οι δυο τους έστειλαν στις οικογένειές τους τηλεγράφημα : «Γάμος ετελέσθη». Μετά από χρόνια θα χωρίσουν.
θέατρο η μεγάλη της αγάπη
Έδωσε εξετάσεις στη Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου, όπου απήγγειλε ένα ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη. Ο Αιμίλιος Βεάκης ήταν ένας από τους εξεταστές της. «Δεν πέρασα» σκέφτηκε. Κάθε άλλο όμως. Έγινε δεκτή πανηγυρικά και την ανέλαβε ο Δημήτρης Ροντήρης, ο οποίος είδε στη Μελίνα Μερκούρη τραγωδό. Αποφοίτησε το 1944.
Εντάχθηκε αμέσως στο Εθνικό θέατρο και το 1945 ερμήνευσε τον πρώτο της πρωταγωνιστικό ρόλο, το ρόλο της Λαβίνια στο έργο του Ευγένιου Ο’ Νηλ «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» (θίασος Κατερίνας, θέατρο «Κεντρικόν»). Η πρώτη της όμως μεγάλη επιτυχία ήρθε με το «Λεωφορείον ο πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς, παράσταση του «θεάτρου τέχνης», όπου ερμήνευσε το ρόλο της Μπλάνς Ντυμπουά. Συνέχισε τη συνεργασία της με τον Κάρολο Κουν και το «Θέατρο Τέχνης» και εμφανίστηκε σε έργα των Άλντους Χάξλεϊ, Άρθουρ Μίλλερ, Φίλιπ Τζόρνταν και Αντρέ Ρουσέν.
Η πρώτη κινηματογραφική δουλειά της ήταν η ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Στέλλα» (1955). Με το ρόλο, όμως, της Ίλια στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» (1960), αλλά και τη θεατρική μεταφορά του έργου στη Νέα Υόρκη, η Μελίνα Μερκούρη απέκτησε διεθνή φήμη. Το 1965 παντρεύτηκε τον αμερικανό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν, ο οποίος και τη σκηνοθέτησε στις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή» (1960), «Φαίδρα» (1962), «Τοπκαπί» (1964) και «A Dream of Passion» (1978).
Για την ερμηνεία της στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» θα πάρει στις Κάνες το βραβείο γυναικείας ερμηνείας (εξ’ ίσου με την Ζαν Μορό για το Moderato Cantabile) (1960). Η ταινία είναι υποψήφια για πέντε Όσκαρ (σκηνοθεσίας, σεναρίου – Ζύλ Ντασσέν, πρώτου γυναικείου ρόλου – Μελίνα Μερκούρη, κοστουμιών για ασπρόμαυρη ταινία – Ντένη Βαχλιώτη, τραγουδιού – Μάνος Χατζιδάκις, που παίρνει το βραβείο).
Η Μελίνα πρωταγωνιστεί σε ταινίες διακεκριμένων δημιουργών όπως ο Βιτόριο Ντε Σίκα (Η Δευτέρα παρουσία), ο Νόρμαν Τζούισον (Σικάγο-Σικάγο), ο Καρλ Φόρμαν (Οι Νικητές) κ.α. Συνολικά, έχει πρωταγωνιστήσει σε 19 ταινίες.
\
Πολιτική καριέρα
Μεγάλη αγωνίστρια της αντίστασης κατά της δικτατορίας, η Μελίνα Μερκούρη με τον Ζυλ Ντασσέν, με τον Μίκη Θεοδωράκη και άλλους θα γίνει ο εφιάλτης της χούντας. Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς θα γνωρίσει και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Κάνει πολιτική περιοδεία στις ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Ελβετία, Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Βέλγιο, Ολλανδία). Οργανωτής, ο Σπύρος Μερκούρης.
Θα συμμετάσχει σε διαδηλώσεις, απεργίες πείνας, συναυλίες και πολιτικές εκδηλώσεις. Δημιουργούνται πολιτικές και καλλιτεχνικές επιτροπές, επιτροπές Ελλήνων που στηρίζουν όλα τα προγράμματα. Η Μελίνα δίνει συνεντεύξεις, κάνει ομιλίες, τραγουδά ενάντια στους συνταγματάρχες. Η χούντα αντιδρά, απαγορεύει στην Ελλάδα τα τραγούδια της και δεσμεύει την περιουσία της.
Στις 7 Μαρτίου του 1969, στο θέατρο της Γένοβας γίνεται βομβιστική επίθεση εναντίον της με βόμβα πέντε κιλών η οποία και εκρήγνυται, χωρίς ευτυχώς θύματα. Στο πλαίσιο της ίδιας περιοδείας, γίνεται επίθεση εναντίον της από φασιστική οργάνωση στο Βέλγιο.
Πολιτικός με μεγάλη ακτινοβολία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, Υπουργός Πολιτισμού επί 8,5 χρόνια (1981 – 1989 και Οκτώβριος 1993 – 6 Μαρτίου 1994). Η Μελίνα Μερκούρη χρησιμοποιώντας την δική της ακτινοβολία και λάμψη κατόρθωσε να διοχετεύσει τον Πολιτισμό στην καθημερινή ζωή του Ελληνα, να τον κάνει θέμα στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Στην διάρκεια της υπουργίας της ήγειρε το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο στο Μουσείο της Ακρόπολης. Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα είναι τα αριστουργήματα, που έκλεψε ο λόρδος Ελγιν ακρωτηριάζοντας το σημαντικότερο μνημείο της ελληνικής αρχαιότητας. Η Μελίνα Μερκούρη πέθανε σαν σήμερα το 1994, χτυπημένη από τον καρκίνο.
