Από την περιδίνηση της πανδημίας και τις διαχρονικές αγκυλώσεις επιχειρούν να βγουν οι αστικές συγκοινωνίες, με κύριο όπλο την αναβάθμιση του στόλου τους αλλά και τη χρήση της τεχνολογίας που υπόσχεται καλύτερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες για το επιβατικό κοινό.
Το νοικοκύρεμα των αστικών μεταφορών έρχεται με στοχευμένες παρεμβάσεις από τον όμιλο του ΟΑΣΑ και τις εταιρείες συγκοινωνιακού έργου (ΟΣΥ, ΣΤΑΣΥ) και περιλαμβάνει νέα υπερσύγχρονα λεωφορεία αντιρρυπαντικής τεχνολογίας με χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και υδρογόνου, αναβάθμιση των συρμών της Γραμμής 1 του μετρό (πρώην ΗΛΠΑΠ), αλλά και σύγχρονες και αναβαθμισμένες υπηρεσίες τηλεματικής και ηλεκτρονικού εισιτηρίου.
Τα μέτρα επεκτείνονται στην καταπολέμηση της εισιτηριοδιαφυγής, που εξακολουθεί να προκαλεί σοβαρές ρωγμές στο μέτωπο της μεγάλης μεταρρύθμισης σε όλο το δίκτυο των οδικών συγκοινωνιών (λεωφορεία και τρόλεϊ), και συνεχίζoνται με παρεμβάσεις για καλύτερη προσβασιμότητα των πολιτών στα ΜΜΜ αλλά και μεγαλύτερη ευελιξία στην πρόσληψη εργαζομένων και στην πολιτική των αμοιβών που αποτελεί ισχυρό αντικίνητρο για την ανανέωση του προσωπικού (οδηγούς και τεχνίτες).
Πρόκειται για παρεμβάσεις με τις οποίες εκτιμάται ότι η κυβέρνηση θα μπορέσει να πετύχει τον στόχο της ανανέωσης 1.300 νέων λεωφορείων μέχρι το τέλος του 2027.
Νέο πρόσωπο
Το νέο πρόσωπο των συγκοινωνιών θα εγκαινιάσει στα ΜΜΜ στο τέλος της άνοιξης η ΟΣΥ, όταν θα ξεκινήσουν να κυκλοφορούν στους δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης τα πρώτα 250 ολοκαίνουρια ηλεκτρικά λεωφορεία που κατασκεύασε η κινεζική βιομηχανία της Yutong. Από αυτά τα 140 προορίζονται για την Αττική.
Προϋπόθεση για να μην υπάρξουν καθυστερήσεις είναι να ξεμπλοκάρει η σύμβαση για την προμήθεια των 70 φορτιστών από το Ελεγκτικό Συνέδριο, που για την δοκιμαστική λειτουργία των ηλεκτρικών λεωφορείων συντελείται με προσωρινούς 10 έως 12 φορτιστές που θα εγκατασταθούν στα αμαξοστάσια της ΟΣΥ.
Θα ακολουθήσει η προμήθεια 300 οχημάτων φυσικού αερίου (έχει ήδη υπογραφεί η σύμβαση με την εταιρεία Iveco για τα πρώτα 100) και επιπλέον 750 οχημάτων με νέα διαγωνιστική διαδικασία που αναμένεται να προκηρυχθεί ως το καλοκαίρι. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι με τα 140 ηλεκτρικά λεωφορεία συν τα 300 λεωφορεία CNG (φυσικού αερίου) και τα επιπλέον 300 που θα έρθουν μέσω της σύμβασης leasing οκταετούς διάρκειας (ηλεκτρικά, Euro 6) -και θα ενταχθούν στον στόλο σταδιακά το 2025- θα εξαφανιστούν από τους δρόμους περί τα 500 λεωφορεία τεχνολογίας EURO II που σήμερα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των δρομολογίων με δυσκολίες και καθημερινά προβλήματα.
Στον στόλο αυτό θα πρέπει να προστεθούν και 211 λεωφορεία που θα ενισχύσουν τα δρομολόγια μέσω νέας σύμβασης με ΚΤΕΛ και άλλους ιδιώτες (ταξιδιωτικά γραφεία), η οποία έχει ήδη εγκριθεί.
Σήμερα ο στόλος της ΟΣΥ περιλαμβάνει 1.600 οχήματα (μαζί με 250 τρόλεϊ), ωστόσο «μάχιμα» στους δρόμους είναι καθημερινά από 1.000 έως 1.150 και περί τους 3.000 οδηγούς. Από αυτούς οι 100 είναι γυναίκες, όπως η Στέλλα Χριστοπούλου, η οποία κρατά 18 χρόνια το τιμόνι στα λεωφορεία και σήμερα έχει εκπαιδευτεί στα ηλεκτροκίνητα οχήματα.
Η εταιρεία προσανατολίζεται επίσης στην ανάταξη των τρόλεϊ -σε συνδυασμό με την προσθήκη ράμπας πρόσβασης για ΑμεΑ– ώστε να βγουν στους δρόμους περισσότερα οχήματα και με τρόπο που να διευκολύνουν άτομα με προβλήματα κινητικότητας. Σήμερα, ενεργά είναι 200 τρόλεϊ και εκτελούν δρομολόγια μόνο 160.
Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΟΣΥ Στέφανο Αγιάσογλου, ο νέος διαγωνισμός προμήθειας των οδικών συγκοινωνιών για τα 750 λεωφορεία θα περιλαμβάνει από 50 έως 100 λεωφορεία υδρογόνου. Οπως εξηγεί, η εταιρεία συμμετέχει ήδη στην πρώτη μικρή κοιλάδα υδρογόνου της χώρας, με στόχο τη δοκιμή 3-4 λεωφορείων υδρογόνου τα οποία θα έρθουν στην εταιρεία με leasing και χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Horizon. Επικεφαλής του του επονομαζόμενου προγράμματος «Τριήρης» είναι η Motor Oil, η οποία θα αναπτύξει πρατήρια υδρογόνου.
Πληρωμή εισιτηρίου με κάρτες
Η μάχη επομένως της ανανέωσης του στόλου έχει ξεκινήσει, αλλά ο «πόλεμος» συνεχίζεται. Εάν ρωτήσει κανείς τα στελέχη του ΟΑΣΑ, της ΟΣΥ ή της ΣΤΑΣΥ για τα ποσοστά της εισιτηριοδιαφυγής, κανείς δεν μπορεί να δώσει ακριβή νούμερα.
«Εξακολουθεί να αποτελεί μια βαθιά πληγή! Δεν έχουμε όμως ακριβή στοιχεία παρά μόνο εκτιμήσεις που μπορεί να είναι από 10% έως 20%», αναφέρει ο πρόεδρος του ΟΑΣΑ Χριστόφορος Σαρδελής. Για τον λόγο αυτό επίκεινται σημαντικές πρωτοβουλίες για να περιοριστούν οι «τρύπες» και να προχωρήσει η αναβάθμιση του συστήματος συλλογής και εκκαθάρισης κομίστρου.
Οπως αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΑΣΑ Γιώργος Σπηλιόπουλος, ένα πρώτο βήμα σε αυτή την πολιτική είναι η εφαρμογή μέσα στις επόμενες μέρες της χρήσης τραπεζικών καρτών και κινητών συσκευών σε 100 έως 110 λεωφορεία που εκτελούν τα δρομολόγια από και προς το αεροδρόμιο και θα αποτελέσουν το πιλοτικό έργο του σχεδιασμού. Για το υπόλοιπο δίκτυο συγκοινωνιών (μετρό, λεωφορεία, τρόλεϊ, τραμ), που διαθέτει από 6.500 μηχανάκια επικύρωσης, οι σχετικές μετατροπές για τις ανέπαφες συναλλαγές προβλέπεται να έχουν ολοκληρωθεί ως τα τέλη του έτους.
Οι συναλλαγές αυτές εκτιμάται ότι μπορούν να βελτιώσουν το επίπεδο της εισιτηριοδιαφυγής, καθώς θα υπάρχει πάντα το ηλεκτρονικό πορτοφόλι στο χέρι ή την τσέπη, διευκολύνοντας σε μεγάλο βαθμό τους επιβάτες και περιορίζοντας τις άσκοπες μετακινήσεις για αγορά εισιτηρίου, που είναι εξίσου δυσχερής διαδικασία.
Το δεύτερο βήμα θα γίνει με την αναβάθμιση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου.
«Η αναβάθμιση του συστήματος θα δώσει καλύτερη πληροφόρηση για το πόση είναι αυτή η εισιτηριοδιαφυγή», λένε στον ΟΑΣΑ, και αναζητούν τις τεχνικές λύσεις για να πετύχουν καλύτερα αποτελέσματα. Υπολογίζεται ότι στο 1/3 των νέων ηλεκτρικών οχημάτων θα τοποθετηθεί σύστημα καταμέτρησης επιβατών που θα μπορέσει να δώσει στοιχεία για την εισιτηριοδιαφυγή ώστε στη συνέχεια να υπάρξουν πιο στοχευμένοι έλεγχοι. Αναγκαία προϋπόθεση όμως είναι να ενισχυθεί η ομάδα κρούσης των ελεγκτών, η οποία εξακολουθεί να περιορίζεται σε 35 υπαλλήλους σε όλο το δίκτυο της ΟΣΥ!
«Μόνο την περίοδο όπου οι έλεγχοι γίνονταν συνοδεία αστυνομικών υπήρχε ένα αποτελεσματικότερο σύστημα μείωσης της εισιτηριοδιαφυγής», λένε στελέχη της εταιρείας και προσθέτουν ότι υπάρχουν ακόμη νομικά κενά και ασάφειες στο θεσμικό πλαίσιο και ως προς τα όρια που μπορεί να γίνουν οι έλεγχοι και να επιβληθούν οι σχετικές κυρώσεις.
Την αναβάθμιση του Αυτόματου Συστήματος Συλλογής Κομίστρου (ΑΣΣΚ) έχει αναλάβει μέσω σύμβασης με τον ΟΑΣΑ από το 2014 η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή-ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, LG, η οποία το κατασκεύασε και σήμερα έχει την τεχνική διαχείριση, τη συντήρηση και τη λειτουργική υποστήριξη μέχρι τη λήξη της σχετικής σύμβασης τον Μάιο του 2027.
Ο καλλωπισμός των συρμών
Την ίδια στιγμή, σε διαδικασία λίφτινγκ μπαίνουν και οι συρμοί του Ηλεκτρικού που έχουν να ανανεωθούν για δεκαετίες. Η μεγάλη παρέμβαση αφορά την αναβάθμιση 14 συρμών της Γραμμής 1, ηλικίας περίπου 40 ετών, που θα είναι λειτουργική μέσα στο 2025, με στόχο ταχύτερη και γρηγορότερη ανταπόκριση δρομολογίων. Στην ίδια γραμμή, η ΣΤΑΣΥ (ΗΣΑΠ, μετρό, τραμ) έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για να αξιοποιήσει την ενέργεια που παράγει η πέδηση των συρμών, με στόχο τη μετατροπή της από κινητική σε ηλεκτρική στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο.
Σε εξέιξη βρίσκεται και διεθνής διαγωνισμός που έχει προκηρύξει η εταιρεία με αντικείμενο την αναβάθμιση δύο υποσταθμών της Γραμμής 1 με ταυτόχρονη εγκατάσταση συστήματος ανάκτησης ενέργειας από την ηλεκτροπέδηση των συρμών. Το σύστημα θα εγκατασταθεί στην Ελλάδα για πρώτη φορά και υπολογίζεται πως θα ανακτά ενέργεια 4.500 MWh τον χρόνο, ποσοστό που, σύμφωνα με στελέχη της εταιρείας, αντιστοιχεί στο 12,5% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης στη γραμμή Πειραιάς – Κηφισιά. Το ίδιο σύστημα θα εγκατασταθεί στις Γραμμές 2 και 3, αλλά και στην υπό κατασκευή Γραμμή 4 του μετρό (Γαλάτσι – Γουδή), με στόχο το έργο να μπορεί να λειτουργεί το 2026.
Στις πολιτικές για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και την εξοικονόμηση ενέργειας στις μεταφορές εντάσσεται και η απόφαση για την αντικατάσταση όλων των παλαιών φωτιστικών με συστήματα LED. Υπό διερεύνηση και σε συζητήσεις με διάφορους παρόχους βρίσκεται η ΟΣΥ για σύναψη συμφωνίας με σκοπό την αγορά ενέργειας από ΑΠΕ (PPA). Υπενθυμίζεται ότι η εταιρεία έχει συνάψει μέσω του Υπερταμείου ειδική σύμβαση τιμολογίου με τη ΔΕΗ με έκπτωση 20%.
Αύξηση έως 15% των εισπράξεων
Παρά το μεγάλο μέτωπο της εισιτηριοδιαφυγής, που περιορίζει τα έσοδα των συγκοινωνιακών φορέων, θετικοί είναι οι οιωνοί για την επιβατική κίνηση. Αρμόδια στελέχη αναφέρουν ότι οι επιβάτες των ΜΜΜ έχουν επιστρέψει στα επίπεδα του 2019. Η κίνηση αυτή εκτιμάται ότι θα μπορέσει να ενισχυθεί περαιτέρω με τις μεταρρυθμίσεις που δρομολογούνται σε όλο το συγκοινωνιακό έργο. Θετικό μήνυμα αποτελούν και οι εισπράξεις του πρώτου διμήνου, που κινούνται με αύξηση 13% έως 15%.
Ο κ. Σπηλιόπουλος εκτιμά ότι στην αύξηση των εσόδων και την αποκατάσταση της επιβατικής ισορροπίας έχουν συμβάλει η ύφεση της πανδημίας, η επιστροφή του κόσμου στην εργασία του, αλλά και το μεγάλο κόστος της στάθμευσης στο κέντρο, που καθιστά πολύ δαπανηρή τη μετακίνηση με Ι.Χ.
