Πριν από μερικά χρόνια, ο εξέχων Ρώσος σκακιστής Γκάρι Κασπάροφ ήταν προσκεκλημένος στο σπίτι της δημοσιογράφου των Financial Times Τζίλιαν Τεντ στη Νέα Υόρκη. Την ώρα του επιδόρπιου η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τη σημερινή Ρωσία, που ο θρυλικός σκακιστής είχε εγκαταλείψει το 2013 έχοντας αμφισβητήσει ανοιχτά τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Μιλώντας με τους καλεσμένους, μεταξύ των οποίων πολιτικοί και χρηματιστές, ο Κασπάροφ έλεγε ότι ο Ρώσος πρόεδρος γίνεται ολοένα και πιο αυταρχικός, απομονώνεται από τη Δύση και πως είναι πολύ πιθανό στο μέλλον να επιτεθεί με επικίνδυνο τρόπο σε γείτονες όπως η Ουκρανία.

Οι Αμερικανοί δεν πίστευαν ή μάλλον, δεν ήθελαν να πιστέψουν τα όσα έλεγε και όταν η συζήτηση άναψε για τα καλά, η Τεντ ανησυχώντας ότι οι καλεσμένοι της θα φύγουν, γύρισε την κουβέντα στο σκάκι προτού η βραδιά πάρει δυσάρεστη τροπή. Ήταν όπως περιγράφει «μία από τις πολλές περιπτώσεις που είδα τον Κασπάροφ να προβλέπει σωστά την επικείμενη καταστροφή» την οποία, οι συνδαιτυμόνες του αρνούνταν πεισματικά να δουν.

Επικοινωνώντας μαζί του την περασμένη εβδομάδα, ο Κασπάροφ θύμισε στην Τεντ εκείνη τη βραδιά. «Έμεινα έκπληκτος από την απροθυμία των ανθρώπων [στη Δύση] να ακούσουν αυτές τις προειδοποιήσεις, επειδή μεγάλωσα στη Σοβιετική Ένωση και ήξερα τα πάντα για τα ιστορικά γεγονότα του 20ου αιώνα. Ήξερα ότι θα μπορούσατε να σταματήσετε τον Χίτλερ το 1935 και το 1936 και το 1937 και δεν το κάνατε. Αλλά απέρριψαν κατηγορηματικά ό,τι έλεγα».

Γιατί οι δυτικοί αντέδρασαν έτσι στην ανάλυση του Κασπάροφ; Είναι ένα κρίσιμο ερώτημα που θέτουν σήμερα πολλοί παρατηρητές που σοκαρισμένοι έβλεπαν τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου τον Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία. Το κλειδί, όπως αναλύει η Τεντ επιχειρώντας να ερμηνεύσει τα γεγονότα, βρίσκεται στις δυτικές ιδέες του κινήτρου και του ορθολογισμού. Η δυτική κουλτούρα είναι διαποτισμένη από ένα «καπιταλιστικό ήθος» και μια θεώρηση ότι το κίνητρο του κέρδους κυριαρχεί στη διαμόρφωση των πολιτικών υπολογισμών. Ότι είναι «η οικονομία, ανόητε» που οδηγεί τα κέντρα λήψης αποφάσεων, στη Ρωσία και αλλού.

Τη θέση αυτή ενίσχυσε η κατάρρευση της ΕΣΣΔ, καθώς εμπεδώθηκε η άποψη ότι οι αρχές της αγοράς και τα παγκόσμια επιχειρηματικά συμφέροντα είχαν θριαμβεύσει. Συνεπώς οι δυτικοί ηγέτες και οι επιχειρηματικοί όμιλοι έκαναν τα στραβά μάτια όταν ο Πούτιν έδινε ομιλίες που έδειχναν ξεκάθαρα την εθνικιστική, επεκτατική ατζέντα του, ενώ στη συνέχεια προσάρτησε την Κριμαία. Όχι μόνο δεν είχαν συνειδητοποιήσει τον βαθμό που ο ίδιος είχε αποκοπεί από την πραγματικότητα, αλλά δεν πίστευαν ποτέ ότι στο δρόμο για την ανασύσταση της ρωσικής Αυτοκρατορίας -όπως ο ίδιος οραματίζεται- θα ήταν πρόθυμος να δεχτεί ένα τόσο μεγάλο πλήγμα στην οικονομία. Κανείς δεν το έλαβε σοβαρά υπόψη. Το χειρότερο; «Οι ενέργειές του δεν έγιναν στο σκοτάδι, αλλά σε κοινή θέα», όπως πικρόχολα αναφέρει ο Κασπάροφ.

Ο Κασπάροφ προβλέπει ότι ο Ρώσος πρόεδρος έχει ήδη χάσει τη μάχη, με την έννοια ότι ο βασικός του στόχος για την ταχεία προσάρτηση της Ουκρανίας έχει αποτύχει. «Δεν νομίζω ότι ένας Ουκρανός ηγέτης μπορεί να δεχτεί τίποτα λιγότερο από την επιστροφή της γης [στην Κριμαία]. Αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει με την ουκρανική σημαία στη Σεβαστούπολη».

Παρατηρεί ωστόσο, ότι δεν είναι ξεκάθαρο το τίμημα που θα πληρώσουν οι Ουκρανοί. Αλλά θεωρεί βέβαιο ότι ο Πούτιν δεν θα υποχωρήσει γρήγορα μόνο και μόνο επειδή η Ρωσία, αποκομμένη από το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, έχει περιέλθει σε δεινή οικονομική θέση. Είναι άλλωστε γνωστό πως όταν ρωτούν τον Πούτιν αν έχει πάρει αποφάσεις για τις οποίες έχει μετανιώσει απαντά πως «όταν κοιτάω προς τα πίσω διαπιστώνω πως όλα όσα έχω κάνει θα πρέπει να μου επιτρέψουν να μείνω ακόμη στην εξουσία».

«Ο Πούτιν σέβεται μόνο τη δύναμη -λέει ο Κασπάροφ- και το μόνο εργαλείο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια θετική έκβαση, είναι είτε το ΝΑΤΟ να στηρίξει τη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων είτε να εμπλακεί άμεσα».

Όσο για ένα ενδεχόμενο πυρηνικό χτύπημα; Ο Κασπάροφ αμφιβάλλει αν οι Ρώσοι αξιωματούχοι είναι πραγματικά διατεθειμένοι να εκτελέσουν τις εντολές του. «Τη στιγμή που ένα ρωσικό πολεμικό πλοίο εκτοξεύει ένα βαλλιστικό πύραυλο, το ΝΑΤΟ θα απαντήσει και είναι απίθανο να υπάρχει ο ίδιος φανατισμός για τον Πούτιν όπως υπήρχε στη Γερμανία με τον Χίτλερ. Δεν πιστεύω ότι έχουμε Ρώσους πιλότους καμικάζι», καταλήγει ο «grandmaster» του σκακιού.