Ολα δείχνουν ότι η έκθεση «Johannes Vermeer» που θα ξεκινήσει στις 10 Φεβρουαρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 4 Ιουνίου 2023 και θα πραγματοποιηθεί στο Rijksmuseum του Άμστερνταμ θα είναι η μεγαλύτερη που έχει γίνει και εικαστικό γεγονός της χρονιάς, με είκοσι οκτώ από τα τριάντα πέντε έργα του καλλιτέχνη να μεταφέρονται στην ολλανδική πρωτεύουσα.
Η έκθεση-blockbuster του μουσείου θα είναι η μεγαλύτερη που έχει οργανωθεί μέχρι σήμερα. Η προηγούμενη μεγάλη έκθεση έργων του έγινε το 1996 –συγκεκριμένα περιλάμβανε είκοσι τρία– στο Mauritshuis της Χάγης.
Ο Ολλανδός καλλιτέχνης δημιούργησε πίνακες που συγκαταλέγονται στις πιο αγαπημένες και σεβαστές εικόνες στην ιστορία της τέχνης. Αν και σώζονται μόνο τριάντα πέντε, τα σπάνια αυτά έργα ανήκουν στους μεγαλύτερους θησαυρούς των καλύτερων μουσείων του κόσμου. Ο Γιοχάνες Βερμέερ ξεκίνησε την καριέρα του στις αρχές της δεκαετίας του 1650 ζωγραφίζοντας βιβλικές και μυθολογικές σκηνές μεγάλης κλίμακας, αλλά οι περισσότεροι από τους μεταγενέστερους πίνακές του –αυτοί για τους οποίους είναι πιο διάσημος– απεικονίζουν σκηνές της καθημερινής ζωής σε εσωτερικούς χώρους. Τα έργα αυτά είναι αξιοσημείωτα για την καθαρότητα του φωτός και της μορφής, ιδιότητες που μεταδίδουν μια γαλήνια, διαχρονική αίσθηση της αξιοπρέπειας.
Οι επιμελητές της έκθεσης συνειδητοποίησαν ότι είχαν την ευκαιρία να δανειστούν τρία έργα του καλλιτέχνη που ανήκουν στη συλλογή Frick στη Νέα Υόρκη. Η Frick, βάσει των όρων ίδρυσής της, δεν είναι σε θέση να δανείσει, αλλά τώρα βρίσκεται σε φάση ανακαίνισης και τα έργα θα έπρεπε ούτως ή άλλως να μεταφερθούν. Έτσι, ο «Στρατιώτης και η χαμογελαστή κοπέλα» (περ. 1657), η «Διακοπή της μουσικής» (1658-59) και η «Κυρία και υπηρέτρια με ένα γράμμα» (1666-67) θα ταξιδέψουν στο Άμστερνταμ.
Ένα έργο που δεν θα μπορέσει να ταξιδέψει είναι το «Κονσέρτο» (1663-66), που εκλάπη το 1990 από το Μουσείο Isabella Stewart Gardner της Βοστώνης. Αυτό σημαίνει ότι από την αναδρομική έκθεση του Rijksmuseum θα λείπουν περίπου έξι από τους παγκοσμίως προσιτούς Βερμέερ.
Στο Άμστερνταμ δεν θα είναι ούτε το έργο της Βασιλικής Συλλογής «Η κυρία με το βιργινάλι με έναν κύριο» (αρχές της δεκαετίας του 1660), το οποίο θεωρείται πλέον πολύ ευαίσθητο για να μετακινηθεί. Το έργο «Κοπέλα που κοιμάται στο τραπέζι» (1656-57), που βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, επίσης δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο δανεισμού λόγω των όρων που προβλέπει το κληροδότημα του Benjamin Altman.
Οι νέες προσθήκες της έκθεσης περιλαμβάνουν τα έργα «Η Νταϊάνα και οι Νύμφες της» (1653-54) και «Άποψη του Ντελφτ» (1660-61) από το Mauritshuis της Χάγης,«Μια κυρία που γράφει» (γύρω στο 1665) και «Κορίτσι με κόκκινο καπέλο» (γύρω στο 1669) από την Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον, «Μια νεαρή γυναίκα όρθια με ένα βιργινάλι» (1670-72) και«Μια νεαρή γυναίκα καθιστή με ένα βιργινάλι»(1670-72) από την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.
Johannes Vermeer: Ο γιός ενός εμπόρου
Το Ντελφτ, όπου γεννήθηκε ο Βερμέερ και σταδιοδρόμησε, ήταν ένα δραστήριο και πλούσιο μέρος στα μέσα του δέκατου έβδομου αιώνα, ο πλούτος του οποίου βασιζόταν στα ακμάζοντα εργοστάσια delftware, στα εργαστήρια κατασκευής ταπισερί και στις ζυθοποιίες. Μέσα στα τείχη της πόλης του υπήρχαν γραφικά κανάλια και μια μεγάλη πλατεία με αγορά, η οποία πλαισιωνόταν από το επιβλητικό δημαρχείο και το πανύψηλο καμπαναριό της Nieuwe Kerk (Νέα Εκκλησία).
Ο πατέρας του, Reynier Jansz, ήταν υφαντής που παρήγε ένα λεπτό σατέν ύφασμα που ονομαζόταν caffa – δραστηριοποιούνταν επίσης ως έμπορος τέχνης. Μέχρι το 1641 η οικογένεια ήταν αρκετά εύπορη ώστε να αγοράσει ένα μεγάλο σπίτι που περιλάμβανε και ένα πανδοχείο, το Mechelen, στην πλατεία της αγοράς. Ο Βερμέερ κληρονόμησε τόσο το πανδοχείο όσο και την επιχείρηση εμπορίας έργων τέχνης μετά τον θάνατο του πατέρα του τον Οκτώβριο του 1652. Μέχρι τότε, ωστόσο, πρέπει να είχε αποφασίσει ότι ήθελε να γίνει ζωγράφος.
Παραδόξως, λίγα είναι γνωστά για την απόφασή του να γίνει ζωγράφος. Εγγράφηκε ως αρχιζωγράφος στη συντεχνία του Αγίου Λουκά στο Ντελφτ στις 29 Δεκεμβρίου 1653, αλλά η ταυτότητα του/των δασκάλου/-ων του, η φύση της εκπαίδευσης και η περίοδος της μαθητείας του παραμένουν μυστήριο.
Δεδομένου ότι το όνομα του Βερμέερ δεν αναφέρεται στα αρχεία του Ντελφτ κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1640 ή στις αρχές της δεκαετίας του 1650, είναι πιθανό ότι, όπως πολλοί επίδοξοι Ολλανδοί καλλιτέχνες, ταξίδεψε στην Ιταλία, στη Γαλλία ή στη Φλάνδρα.
Μπορεί επίσης να εκπαιδεύτηκε σε κάποιο άλλο καλλιτεχνικό κέντρο των Κάτω Χωρών, ίσως στην Ουτρέχτη ή στο Άμστερνταμ. Στην Ουτρέχτη ο Βερμέερ θα είχε γνωρίσει καλλιτέχνες που είχαν εντρυφήσει στις τολμηρά εκφραστικές παραδόσεις του Καραβάτζιο, ανάμεσά τους ο Γκέριτ φαν Χόνθορστ. Στο Άμστερνταμ θα συναντούσε την επίδραση του Ρέμπραντ βαν Ράιν, του οποίου το ισχυρό chiaroscuro ενίσχυε την ψυχολογική ένταση των πινάκων του. Στυλιστικά χαρακτηριστικά και των δύο εικαστικών παραδόσεων, της σχολής της Ουτρέχτης και του Ρέμπραντ, εντοπίζονται στους πρώιμους βιβλικούς και μυθολογικούς πίνακες μεγάλης κλίμακας του Βερμέερ.
Ξεκινώντας στα τέλη της δεκαετίας του 1650 και για μία δεκαετία, μια εντυπωσιακά σύντομη περίοδος παραγωγικότητας, δεδομένης της τεράστιας φήμης του, ο Βερμέερ θα δημιουργήσει πολλούς από τους σπουδαιότερους πίνακές του, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι εσωτερικές σκηνές. Κανένας άλλος σύγχρονος Ολλανδός καλλιτέχνης δεν δημιούργησε σκηνές με τέτοια φωτεινότητα ή καθαρότητα χρωμάτων και κανένα έργο άλλου ζωγράφου δεν διαπνέεται από ανάλογη αίσθηση διαχρονικότητας και ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Καθώς έφτασε στο απόγειο των ικανοτήτων του, ο Βερμέερ έγινε διάσημος στη γενέτειρά του, το Ντελφτ, και το 1662 ανακηρύχθηκε επικεφαλής της συντεχνίας των ζωγράφων. Παρόλο που δεν είναι γνωστές οι παραγγελίες για πίνακές του, φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια αυτής και άλλων περιόδων πωλούσε τα έργα του κυρίως σε μια μικρή ομάδα πατρόνων στο Ντελφτ. Για παράδειγμα, πάνω από δύο δεκαετίες μετά τον θάνατό του όχι λιγότεροι από είκοσι ένας πίνακές του πωλήθηκαν από την περιουσία του Jacob Dissius, ενός συλλέκτη της πόλης.
Ορισμένοι έχουν υποστηρίξει ότι χρησιμοποιούσε τη συσκευή για να σχεδιάζει τις συνθέσεις του και ακόμη ότι ανίχνευε τις εικόνες που προβάλλονταν στο γυαλί στο πίσω μέρος της camera obscura. Ωστόσο είναι εξαιρετικά απίθανο να ακολουθούσε τέτοια μέθοδο. Αντ’ αυτού, βασίστηκε κυρίως στις παραδοσιακές κατασκευές προοπτικής για να δημιουργήσει την αίσθηση του χώρου. Αυτή η προσοχή στη λεπτομέρεια εξηγεί τη μικρή παραγωγή του Βερμέερ, ακόμη και κατά την πιο γόνιμη περίοδό του. Πρέπει να εργαζόταν αργά, μελετώντας προσεκτικά τον χαρακτήρα της σύνθεσής του και τον τρόπο με τον οποίο ήθελε να την εκτελέσει.
Το 1670 εξελέγη και πάλι επικεφαλής της συντεχνίας ζωγράφων του Ντελφτ. Το ύστερο ύφος του έχει πιο καθαρό χαρακτήρα, μεγαλύτερη ατμοσφαιρική διαύγεια από εκείνη που συναντάται στους πίνακές του της δεκαετίας του 1660. Οι προσεκτικά διαμορφωμένοι τόνοι και τα χρώματα που χρησιμοποιούσε σε εκείνα τα προηγούμενα έργα έδωσαν τη θέση τους σε μια πιο άμεση, ακόμα πιο τολμηρή τεχνική που ανέπτυξε γύρω στο 1670 για να μεταδώσει μια αίσθηση συναισθηματικής ενέργειας.
Διαβάστε ακόμη:
