Οι βραχυχρόνιες και οι μακροχρόνιες μισθώσεις οχημάτων στην Ελλάδα είναι ένας κλάδος με διασυνδέσεις και επιδράσεις σε διάφορα και σημαντικά τμήματα της ελληνικής οικονομίας. Αυτό αποτυπώνεται στα συμπεράσματα της μελέτης του ΙΟΒΕ με τίτλο «Τάσεις και προοπτικές του κλάδου μισθώσεων αυτοκινήτων», σύμφωνα με την οποία ο κλάδος μισθώσεων οχημάτων αποτελεί έναν σημαντικό κρίκο σε μια μεγάλη αλυσίδα αξίας που ενσωματώνει τις πωλήσεις οχημάτων, τον ασφαλιστικό κλάδο, τα συνεργεία και τα καταστήματα πώλησης ανταλλακτικών αυτοκινήτων, τα πρατήρια βενζίνης, αλλά και τον τουριστικό τομέα.
Τα μεγέθη των κλάδων που επηρεάζονται από τον κλάδο μισθώσεων είναι περίπου 57 χιλ. επιχειρήσεις συνολικά, €22,1 δισεκ. κύκλος εργασιών και 255 χιλ. εργαζόμενοι, ενώ ιδιαίτερη επίδραση καταγράφεται στον κλάδο πώλησης και επισκευής οχημάτων μέσω των εταιρικών πωλήσεων οι οποίες αποτελούν πλέον το 58% των συνολικών πωλήσεων επιβατικών.
Πιο συγκεκριμένα, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις οχημάτων, πιο γνωστές ως «Rent a Car», αναφέρονται στη μίσθωση οχήματος για σύντομο χρονικό διάστημα (ημερών ή εβδομάδων), και απευθύνονται κυρίως σε επισκέπτες από άλλες χώρες ή πόλεις, είτε για επαγγελματικούς λόγους είτε για ψυχαγωγία (τουρισμός).
Η μακροχρόνια λειτουργική μίσθωση (operating leasing) αυτοκινήτου αναφέρεται στην ενοικίαση αυτοκινήτου για μακρύ χρονικό διάστημα, που διαρκεί συνήθως από 12 μήνες και περισσότερο. Σημειώνεται, ότι η επαναλαμβανόμενη μηνιαία μίσθωση ακόμα και αν υπερβαίνει τους 12 μήνες θεωρείται ως βραχυχρόνια μίσθωση.
Οι μισθώσεις ανά κατηγορία
Οι μισθώσεις οχημάτων ανά κατηγορία στοχεύουν σε διαφορετικές ανάγκες, αλλά συνολικά ευνοούν τη γρήγορη αντικατάσταση του στόλου οχημάτων, συμβάλλοντας στη μείωση του μέσου όρου ηλικίας του επιβαρυμένου στόλου στην Ελλάδα, στην εισαγωγή νέων οχημάτων με μειωμένες εκπομπές αερίων και σύγχρονα συστήματα ασφάλειας, βοηθώντας και στη μείωση των ατυχημάτων. Ειδικότερα, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις (rent-a-car) υποστηρίζουν κρίσιμα την ποιότητα του εγχώριου τουριστικού προϊόντος, καθώς και την οδική ασφάλεια, ενώ οι μακροχρόνιες μισθώσεις και οι σχετικές υπηρεσίες που προσφέρονται, βοηθούν επιχειρήσεις και ιδιώτες στην καλύτερη διαχείριση του κόστους και των δαπανών τους.
Παρά τις προκλήσεις στο εγχώριο οικονομικό περιβάλλον, ο κλάδος επέδειξε τα τελευταία χρόνια θετική δυναμική. Αυτή σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την αύξηση των ροών τουριστών και την επέκταση της τουριστικής περιόδου, καθώς μετά την πτώση που προκάλεσε η πανδημία το 2020, τα μεγέθη του τουρισμού ανέκαμψαν ισχυρά μέχρι και το 2023.
Οι περισσότερες εταιρείες του κλάδου μετά το 2020 επικεντρώθηκαν στη μείωση του κόστους λειτουργίας, διατηρώντας όμως το δίκτυο τους, προσαρμόζοντας αντίστοιχα το πλάνο αγοράς νέων αυτοκινήτων. Στον κλάδο δραστηριοποιούνται τόσο μεγάλες επιχειρήσεις, με δραστηριότητα στην εγχώρια αγορά αλλά και με παρουσία στο εξωτερικό, ενισχύοντας και την εξωστρέφεια του κλάδου και της οικονομίας, όσο και πολλές μικρές επιχειρήσεις, κυρίως λόγω του κατακερματισμού που καταγράφεται στον κλάδο βραχυχρόνιων μισθώσεων λόγω τουρισμού, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός να είναι έντονος τόσο στις μεγάλες επιχειρήσεις, όσο και στις μικρότερες.
Πόσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται
Στον πυρήνα του κλάδου μίσθωσης οχημάτων δραστηριοποιούνται 2,4 χιλ. επιχειρήσεις (2022), με ανοδική πορεία από το 2013, έχοντας σχεδόν διπλασιαστεί.
Σημειώνεται ότι ο αριθμός των επιχειρήσεων προέρχεται κυρίως από διοικητικές πηγές, εμφανίζοντας τον αριθμό των νομικών μονάδων και όχι απαραίτητα το συνολικό δίκτυο των επιχειρήσεων του κλάδου μισθώσεων. Έτσι μια νομική οντότητα μπορεί να περιλαμβάνει πολλά περισσότερα σημεία ως δίκτυο. Ένα μεγάλο μέρος του δικτύου των επιχειρήσεων μισθώσεων οχημάτων αφορά κυρίως τις επιχειρήσεις βραχυχρόνιας μίσθωσης, λόγω του τουριστικού προϊόντος, παρουσιάζοντας έναν μεγάλο αριθμό επιχειρηματικών μονάδων, χωρίς ωστόσο να αποτελούν χωριστές νομικές οντότητες.
Με βάση τα στοιχεία από το Υπουργείο Τουρισμού και το τμήμα Μητρώου Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΜΗ.Τ.Ε.) (Ιούλιος 2023) οι επιχειρήσεις εκμίσθωσης οχημάτων χωρίς οδηγό προσεγγίζουν τις 8.113 πανελλαδικά, συνεπώς θα μπορούσε να εκτιμηθεί ο αριθμός αυτός ως το συνολικό δίκτυο. Η διαφορά μεταξύ αριθμού νομικών μονάδων και σημείων, έχει σημασία στην καταγραφή του κλάδου, ενώ επεκτείνεται και στον πραγματικό αριθμό απασχολουμένων. Ο κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε στα €1,4 δισεκ. το 2022, με εκτίμηση για €1,7 δισεκ. το 2023.
Η απασχόληση του κλάδου φτάνει τους 8,3 χιλ. εργαζόμενους το 2022 και 9,9 χιλ. για το 2023, με τον αριθμό να υποεκτιμάται, καθώς πολλές επιχειρήσεις κυρίως βραχυχρόνιας μίσθωσης δηλώνουν ως δευτερεύουσα δραστηριότητα την ενοικίαση, ενώ και λόγω εποχικής δραστηριότητας ένας μεγάλος αριθμός των εργαζομένων του κλάδου εντοπίζεται τους καλοκαιρινούς μήνες. Η προστιθέμενη αξία που δημιουργούν οι επιχειρήσεις του κλάδου μισθώσεων οχημάτων προσέγγισε τα €724,3 εκατ. το 2022, με σημαντική ανάκαμψη έπειτα από την υποχώρηση του 2020, ενώ οι επενδύσεις οι οποίες συνδέονται άμεσα με την αγορά οχημάτων προσεγγίζουν τα €280 εκατ. το 2022. Και στο σκέλος των επενδύσεων εκτιμάται ότι το πραγματικό επίπεδο επενδυτικής δραστηριότητας είναι μεγαλύτερο, όπου με βάση τα δημοσιευμένα στοιχεία των εταιρειών εκτιμώνται σε πάνω από €500 εκ. το 2022.
Ο συνολικός στόλος που διαχειρίζονται οι εταιρείες εκμίσθωσης οχημάτων όλων των κατηγοριών (βραχυχρόνιες, μακροχρόνιες, επαγγελματικά) προσεγγίζει τα 280 χιλ. οχήματα το 2023, με ανοδική τάση τα τελευταία έτη. Ο στόλος αντιστοιχεί στο 5,0% του συνολικού στόλου επιβατικών, ενώ παρουσιάζει χαμηλότερη μέση ηλικία (2,9 έτη), έναντι του συνολικού στόλου (17,3 έτη).
Βραχυχρόνιες μισθώσεις
Ο κλάδος μισθώσεων αυτοκινήτων είναι αναπόσπαστο τμήμα του τουριστικού προϊόντος, βοηθώντας στη λειτουργία του τομέα, καθώς και στην αναβάθμιση των υπηρεσιών, με την εξέλιξη των βασικών μεγεθών του τουρισμού να επηρεάζουν αντίστοιχα και τις μισθώσεις οχημάτων.
Οι τουριστικές ροές προσέγγισαν τα 36 εκατ. το 2023, έναντι 29,9 εκατ. το 2022, ενδεικτικό της ανοδικής τάσης για το τελευταίο έτος. Έτσι, αναπληρώνονται οι απώλειες που προκάλεσε η πανδημία δημιουργώντας εκ νέου αυξημένη δυνητική ζήτηση για τον κλάδο μισθώσεων οχημάτων.
Η πραγματική ζήτηση για μισθώσεις οχημάτων από ξένους τουρίστες (εκτός από τις οδικές μεταφορές και τις κρουαζιέρες) προσέγγισε τους 22 εκατ. ταξιδιώτες το 2023. Το 2023 οι εισπράξεις καταγράφουν νέο ιστορικό ρεκόρ, με €20,6 δισεκ., με τη μέση δαπάνη για μεταφορές ανά ταξιδιώτη στα 103 ευρώ. Ταυτόχρονα όμως, καταγράφεται έντονη εποχικότητα στον αριθμό των επισκεπτών και στις εισπράξεις, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και η λειτουργία των επιχειρήσεων μισθώσεων ως προς τη διαχείριση της ζήτησης και του στόλου τους. Το 78,9% των αφίξεων και το 84,3% των εισπράξεων πραγματοποιείται μεταξύ Απριλίου-Σεπτεμβρίου.
Ο κύκλος εργασιών που δημιουργούν οι επιχειρήσεις βραχυχρόνιας μίσθωσης προσεγγίζει τα €485 εκατ. το 2022 με εκτίμηση για €577 εκατ. το 2023. Ο στόλος που διαχειρίζονται οι εταιρείες βραχυχρόνιας μίσθωσης στην Ελλάδα φτάνει τα 105 χιλ. οχήματα το 2023, με μέση ηλικία τα 3,1 έτη.
Μακροχρόνιες μισθώσεις
Η μακροχρόνια λειτουργική μίσθωση (operating leasing) αυτοκινήτου αναφέρεται στην ενοικίαση αυτοκινήτου για μεγάλο χρονικό διάστημα, που διαρκεί από 12 μήνες και πάνω και συνήθως μέχρι τα 5 έτη. Η λειτουργική μίσθωση αναφέρεται στη χρηματοδότηση του αυτοκινήτου για μικρότερο χρονικό διάστημα από την ωφέλιμη ζωή του. Στη διάρκεια της σύμβασης παρέχονται από τον εκμισθωτή υπηρεσίες που συνδέονται με τη χρήση του αυτοκινήτου, όπως ασφάλιση, τέλη κυκλοφορίας, συντήρηση, επισκευή, αλλαγή ελαστικών, κ.ά., με τον μισθωτή να επιβαρύνεται με μηνιαίο ή ετήσιο μίσθωμα συν τα καύσιμα. Στη λήξη της περιόδου ισχύος της σύμβασης ο μισθωτής μπορεί να επιστρέψει το αυτοκίνητο χωρίς να φέρει καμία περαιτέρω υποχρέωση, ενώ έχει την επιλογή να εξαγοράσει το αυτοκίνητο σε τιμή η οποία έχει προσυμφωνηθεί και καταγραφεί στη σύμβαση της μίσθωσης.
Η τιμή αυτή είναι συνήθως ίση με την εκτίμηση της υπολειμματικής αξίας (residual value) του αυτοκινήτου στη λήξη της σύμβασης. Τα κίνητρα επιλογής οχήματος με τη μορφή μακροχρόνιας μίσθωσης ποικίλουν ανάλογα με το ποιος χρησιμοποιεί το όχημα. Έτσι, τα κίνητρα χρήσης μακροχρόνιας μίσθωσης αυτοκινήτου αφορούν σε:
• Ιδιώτες (ευκολία διαχείρισης, προστασία περιβάλλοντος σε όρους εκπομπών καθώς χρησιμοποιούνται οχήματα σύγχρονης τεχνολογίας, οδική ασφάλεια, κ.ά.).
• Αυτοαπασχολούμενοι (Φορολογικά οφέλη, διαχειριστικά οφέλη, συνεχής ανανέωση αυτοκινήτου, οδική ασφάλεια, χαμηλή κατανάλωση, προστασία του περιβάλλοντος, κ.ά.).
• Επιχειρήσεις (Φορολογικά οφέλη με εκπιπτόμενες δαπάνες, περιορισμός κόστους, διαχειριστικά οφέλη, παροχή κινήτρων στους εργαζόμενους, βελτίωση περιβαλλοντικού προφίλ, ESG επιδόσεις, κ.ά.).
Ο κλάδος της μακροχρόνιας μίσθωσης περιλαμβάνει περίπου 40 μεγάλες επιχειρήσεις στο σκέλος της λειτουργικής μίσθωσης. Σε αντίθεση με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις οι μακροχρόνιες κυριαρχούνται από μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις.
Ο κύκλος εργασιών που δημιουργούν στο σκέλος της μακροχρόνιας μίσθωσης προσεγγίζει τα €860 εκατ., με εκτίμηση για περαιτέρω αύξηση το 2023, κοντά στο €1,0 δισεκ. Ο στόλος που διαχειρίζονται οι επιχειρήσεις μακροχρόνιας μίσθωσης είναι περίπου 175 χιλ. οχήματα το 2023, με ανοδική τάση από το 2014. Η μέση ηλικία των οχημάτων του στόλου μακροχρόνιας μίσθωσης είναι τα 2,6 έτη.
