Την Πρωτομαγιά του 1944, οι Γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 Έλληνες πατριώτες, σε αντίποινα για τη δολοφονία ενός Γερμανού υποστρατήγου στη Λακωνία από άνδρες του ΕΛΑΣ.
Το ιστορικό πλαίσιο
Την άνοιξη του 1944, η κατάσταση ήταν τεταμένη και ιδιαίτερα πολωμένη στην κατεχόμενη Ελλάδα. ΕΑΜ και αστικές δυνάμεις, που γνώριζαν ότι οι ημέρες των Γερμανών ήταν μετρημένες, προετοιμάζονταν για την επόμενη ημέρα και την τελική αναμέτρηση. Μερίδα ιστορικών αποφαίνεται ότι ο Εμφύλιος Πόλεμος είχε ήδη αρχίσει. Από την πλευρά τους, οι Γερμανοί και οι εγχώριοι συνεργάτες τους είχαν επιδοθεί σ’ ένα όργιο τρομοκρατίας εναντίον των δυνάμεων του ΕΑΜ/ ΕΛΑΣ, που σήκωναν το κύριο βάρος της Εθνικής Αντίστασης.
Στις 27 Απριλίου 1944, άνδρες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Σταθάκη έστησαν ενέδρα σε γερμανική αυτοκινητοπομπή που κινούνταν μεταξύ Μολάων και Σπάρτης και σκότωσαν τον γερμανό υποστράτηγο Φραντς Κρεχ, διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών και τρεις άνδρες της συνοδείας του. Από την επίθεση τραυματίστηκαν ακόμη πέντε γερμανοί στρατιωτικοί
Κατά την προσφιλή τους τακτική, οι Γερμανοί αποφάσισαν να προβούν σε αντίποινα, εκτελώντας πολλαπλάσιο αριθμό αμάχων. Παράλληλα, θέλησαν να δώσουν κι ένα σκληρό μάθημα στους έλληνες κομμουνιστές για τη δράση τους στις γειτονιές της Αθήνας. Έτσι, στις 30 Απριλίου δημοσιεύτηκε στον κατοχικό Τύπο η παρακάτω διαταγή:
Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν στρατηγόν και τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτας. Εις αντίποινα θα εκτελεσθούν:
1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1.5.1944.
2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα Γερμανικά
Στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων.
Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.
Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος
Οι «Έλληνες εθελονταί» της ανακοίνωσης ήταν φυσικά άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου, με επικεφαλής τον αξιωματικό του Στρατού Διονύσιο Παπαδόγγονα, στενό φίλο του Κρεχ.
Οι 200 προς εκτέλεση κομμουνιστές της γερμανικής ανακοίνωσης κρατούνταν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Οι 170 προέρχονταν από τις φυλακές της Ακροναυπλίας και ανήκαν στο σκληρό πυρήνα των στελεχών του ΚΚΕ, ενώ οι υπόλοιποι 30 από την Ανάφη, όπου είχαν αρχικά εξοριστεί. Η αναγγελία της μαζικής εκτέλεσης προκάλεσε κάποια χλιαρά διαβήματα από την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Στη ζοφερή ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πίστευαν ότι οι κομμουνιστές έπρεπε να πάρουν ένα σκληρό μάθημα.
Η εκτέλεση
Το πρωί της Πρωτομαγιάς, μετά το προσκλητήριο άρχισε η εκφώνηση του καταλόγου των μελλοθανάτων. Ανάμεσά τους και ο διερμηνέας του στρατοπέδου Ναπολέων Σουκατζίδης, ιδιαίτερα αγαπητός στους κρατουμένους για τις διευκολύνσεις που τους παρείχε. Στο άκουσμα του ονόματός του όλοι πάγωσαν. Ο διοικητής του στρατοπέδου Καρλ Φίσερ προσφέρθηκε να τον αντικαταστήσει με άλλο κρατούμενο, επειδή είχε ανάγκη τις υπηρεσίες του. Ο 35χρονος διερμηνέας αρνήθηκε, προτιμώντας τον παλικαρίσιο θάνατο από την ευτελή συναλλαγή.
Οι 200 μελλοθάνατοι οδηγήθηκαν με καμιόνια στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Πολλοί από αυτούς είχαν προετοιμάσει σημειώματα που πέταγαν στους δρόμους όπου περνούσαν. Οι διαβάτες διέσωσαν πολλά από αυτά τα μικροσκοπικά μηνύματα και τα παρέδωσαν στους οικείους τους ή στις οργανώσεις της Αντίστασης.
Στο τόπο της θυσίας οδηγούνταν ανά εικοσάδες. Γύρω στις 10:00 το πρωί τα οπλοπολυβόλα άρχισαν το μακάβριο έργο τους. Η επόμενη εικοσάδα αναλάμβανε να φορτώσει τα άψυχα σώματα σε απορριμματοφόρα που περίμεναν εκεί, προτού πάρει τη θέση της μπροστά στα οπλοπολυβόλα. Στις 12:00 το μεσημέρι όλα είχαν τελειώσει. Τους νεκρούς της τελευταίας εικοσάδας ανέλαβαν να μεταφέρουν στα απορριμματοφόρα «γερμανοτσολιάδες» των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Την επόμενη μέρα, ο λαός της Καισαριανής αψήφησε την τρομοκρατία των κατακτητών και μετονόμασε το δρόμο που κύλησε το αίμα, την οδό Σκοπευτηρίου, σε «Οδό Ηρώων». Στους τοίχους γράφεται το σύνθημα: «Αυτός ο δρόμος είναι Δρόμος Ηρώων. Τον διαβαίνουν οι λεβέντες του έθνους. Χτες 1 του Μάη τον διάβηκαν 200 παλικάρια».
