Δεδομένης της μεγάλης ύφεσης, το 2020, η ταχύτητα που έχει η οικονομική ανάκαμψη, σε πολλές χώρες, είναι αξιοσημείωτη, υπερβαίνοντας τις αρχικές προσδοκίες. Παρά την εμφάνιση των μεταλλάξεων της Covid-19, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, η αναπτυξιακή δυναμική διατηρείται, έχοντας ως βασικό πυλώνα την αύξηση της ζήτησης.

Οικονομική ανάκαμψη και  μετάλλαξη – ΌμικρονΓράφει ο Σπύρος Σταθάκης

Ωστόσο, όπως επισημαίνει σε σχετική ανάλυση η τράπεζα Alpha Bank, η ταχύτητα με την οποία οι οικονομίες καλύπτουν τις απώλειες που υπέστησαν διαφέρει, καθώς ορισμένες χώρες ήδη έχουν φθάσει ή υπερβεί τα προ της πανδημίας επίπεδα σε όρους ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), ενώ άλλες εξακολουθούν να υστερούν. Οι παράγοντες που ερμηνεύουν αυτές τις σημαντικές αποκλίσεις σχετίζονται με την πρόοδο των εμβολιαστικών προγραμμάτων, το ύψος του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου και την ετερογένεια της παραγωγικής δομής.

Η Alpha Bank επιχείρησε να εξετάσει τη σημασία αυτών των παραγόντων και να αξιολογήσουμε παράλληλα την πορεία των δεικτών κινητικότητας (Google Mobility Index) προς χώρους εργασίας και λιανικού εμπορίου-ψυχαγωγίας μετά την έλευση της μετάλλαξης Omicron, έτσι ώστε να λάβει μία αρχική ένδειξη για το κατά πόσο η εμφάνισή της θα επηρεάσει την οικονομική δραστηριότητα βραχυπρόθεσμα. Αναλυτικότερα, η Εσθονία, η Πολωνία και οι σκανδιναβικές χώρες είναι αυτές με τις καλύτερες επιδόσεις, το τρίτο τρίμηνο του 2021, σε σύγκριση με τα προ της πανδημίας επίπεδα.

Η καλύτερη επίδοση στηρίζεται στο γεγονός ότι είχαν ηπιότερη ύφεση, το 2020, σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, καθώς η πτώση του ΑΕΠ κυμάνθηκε μεταξύ 0,7% και 3% έναντι πτώσης του ΑΕΠ κατά 5,9% στην ΕΕ-27. Το γεγονός αυτό αποδίδεται, πρώτον, στη συγκριτικά μικρότερη εξάρτηση των συγκεκριμένων οικονομιών από τον τουρισμό και, δεύτερον, στον υψηλότερο βαθμό ψηφιοποίησης των οικονομιών τους (εξαιρουμένης της Πολωνίας), γεγονός που επέτρεψε την ταχύτερη προσαρμογή στις νέες συνθήκες (π.χ. τηλεργασία, ηλεκτρονικό εμπόριο).

Αντίθετα, η Ισπανία έχει τη μικρότερη επίδοση, καθώς το ΑΕΠ της υπολείπεται κατά 5,9% έναντι του τέταρτου τριμήνου του 2019. Λαμβανομένου υπόψη ότι υστέρηση καταγράφεται και σε άλλες μεσογειακές χώρες και κυρίως στην Πορτογαλία (-3,2%), επιβεβαιώνεται η αρχική εκτίμηση ότι οι οικονομίες που θα επηρεάζονταν περισσότερο από την πανδημία θα ήταν αυτές που βασίζονταν σε σημαντικό βαθμό στον τουρισμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, το 2019, ο τουριστικός κλάδος αντιπροσώπευε το 10,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ, με το ποσοστό να μειώνεται δραματικά το 2020, στο 5,5%, καθώς ο κλάδος απώλεσε περίπου 4,5 τρισ. δολάρια ΗΠΑ (World Travel and Tourism Council). Το 2021, καταγράφηκε ανάκαμψη, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ωστόσο τόσο οι ταξιδιωτικές αφίξεις όσο και οι εισπράξεις υπολείπονται σημαντικά του 2019. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, συγκρίνοντας τις επιδόσεις του Αυγούστου του 2021 με αυτές του Αυγούστου του 2019, οι αφίξεις και οι εισπράξεις υστερούν κατά 49% και 47% στην Ισπανία και κατά 47% και 32% στην Πορτογαλία.

Αντίθετα, στην Ελλάδα καταγράφηκε ταχύτερη ανάκαμψη του τουριστικού προϊόντος, καθώς οι αφίξεις και οι εισπράξεις του Αυγούστου του 2021 υπολείπονται κατά 40% και 24%, ενώ, στο σύνολο του τρίτου τριμήνου του 2021, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις υστερούν κατά 29% του τρίτου τριμήνου του 2019. Η εξέλιξη αυτή συνιστά έναν εκ των βασικών παραγόντων που οδήγησαν το ΑΕΠ της Ελλάδας να υπερβαίνει κατά 1,2% το ΑΕΠ του τέταρτου τριμήνου του 2019. Πέραν του ειδικού βάρους του τουρισμού στην οικονομία των χωρών, η παραγωγική τους δομή προσδιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις επιδόσεις τους.

Για παράδειγμα, ορισμένες από τις πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες υστέρησαν, όπως η Ιαπωνία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς οι διαταράξεις των εφοδιαστικών αλυσίδων επηρέασαν την παραγωγή τους. Ιδιαίτερα έχει πληγεί η παραγωγή αυτοκινήτων, λόγω και της έλλειψης ημιαγωγών, η οποία πριν την πανδημία, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (World Economic Outlook, December 2021), αντιπροσώπευε το 4,7% του ΑΕΠ της Γερμανίας και το 3% του ΑΕΠ της Ιαπωνίας. Το πρώτο εννεάμηνο του 2021, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, η παραγωγή αυτοκινήτων έχει μειωθεί κατά 30% στην Γερμανία και κατά 23% στην Ιαπωνία, γεγονός που μεταφράζεται σε απώλειες ύψους 1,7% του ΑΕΠ στην Γερμανία και 0,7% στην Ιαπωνία. Το μέγεθος και η δομή των προγραμμάτων στήριξης φαίνεται να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο.

Όσον αφορά στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, τις ΗΠΑ, το ΑΕΠ, ήδη από το δεύτερο τρίμηνο του 2021, έχει επιστρέψει στα προ της πανδημίας επίπεδα. Η έντονα επεκτατική δημοσιονομική πολιτική υιοθέτησε μία κατανομή των κονδυλίων με έμφαση στις κρατικές μεταβιβάσεις προς τα νοικοκυριά, κυρίως υπό τη μορφή διευρυμένων επιδομάτων ανεργίας. Πολλά ευρωπαϊκά κράτη εστίασαν τη δημοσιονομική τους στήριξη κυρίως στην προστασία της απασχόλησης.

Άλλες χώρες, τέλος, όπως οι χώρες της Βαλτικής, εστίασαν τη δημοσιονομική τους στήριξη προς τις επιχειρήσεις ή την ενίσχυση του συστήματος Υγείας και της βελτίωσης της υγειονομικής περίθαλψης. Αναφορικά με το τελευταίο τρίμηνο του 2021, η εξάπλωση της παραλλαγής Omicron εκτιμάται ότι θα έχει περιορισμένο αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο στο τελευταίο τρίμηνο του 2021 και στο πρώτο τρίμηνο του 2022. Αξιολογώντας τους πρόδρομους δείκτες κινητικότητας της Google σε δύο μεγάλες οικονομίες, ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, η Alpha Bank διαπιστώνει ότι η κινητικότητα του πληθυσμού στους χώρους του λιανικού εμπορίου και της ψυχαγωγίας υποχώρησε, το τελευταίο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου, δηλαδή με την εορταστική αργία των Χριστουγέννων.

Ωστόσο, η κινητικότητα στους συγκεκριμένους χώρους διατηρείται σε υψηλότερο επίπεδο σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2020 -λόγω ηπιότερων περιοριστικών μέτρων- αλλά σε χαμηλότερο σε σύγκριση με το δίμηνο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 2021. Συνεπώς, η υποχώρηση κατά τις μέρες των εορτών σχετίζεται κυρίως με την εξάπλωση της μετάλλαξης Omicron.

Παράλληλα, η κινητικότητα στους χώρους εργασίας, σημείωσε ακόμη μεγαλύτερη μείωση, γεγονός που μπορεί να ερμηνευθεί τόσο από τα αυξημένα ποσοστά τηλεργασίας σε ορισμένους κλάδους, λόγω της ανησυχίας για τη μετάλλαξη Omicron, όσο και από τις άδειες των εργαζομένων, κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου. Η εξέλιξη αυτή, ενδεχομένως, να σημαίνει ότι η καταναλωτική δαπάνη και, επομένως, το ΑΕΠ δεν θα υποστούν μεγάλες απώλειες.