Γύπας: Πώς η εξαφάνιση του συνδέεται με το θάνατο μισού εκατομμυρίου ανθρώπων

Οι γύπες συνδέονται ιστορικά με το θάνατο (και τελευταία με το… επίμονο φλερτ). Άλλωστε, η όψη τους με το κυρτό, κοφτερό ράμφος, τα σχεδόν γυμνά κεφάλια τους και τα γαμψά τους νύχια, μόνο ευχάριστη δε μπορεί να χαρακτηριστεί.

Όταν, δε, παρατηρούνται να πετούν σχηματίζοντας κύκλους, είναι βέβαιο ότι έχουν εντοπίσει στο έδαφος το επόμενο γεύμα τους που συνήθως είναι κάποιο νεκρό ζώο σε αποσύνθεση.

Γιατί, όμως, τα αποκρουστικά αυτά πτηνά είναι απαραίτητα για το οικοσύστημα και πώς η εξαφάνισή τους συνδέεται με το θάνατο 500.000 ανθρώπων;

Τα όρνια, όπως αναφέρει το πρόγραμμα Life with vultures που πραγματοποιήθηκε με δράσεις για την προστασία του απειλούμενου Gyps fulvus στην Κύπρο, καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες νεκρών ζώων απομακρύνουν μολυσματικούς παράγοντες που μπορεί να επιβαρύνουν το έδαφος, αλλά και το νερό, ενώ αποτρέπουν τη διάδοση ασθενειών.

Με λίγα λόγια παρέχουν δωρεάν υπηρεσία καθαρισμού, η οποία μάλιστα είναι αποτελεσματική και για τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς σύμφωνα με έρευνα μπορούν να ελαττώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, κατά 77.344 μετρικούς τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα.

Η μείωση του πληθυσμού τους, επομένως, θα σήμαινε αυτομάτως περισσότερη ρύπανση και μεγαλύτερο κίνδυνο για εξάπλωση ασθενειών.

Παλαιότερη μελέτη που είχε δημοσιευθεί στο Biological Conservation ανέφερε πως από τα 22 γνωστά είδη γύπα, εννέα απειλούνται με εξαφάνιση, τρία κινδυνεύουν με εξαφάνιση και τέσσερα είναι σχεδόν απειλούμενα.

Τώρα, νεότερη έρευνα αποκαλύπτει ότι τα όρνια έχουν σχεδόν εξαφανιστεί στην Ινδία, με το φαινόμενο να απειλεί τον άνθρωπο.

Πότε και πώς ξεκίνησε η μείωση του πληθυσμού τους; Το 1994 οι Ινδοί αγρότες άρχισαν να χορηγούν ένα κοινό αντιφλεγμονώδες φάρμακο, τη δικλοφενάκη, στα βοοειδή και άλλα αγροτικά ζώα για να ανακουφίσουν τη φλεγμονή, τον πόνο και άλλες παθήσεις. Η ουσία έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής με τους κτηνιάτρους να τη χορηγούν ως θεραπεία.

Ωστόσο, δεν είχαν υπολογίσει τις συνέπειες σε άλλα είδη ζώων, όπως τα όρνια που τρέφονται με κουφάρια. Όπως αποδείχθηκε η δικλοφενάκη είναι τοξική για τους γύπες βλάπτοντας σοβαρά τα νεφρά τους.

Η ινδική κυβέρνηση απαγόρευσε το 2006 τη χρήση της, αλλά το διάστημα που μεσολάβησε ήταν αρκετό για να προκαλέσει την καταστροφή, αφού ο αριθμός των όρνιων στη χώρα έπεσε κατακόρυφα από 50 εκατομμύρια σε μόλις 2.000!

Όπως αναφέρει το Science οι επιπτώσεις ήταν άμεσες, καθώς οι σοροί των βοοειδών συσσωρεύονταν έξω από βυρσοδεψεία σε πολύ κοντινή απόσταση από τις πόλεις, τα χωράφια μετατράπηκαν σε άτυπους χώρους ταφής όπου συγκεντρώνονταν άγριοι σκύλοι που μπορούσαν να μεταδώσουν λύσσα και αρουραίοι, ενώ τα απορρίμματα σχημάτιζαν βουνά.

Επιπλέον, ελλείψει γυπών, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι πετούσαν τα πτώματα των ζώων στα ποτάμια, δυσχεραίνοντας την κατάσταση. Οι αρμόδιες αρχές τότε έδωσαν εντολή στα βυρσοδεψεία να κάνουν χρήση χημικών για να αποσυντεθούν τα νεκρά ζώα, με αποτέλεσμα επικίνδυνες, τοξικές ουσίες να καταλήξουν στο υδάτινο δίκτυο και να φτάσουν στον άνθρωπο.

Ο Ανάντ Σουνταρσχάν, οικονομολόγος περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο του Γουόργουικ, βίωσε από πρώτο χέρι την κατάσταση αφού ζούσε στην Ινδία την περίοδο εκείνη. Σε συνεργασία με τον Ίαλ Φρανκ, επίκουρο καθηγητή στη Σχολή Δημόσιας Πολιτικής Χάρις του Πανεπιστημίου του Σικάγο, επιχείρησε να υπολογίσει το περιβαλλοντικό κόστος της απώλειας των γυπών.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την έκθεση των ερευνητών που αναμένεται να δημοσιευθεί στο American Economic Review, η δραματική μείωση των όρνιων και ταυτόχρονα η αύξηση των νεκρών ζώων, οδήγησε στην εξάπλωση παθογόνων μικροοργανισμών που μεταφέρουν ασθένειες, σκοτώνοντας περισσότερους από μισό εκατομμύριο ανθρώπους από το 2000 έως το 2005.

Σαν να μην έφτανε αυτό, σημαντικές ήταν και οι οικονομικές συνέπειες της κρίσης αυτής, καθώς η δημόσια υγεία ζημιώθηκε με σχεδόν 70 δισ. δολάρια ετησίως.

Μελετώντας ενδιαιτήματα γυπών σε συνδυασμό με δεδομένα για την υγεία, τους θανάτους και τη ρύπανση των υδάτων σε τουλάχιστον 600 περιοχές της Ινδίας, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι έως το τέλος του 2005, στα σημεία που φιλοξενούσαν μεγάλο αριθμό γυπών και τώρα δεν υπάρχουν, οι θάνατοι ανθρώπων είχαν αυξηθεί κατά μέσο όρο κατά 4,7%.

Περίπου 104.386 περισσότεροι θάνατοι κάθε χρόνο, δηλαδή. Πριν από το 1994, τα ποσοστά ανθρώπινων θανάτων στις ίδιες περιοχές ήταν κατά μέσο όρο περίπου 0,9% ανά 1.000 άτομα, ενώ τα ποσοστά θανάτου σε περιοχές που δεν κατοικούσαν γύπες παρέμειναν σταθερά στο 0,9%.