Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, με τον χρόνο να πιέζει ασφυκτικά και τις καθυστερήσεις της Λευκωσίας να προκαλούν σοβαρή ανησυχία για την ολοκλήρωση ενός έργου στρατηγικής σημασίας.
Από το βήμα της ΔΕΘ, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έστειλε χθες σαφές μήνυμα ότι η Κύπρος είναι η μεγάλη ωφελημένη, αλλά για να προχωρήσει η διασύνδεση πρέπει να αποδείξει έμπρακτα τη στήριξή της.
Όπως επισήμανε εκκρεμούν καταβολές ρυθμιστικών χρεώσεων και τεχνικές αποφάσεις από την κυπριακή πλευρά, υπονοώντας την πληρωμή των 25 εκ. ευρώ που αφορούν δαπάνες του έργου που σύμφωνα με την περσινή διακρατική συμφωνία Αθήνας -Λευκωσίας είχε αποδεχτεί η Κύπρος αλλά σήμερα αρνείται να καταβάλλει το υπουργείο Οικονομικών επικαλούμενο την μη βιωσιμότητα του έργου. Ζήτημα που η Κομισιόν σύμφωνα με πληροφορίες έχει αντικρούσει λέγοντας ότι δεν υφίσταται όταν και οι δύο χώρες έχουν υπογράψει την ένταξή του στα έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCI).
Οι πιέσεις
Όμως ο χρόνος πιέζει. Χωρίς γρήγορες αποφάσεις για τη χρηματοδότηση και τις ρυθμιστικές εκκρεμότητες, το έργο κινδυνεύει να οδηγηθεί στις καλένδες με τα βλέμματα να στρέφονται στα οικονομικά βάρη του έργου που έχει πληρώσει ο ΑΔΜΗΕ αλλά και στην Nexans που κατασκευάζει το καλώδιο.
Οι Γάλλοι στις αρχές Αυγούστου κατά την ενημέρωση των επενδυτών είχαν προαναγγείλει την ύπαρξη plan b, για μεταφορά του καλωδίου σε άλλο έργο επιβεβαιώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι η αβεβαιότητα δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ. Τώρα λένε οι πληροφορίες ζητούν με επιστολή τους ενημέρωση από τον ΑΔΜΗΕ προκειμένου να λάβουν τις οριστικές τους αποφάσεις.
Δεν θα πληρώσουμε
Σε δηλώσεις του το Σαββατοκύριακο στη Θεσσαλονίκη, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ Μάνος Μανουσάκης παραδέχτηκε ότι οι πληρωμές προς την εταιρεία έχουν παγώσει το έργο. «Σε τεχνικό και οικονομικό επίπεδο, χωρίς τη ρυθμιστική απόφαση που αναμένουμε, δεν μπορούμε να πληρώσουμε την επόμενη δόση, και αυτό σίγουρα δημιουργεί μεγάλο κίνδυνο για τη συνέχεια του έργου», ανέφερε.
Στην τελευταία μάλιστα τηλεδιάσκεψη που έγινε στα τέλη Αυγούστου (από τις 10 που έγιναν συνολικά τους τελευταίους μήνες) με ΑΔΜΗΕ, ΡΑΑΕΥ, ΡΑΕΚ και ΕΕ η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Κύπρου που έχει εγκρίνει το κονδύλι παρέπεμψε στην απόφαση του υπουργείου Οικονομικών.
Ο ΑΔΜΗΕ έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι έχει διαθέσει για το GSI 250 εκ. Σύμφωνα με τη διασυνοριακή κατανομή κόστους (CBCA) εφόσον η διακοπή δεν αποδοθεί στο Διαχειριστή το ποσό θα επιμεριστεί ισομερώς μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Η ελληνική πλευρά θεωρεί ότι καλύπτεται νομικά, ενώ η Κύπρος εκτιμάται ότι θα αμφισβητήσει την κατανομή, προεξοφλώντας μια σύνθετη νομική αντιπαράθεση που θα επιρρίπτει ευθύνες στον ΑΔΜΗΕ ώστε να μην πληρώσει τα 125 εκ. ευρώ που τις αναλογούν.
Το γεωπολιτικό
Η κατάσταση με το καλώδιο έχει εκτροχιαστεί πλήρως με την Κύπρο να έχει στυλώσει τα πόδια. Όμως είναι σαφές ότι ακόμη κι αν ξεπεραστούν οι τριβές με τη Λευκωσία, η μεγάλη γεωπολιτική πρόκληση παραμένει: με ποιον τρόπο Ελλάδα και Κύπρος θα υπερπηδήσουν τον τοίχο της τουρκικής αδιαλλαξίας, που υψώνεται μπροστά από το έργο και θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της επένδυσης μετά τα περσινά γεγονότα της Κάσου.
Πρόσθετο βάρος στις κυπριακές επιφυλάξεις δίνει έτσι η γεωπολιτική διάσταση, καθώς παραμένει ανοικτό το ερώτημα κατά πόσο η τουρκική απειλή μπορεί να υπονομεύσει την ασφάλεια του έργου, τινάζοντας στον αέρα τις επενδύσεις. Πρόκειται για ένα ζήτημα που υποεκτιμήθηκε και από την ελληνική πλευρά.
Η κυπριακή επιφυλακτικότητα
Λάδι στη φωτιά για τις ενστάσεις σε σχέση με το καλώδιο έχει ανάψει και η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Η έρευνα αφορά πιθανές παρατυπίες και ποινικά αδικήματα που σχετίζονται με την πορεία του έργου μέχρι το 2023, όταν αυτό πέρασε από το Euroasia Interconnector στον ΑΔΜΗΕ. Αρμόδιες πηγές αναφέρουν ότι η έρευνα αυτή δεν επεκτείνεται στην ελληνική πλευρά καθώς συνδέεται με γεγονότα και συναλλαγές με το προηγούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Τις προηγούμενες μάλιστα μέρες που υπήρχαν δημοσιεύματα για εμπλοκή πρώην κυβερνητικών αξιωματούχων απαντήθηκαν με μηνύσεις και αγωγές.
Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσίευσε ο «Φιλελεύθερος», η έρευνα στρέφεται σε καταγγελίες για πολιτικά πρόσωπα στην Κύπρο τα οποία φέρονται να προώθησαν, με αντάλλαγμα προσωπικό όφελος, την επένδυση του Euroasia με τελικό στόχο τη χρηματοδότησή του από την Κομισιόν. Πράγματι, το έργο εξασφάλισε την πρωτοφανή χορηγία των 658 εκατ. ευρώ – από τις μεγαλύτερες που δόθηκαν ποτέ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τέτοιου είδους έργο.
Η ίδια έρευνα εξετάζει τις συνθήκες υπό τις οποίες το κυπριακό κράτος στήριξε τον προηγούμενο φορέα υλοποίησης EuroAsia Interconnector, ακόμα και με δάνειο 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Την έλλειψη τεχνογνωσίας και εξωτερικής χρηματοδότησης της εταιρείας αλλά και την απόφαση της Κομισιόν, λίγους μήνες μετά την έγκριση της χρηματοδότησης, να ζητήσει από την κυπριακή κυβέρνηση να απομακρυνθεί ο τότε ιδιοκτήτης του Eurοasia, ανοίγοντας τον δρόμο στον ΑΔΜΗΕ.
Καταγγελίες φαίνεται να υπάρχουν και αμφίβολες μετακινήσεις στελεχών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα καθώς στέλεχος της Κομισιόν που διαχειρίστηκε φακέλους του έργου φαίνεται αργότερα να μετακινήθηκε στην ίδια την εταιρεία.
Το στοίχημα μπροστά
Όπως όλα δείχνουν η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο μιας μεγάλης δοκιμασίας που σχετίζεται με την οικονομική βιωσιμότητα, την πολιτική βούληση και ζητήματα διαφάνειας.
Για την Ελλάδα είναι ένα έργο στρατηγικής σημασίας, για την Κύπρο μια δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στην ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα, ενώ για την Ευρώπη ένα έργο που δεν αποκλείεται αν ευσταθούν οι πληροφορίες για εμπλοκή ευρωπαίων αξιωματούχων στην έγκριση της χρηματοδότησης να αποτελέσει crash test ακόμη και της ίδιας της αξιοπιστίας της.
Το αν το έργο θα προχωρήσει ή θα μετατραπεί σε παιχνίδι μαγισσών θα εξαρτηθεί από τη συνεργασία Αθήνας–Λευκωσίας και την αποφασιστικότητα των ευρωπαϊκών θεσμών να στηρίξουν όχι μόνο τη χρηματοδότηση, αλλά και την πορεία των διαδικασιών.
