Όπως αναφέρει το Politico σε εκτενές δημοσίευμά του, μόλις τέσσερα χρόνια από την έναρξη της πανδημίας του Covid, η πρωτοφανής εξάπλωση ενός νέου στελέχους του H5N1, ή γρίπης των πτηνών, μεταξύ των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής στις ΗΠΑ αποτελεί υπενθύμιση της ευπάθειάς μας σε νέες ιικές απειλές.
Ο Τζέρεμι Φάραρ, επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι ο κίνδυνος μετάδοσης στον άνθρωπο από το νέο στέλεχος αποτελεί «τεράστια ανησυχία». Η γρίπη των πτηνών σπάνια μολύνει τους ανθρώπους, αλλά είναι συχνά θανατηφόρα όταν το κάνει. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το ποσοστό θνησιμότητας των κρουσμάτων στους ανθρώπους από το 2003 ανέρχεται στο 52%.
Γιατί οι επιστήμονες ανησυχούν τόσο πολύ;
Το γεγονός ότι ο ιός εμφανίστηκε σε θηλαστικά όπως οι αγελάδες υποδηλώνει ότι ο ιός έχει μεταλλαχθεί και τον φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στο να μολύνει τον άνθρωπο. Η γρίπη των πτηνών θεωρείται ως κίνδυνος πανδημίας εδώ και δεκαετίες, αλλά, όπως υποδηλώνει και το όνομά της, έχει προσβάλει κυρίως τα πτηνά.
«Τα νέα επιβεβαιώνουν την ικανότητα της γρίπης να μας εκπλήσσει», δήλωσε στο Politico ο Paul Digard, καθηγητής ιολογίας και ειδικός στη γρίπη στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. «Ιστορικά, βλέπαμε τις αγελάδες ως πολύ χαμηλού κινδύνου για τη γρίπη Α (μια υποκατηγορία της γρίπης που προκαλεί ασθένεια στους ανθρώπους και περιλαμβάνει τον ιό που εξαπλώνεται τώρα στα βοοειδή). Αυτό ανεβάζει την εκτίμηση της απειλής ένα σκαλί πιο ψηλά», πρόσθεσε ο Ντιγκάρντ.
Πόσο διαδεδομένο είναι το νέο στέλεχος;
Είναι πιθανότατα ευρύτερο από ό,τι είχε αναφερθεί προηγουμένως. «Πιστεύω ότι η εξάπλωση της μόλυνσης θα είναι πολύ μεγαλύτερη από τον αριθμό των φάρμων που έχει αναφερθεί», δήλωσε ο James Wood, επικεφαλής του τμήματος κτηνιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Η ανίχνευση του ιικού RNA στο γάλα δείχνει ότι η ασθένεια είναι πιο διαδεδομένη από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, εξήγησε ο Wood. Από την Πέμπτη στις ΗΠΑ, περίπου ένα στα πέντε δείγματα γάλακτος λιανικής πώλησης βρέθηκε θετικό για ιικά θραύσματα.
Είναι αυτό το γάλα ασφαλές για κατανάλωση;
Ιογενή σωματίδια έχουν ανιχνευθεί στο γάλα του εμπορίου στις ΗΠΑ, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι επικίνδυνο για κατανάλωση. Η παστερίωση είναι αποτελεσματική στην εξόντωση της γρίπης και οι αμερικανικές αρχές δήλωσαν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα σωματίδια RNA που ανιχνεύθηκαν στο γάλα είναι ικανά να μολύνουν οποιονδήποτε.
Οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες των ΗΠΑ (USDA, USFDA, CDC) έχουν επαναλάβει ότι «η εμπορική προσφορά γάλακτος είναι ασφαλής».
Προσθέτουν επίσης ότι η παστερίωση είναι «πιθανό» να αδρανοποιήσει τον ιό της γρίπης των πτηνών στο γάλα, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι «δεν έχουν προηγουμένως ολοκληρωθεί μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις της παστερίωσης στους ιούς [υψηλής παθογονικότητας γρίπης των πτηνών] (όπως ο H5N1) στο γάλα βοοειδών».
Ποιος είναι ο κίνδυνος του νέου στελέχους για τον άνθρωπο;
Μέχρι στιγμής, ο κίνδυνος για τους ανθρώπους είναι περιορισμένος, αλλά υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε για το στέλεχος, καθώς είναι νέο. Υπήρξε τουλάχιστον ένα ανθρώπινο κρούσμα του νέου στελέχους, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο, ένας βασικός δείκτης απειλής πανδημίας.
Ο κίνδυνος είναι ότι ο ιός μεταλλάσσεται περαιτέρω και τελικά αναπτύσσει την ικανότητα να μολύνει ευκολότερα τους ανθρώπους. Όσο πιο διαδεδομένος είναι ο ιός μεταξύ των ζώων, τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχει να κάνει ακριβώς αυτό.
Έχει εντοπιστεί το νέο στέλεχος στην Ευρώπη;
Προς το παρόν, οι χώρες της ΕΕ παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις. «Οι μολύνσεις των γαλακτοπαραγωγών βοοειδών στις ΗΠΑ είναι με ένα στέλεχος του H5N1 που δεν έχει ανιχνευθεί στην Ευρώπη. Παρακολουθούμε στενά την κατάσταση και την πιθανή εξέλιξή της», δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) στο Politico.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρόσθεσε ότι παρακολουθεί προσεκτικά τυχόν γενετική εξέλιξη του ιού, αλλά ότι η απειλή για την ανθρώπινη υγεία παραμένει χαμηλή για το ευρύ κοινό. Ο Digard, εν τω μεταξύ, λέει ότι θα ήταν συνετό να ελεγχθούν τα κοπάδια γαλακτοπαραγωγής στο Ηνωμένο Βασίλειο για το νέο στέλεχος, παρόλο που δεν υπάρχουν ακόμη ενδείξεις ότι έχει διαφύγει από τη Βόρεια Αμερική.
Στην ΕΕ, η EFSA συνέστησε αυξημένη επιτήρηση στα θηλαστικά, ιδίως σε αυτά που βρίσκονται κοντά σε εγκαταστάσεις πουλερικών που έχουν προσβληθεί από τη γρίπη των πτηνών.
Έχουμε εμβόλια κατά της γρίπης των πτηνών;
Υπάρχουν εμβόλια που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν κατά της γρίπης των πτηνών, αλλά δεν είναι ακόμη σαφές πόσο αποτελεσματικά θα ήταν έναντι ενός συγκεκριμένου στελέχους και πόσο γρήγορα οι εταιρείες θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή.
Εκπρόσωπος της GSK δήλωσε στο Politico ότι η εταιρεία έχει συμβόλαιο με την Αρχή Επείγουσας Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης της Υγείας της ΕΕ για την παραγωγή 85 εκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου προετοιμασίας για πανδημία, Adjupanrix, εάν χρειαστεί. Το Adjupanrix είναι ένα «εικονικό» εμβόλιο γρίπης που θα μπορούσε να προσαρμοστεί σε οποιοδήποτε στέλεχος γρίπης αναδειχθεί ως η αιτία μιας πανδημίας.
Εν τω μεταξύ, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιβεβαίωσε ότι έχει συνάψει κοινή σύμβαση με την GSK και την CSL Seqirus για να παραδώσουν οι εταιρείες προσαρμοσμένα εμβόλια κατά της γρίπης, εάν χρειαστεί σε μια πανδημία.
Ο Andrew Fenwick, εκπρόσωπος της CSL Seqirus, δήλωσε στο Politico ότι το εμβόλιο της εταιρείας κατά της ζωοανθρωπονόσου γρίπης πιθανότατα θα προστατεύει από το στέλεχος που κυκλοφορεί επί του παρόντος στις ΗΠΑ.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων ενέκρινε επίσης το εμβόλιο πανδημικής γρίπης της AstraZeneca, το οποίο δοκιμάστηκε με τη χρήση ενός στελέχους του H5N1.
