Ακριβώς 18 χρόνια έπειτα από την ίδρυσή του (ήταν αρχές Φεβρουαρίου του 2004), το Facebook βρίσκεται πια αντιμέτωπο μάλλον με τη μεγαλύτερη κρίση της μέχρι τώρα ανοδικής πορείας του.

Τα πλήγματα των τελευταίων ημερών ήταν πολλά και διόλου ευκαταφρόνητα για τον 37χρονο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, που είδε τη ναυαρχίδα της ιντερνετικής του αυτοκρατορίας, το Facebook, να χάνει για πρώτη φορά στα χρονικά όχι μόνο χρήστες αλλά και ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος της χρηματιστηριακής του αξίας – κεφαλαιοποίησης.

Κι όλα αυτά, μόλις λίγους μήνες έπειτα από τον περασμένο Οκτώβριο, οπότε ο Ζούκερμπεργκ είχε παρουσιάσει το νέο του μεγαλεπήβολο όραμα για το «μετα-σύμπαν» (metaverse) που ξεπερνάει τα όρια ενός μεμονωμένου κοινωνικού δικτύου και αναμένεται μελλοντικά να πάρει τη θέση που είχε άλλοτε το Facebook, ως κάτι όμως το πολύ ευρύτερο.

Τι έγινε εν τω μεταξύ, από τον περασμένο Οκτώβριο και έπειτα; Το Facebook είδε τους ενεργούς ημερήσιους χρήστες του να ελαττώνονται (το τελευταίο τρίμηνο του 2021, για πρώτη φορά στα χρονικά, σε 1,929 δισ. το τέταρτο τρίμηνο του 2021 από 1,93 δισ. το τρίτο τρίμηνο της ιδίας χρονιάς), την αξία της μετοχής του να σημειώνει κατακόρυφη πτώση (έπειτα από την ανακοίνωση των αρνητικών επιδόσεων της εταιρείας, το διήμερο 2-3 Φεβρουαρίου), τα κέρδη του να μειώνονται (σε σχέση με το προσδοκώμενο, κατά το τέταρτο τρίμηνο της περασμένης χρονιάς), και τις αναπτυξιακές του προβλέψεις να μπαίνουν σε τροχιά επιβράδυνσης.

Περίπου 230 δισεκατομμύρια δολάρια: αυτό είναι το ποσό που εξανεμίστηκε από την χρηματιστηριακή αξία της Meta Platforms, μητρικής εταιρείας του Facebook, όταν η αξία της μετοχής της βυθίστηκε κατά περίπου 25%, «στη μεγαλύτερη ημερήσια “βουτιά” εισηγμένης του αμερικανικού χρηματιστηρίου», όπως σημειώθηκε.

Αναλύοντας την κατάσταση όπως εκείνη έχει πια διαμορφωθεί για τον 37χρονο Μαρκ Ζούκερμπεργκ και τους συν αυτώ, οι New York Times παρουσιάζουν έξι λόγους για τους οποίους το μετα-σύμπαν του Ζούκερμπεργκ «έχει μπει σε μπελάδες» και πλέον «βρίσκεται σε δύσκολη θέση», όπως σημειώνουν.

Η αύξηση στους αριθμούς των χρηστών χτύπησε ταβάνι

Η περίοδος που το Facebook έβλεπε τους χρήστες του να αυξάνονται με εντυπωσιακό ρυθμό έχει μάλλον παρέλθει οριστικά, όχι μόνο λόγω ανταγωνισμού αλλά και λόγω εξάντλησης. Συνολικά, οι νέοι χρήστες των υπηρεσιών που ανήκουν επιχειρηματικά στην ευρύτερη οικογένεια του Facebook (βλ. Instagram, Messenger, WhatsApp) μπορεί να αυξήθηκαν ελαφρώς το περασμένο διάστημα, ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο και για τους ενεργούς ημερήσιους χρήστες του ιδίου του Facebook που μειώθηκαν για πρώτη φορά στα χρονικά. «Η βουτιά δείχνει πως η εφαρμογή που βρίσκεται στον πυρήνα ίσως να έχει φτάσει στο απόγειό της», σημειώνουν στην ανάλυσή τους οι Τάιμς της Νέας Υόρκης.

Οι αλλαγές της Apple στα iPhone «έριξαν» τα έσοδα του Facebook

Ξεκινώντας από την περασμένη Άνοιξη, οι κάτοχοι iPhone μπορούν πλέον, χάρη σε μια νέα ρύθμιση ιδιωτικότητας-προστασίας προσωπικών δεδομένων (App Tracking Transparency), να αποφασίζουν εάν θα επιτρέπουν ή όχι στις εφαρμογές τύπου Facebook να παρακολουθούν τις online κινήσεις τους.

Αξιοποιώντας την εν λόγω δυνατότητα, πολλοί χρήστες έχουν όντως επιλέξει να εξαιρεθούν από την «παρακολούθηση», πράγμα που είχε όμως αρνητική επίδραση στα έσοδα του Facebook. Κι αυτό επειδή ένα σημαντικό μέρος των εν λόγω εσόδων προέρχεται από τις στοχευμένες-προσωποποιημένες διαφημίσεις (targeted ads) η αποστολή των οποίων πλέον καθίσταται πρακτικά περισσότερο δύσκολη.

Σημειωτέων, δε, πως οι κάτοχοι iPhone θεωρούνται γενικώς «καλύτερο» κοινό και για τους διαφημιστές, υπό της έννοια ότι σε γενικές γραμμές ξοδεύουν περισσότερα χρήματα online εάν συγκριθούν με τους χρήστες Android.

Η ίδια η πλευρά του Ζούκερμπεργκ έχει δηλώσει πως οι αλλαγές που έφερε η Apple θα μπορούσαν να μειώσουν κατά 10 δισεκατομμύρια δολάρια τα έσοδα του Meta-Facebook μέσα στο επόμενο 12μηνο. Σύμφωνα πάντως με τους New York Times, η Apple δεν πρόκειται να κάνει πίσω στο συγκεκριμένο θέμα.

Η Google παίρνει πια μεγαλύτερο μέρος των διαφημιστικών εσόδων

Και ενώ το Facebook βλέπει τα διαφημιστικά του έσοδα να μην πιάνουν τους επιδιωκόμενους στόχους, την ίδια ώρα ο κολοσσός που ακούει στο όνομα Google βλέπει τα δικά του διαφημιστικά έσοδα στο μέτωπο του ηλεκτρονικού εμπορίου (e-commerce search advertising) να αυξάνονται. Σε αντίθεση με το Facebook, η Google δεν βασίζεται σε τόσο μεγάλο βαθμό στην Apple για να αντλεί δεδομένα χρηστών, ενώ δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει και το ότι η Google έχει συνάψει συμφωνία με την Apple που της επιτρέπει να είναι η προεπιλεγμένη μηχανή αναζήτησης (default search engine) στον φυλλομετρητή Safari.

Το TikTok γιγαντώνεται ως ανταγωνιστής

Το κινεζικής προέλευσης TikTok, με τα σύντομα και «εθιστικά» του βίντεο, μετρά πλέον πάνω από ένα δισεκατομμύριο χρήστες και κερδίζει έδαφος ειδικά μεταξύ των νέων ηλικιών «κλέβοντας» πελάτες όχι μόνο από το Facebook (οι ενεργοί χρήστες του οποίου είναι μεγαλύτερης ηλικίας) αλλά και από το Instagram.

Στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό, το Instagram λάνσαρε την υπηρεσία-λειτουργία βίντεο Reels η οποία προσελκύει μεν χρήστες αλλά – προς το παρόν – δεν βγάζει χρήματα ή τουλάχιστον όχι τα προσδοκώμενα χρήματα, κι αυτό για έναν πολύ πρακτικό λόγο: Επειδή οι χρήστες τείνουν να παρακάμπτουν (skip) πιο εύκολα τις διαφημίσεις όταν εκείνες είναι υπό μορφή βίντεο (video ads) πράγμα που επηρεάζει αρνητικά και τα έσοδα από τις εν λόγω διαφημίσεις.

Θα μπορούσαν άραγε τα Instagram Reels να «νικήσουν» το TikTok όπως τα Instagram Stories είχαν «νικήσει» το Snapchat; Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί, σύμφωνα με τους New York Times.

Το μεγαλεπήβολο όραμα περί metaverse κοστίζει

Μέχρι στιγμής, η πλευρά του Μαρκ Ζούκερμπεργκ έχει επενδύσει πάνω από 10 δισεκατομμύρια δολάρια στο «μετα-σύμπαν» του Metaverse. Εάν μάλιστα δεν υπάρξει κάποια σημαντική ανατροπή στα σχετικά σχέδια, τότε τα χρήματα που θα επενδυθούν στο συγκεκριμένο (προς το παρόν αρκετά θεωρητικό) όραμα στο μέλλον θα είναι ακόμη περισσότερα. Ωστόσο, «δεν υπάρχουν στοιχεία ότι το στοίχημα θα αποδώσει», όπως σημειώνουν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης στην ανάλυσή τους, υποστηρίζοντας ότι οι εφαρμογές-συσκευές εικονικής (virtual) και επαυξημένης (augmented) πραγματικότητας ακόμη απέχουν από το να μπορούν να θεωρηθούν ευρείας χρήσης και mainstream.

Η απειλή των αντιμονοπωλιακών μέτρων ενισχύεται

Το ενδεχόμενο οι Αρχές πίσω στις ΗΠΑ να βάλουν κάποια στιγμή στο στόχαστρο τις εταιρείες του Ζούκερμπεργκ στο πλαίσιο της υιοθέτησης και επιβολής αντιμονοπωλιακών ρυθμίσεων, παραμένει και – κατά κάποιους – ενισχύεται. Η Meta του Ζούκερμπεργκ βρίσκεται ήδη άλλωστε στο μικροσκόπιο σχετικών ερευνών. Σύμφωνα μάλιστα με τους New York Times, το εν λόγω αντιμονοπωλιακό πλαίσιο έχει πια καταστήσει πιο στενά και τα περιθώρια των κινήσεων για τον όμιλο του Ζούκερμπεργκ, ειδικά σε ό,τι αφορά στην εξαγορά νέων εταιρειών.