Νέα τάξη πραγμάτων επέβαλε στην αγορά φυσικού αερίου η Ρωσία μετά την απαίτησή της να δέχεται πληρωμές για τις εξαγωγές της σε ρούβλι.

Kατά τη διάρκεια του τηλεοπτικού διαγγέλματος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στην διάρκεια του οποίου ανακοίνωσε ότι υπέγραψε προεδρικό διάταγμα απαιτώντας οι ξένοι αγοραστές να πληρώνουν σε ρούβλι, φρόντισε να στείλει μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις: όσοι δεν συμμορφωθούν με τη νέα τάξη πραγμάτων δεν θα μπορούν να παραγγείλουν φυσικό αέριο.

Με τις αναφορές από το Κρεμλίνο να κάνουν λόγο για την ίδια συνθήκη (πληρωμές σε ρούβλι) και για το πετρέλαιο της Ρωσίας, προκύπτει ένα μεγάλο δίλημμα για τον Ρώσο πρόεδρο.

Το κλείσιμο αυτό μόνο φθηνό και ανώδυνο δεν είναι για τη ρωσική οικονομία, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία του Bloomberg, η αξία των εξαγωγών από τον κλάδο της ενέργειας της Ρωσίας, αναμένεται το 2022 να αγγίξει τα 321 δισ. δολάρια. Σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα το ποσό αυτό είναι αυξημένο κατά σχεδόν 33% και συγχρόνως θα συμβάλλει τα μέγιστα στο να καταγράψει η χώρα πλεόνασμα ρεκόρ ύψους 240 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IFF).

Όπως αναφέρει ο αναλυτής του IFF, Ρόμπιν Μπρουκς, επί του παρόντος οι προοπτικές για το πλεόνασμα της Ρωσίας δείχνουν ευοίωνες. Με τις ισχύουσες οικονομικές κυρώσεις, οι εισροές σκληρών νομισμάτων στη ρωσική οικονομία θα συνεχιστούν.

Εντούτοις, τα προαναφερόμενα ποσά μπορεί να «τιναχθούν» στον αέρα σε περίπτωση που υπάρξει ένα σκληρό εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Ήδη η Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) έχει σημάνει συναγερμό: η Ρωσία αυτόν τον μήνα μπορεί να χάσει περί του ενός τετάρτου της παραγωγής πετρελαίου.

Σαφώς και το Κρεμλίνο μπορεί να στραφεί σε άλλους εταίρους όπως είναι η Κίνα ή η Ινδία.

Ωστόσο,  αν η Ρωσία χάσει τις εξαγωγές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται δεδομένο ότι δεν θα καταφέρει να αντισταθμίσει την απώλεια αυτή, καθώς πολλοί θα είναι οι εταίροι που θα διστάσουν να αγοράσουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τη Ρωσία υπό το φόβο να υποστούν οικονομικές κυρώσεις.

Υπενθυμίζεται ότι επί του παρόντος από τις μεγάλες οικονομίες μόνο οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επιβάλλει εμπάργκο στις ρωσικές εισαγωγές, ενώ χθες η Γερμανία δήλωσε ότι δεν προτίθεται να πληρώνει σε ρούβλι τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Σε απόλυτα νούμερα και σύμφωνα με τους υπολογισμούς του IFF, ένα συντονισμένο εμπάργκο από Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ, θα στοιχίσει στη Ρωσία περί των 300 δισ. δολαρίων στον «λογαριασμό» των εξαγωγών.

Μια «ανορθογραφία» την οποία ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα πρέπει να σκεφτεί πολύ σοβαρά αν θέλει να τη δει στον προϋπολογισμό της χώρα του.

Πώς θα γίνεται η πληρωμή σε ρούβλια;

Με το διάταγμα Πούτιν, η Gazprombank γίνεται ο ενδιάμεσος στις συναλλαγές φυσικού αερίου. Οι «μη φιλικές» χώρες θα πρέπει να δημιουργήσουν δύο λογαριασμούς στην Gazprombank, έναν σε ξένο νόμισμα και έναν σε ρούβλια.

Οι ξένοι αγοραστές αναγκάζονται να μεταφέρουν ξένο νόμισμα στον έναν λογαριασμό. Στη συνέχεια, η Gazprombank θα αγόραζε ρούβλια εκ μέρους του αγοραστή φυσικού αερίου και θα τα μετέφερε στον άλλο λογαριασμό.

Σημειώνεται ότι η Gazprombank δεν είναι ανάμεσα στις ρωσικές τράπεζες που έχουν μπλοκαριστεί από το σύστημα SWIFT.

Θα πληρώσουν οι ξένοι αγοραστές σε ρούβλια;

Από ό,τι φαίνεται, μάλλον όχι. Οι δυτικές χώρες έχουν δηλώσει ότι οι πληρωμές σε ρούβλια είναι κατά παράβαση των υπάρχοντων συμβολαίων και χρειάζονται μήνες ή περισσότερο για να γίνει επαναδιαπραγμάτευση.

Η Ευρώπη έχει λίγο χρόνο προς το παρόν, καθώς αυτή τη στιγμή είναι σε εκκρεμότητα τα συμβόλαια του Μαΐου, για τα οποία οι πληρωμές γίνονται στα τέλη Απριλίου.

Συνήθως, η Gazprom μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί όρους σε συμβόλαια κάθε τρία χρόνια. Η επιβολή ενός νέου νομίσματος σε υπάρχοντα συμβόλαια είναι αμφιλεγόμενη. Αν οι δύο πλευρές δεν μπορούν να συμφωνήσουν, τότε η υπόθεση πηγαίνει στο Δικαστήριο της Στοκχόλμης.

Η Gazprom έχει δεκάδες διαφορετικά συμβόλαια που θα χρειαζόταν να επαναδιαπραγματευτεί, κάτι που σίγουρα αποτελεί μακρά διαδικασία.

Γιατί έχει σημασία;

Η Ευρώπη είναι εξαρτημένη από τη Ρωσία για την ενέργειά της, εισάγοντας από εκεί περίπου το 40% του φυσικού της αερίου. Αν η Μόσχα αποφασίσει να κλείσει την κάνουλα, ενδέχεται να δούμε ελλείψεις, εργοστάσια να κλείνουν και το κόστος της ενέργειας στη Γηραιά Ήπειρο να εκτοξεύεται.

Η Γερμανία έχει ήδη ενεργοποιήσει έκτακτο σχέδιο για το φυσικό αέριο, ενώ οι τιμές του ολλανδικού φυσικού αερίου βρίσκονται ήδη στο «κόκκινο», αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο ύφεσης.

Γιατί η Ρωσία θέλει να πληρωθεί σε ρούβλια;

Με τις χώρες της Δύσης να αναγκάζονται να ανοίξουν λογαριασμούς σε ρούβλια στη ρωσική κεντρική τράπεζα και να κάνουν έτσι τις πληρωμές στην Gazprombank, ουσιαστικά αμβλύνεται ο αντίκτυπος στα συναλλαγματικά αποθέματα της Μόσχας και ενισχύεται το ρούβλι.

Σίγουρα, αν οι συναλλαγές γίνονταν σε ρούβλι, θα έδιναν ισχυρή ώθηση στο νόμισμα.

Πώς κατάφερε ο Πούτιν να «παγιδεύσει» την Ευρώπη;

Πρακτικά, πάντως, η κίνηση αυτή δεν έχει και ιδιαίτερη διαφορά για τη Μόσχα. Μόνο για φέτος, η Ευρώπη έχει ξοδέψει 200 με 800 εκατομμύρια ευρώ την ημέρα σε ρωσικό φυσικό αέριο.

Είτε γίνονται σε ευρώ είτε σε ρούβλια, το σίγουρο είναι με τις πωλήσεις ρωσικού αερίου τα ταμεία της Μόσχας γεμίζουν, επιτρέποντάς της να συνεχίσει τις εισαγωγές προϊόντων και ουσιαστικά υπονομεύοντας τις δυτικές κυρώσεις.

Το ζήτημα είναι πολιτικό. Ουσιαστικά, η Ρωσία αναγκάζει τη Δύση είτε να ακυρώσει τις ίδιες τις κυρώσεις της, είτε να βάλει τέλος στις προμήθειες φυσικού αερίου.

Η Μόσχα βρίσκεται έτσι σε θέση ισχύος, εκμεταλλευόμενη την «τρύπα» στο τείχος των κυρώσεων στη ρωσική κεντρική τράπεζα, καθώς ακόμη επιτρέπονται οι συναλλαγές για την ενέργεια.

Θα υπονομευτούν το δολάριο και το ευρώ;

Ως γνωστόν, οι χώρες διατηρούν αποθέματα κυρίως σε δολάρια και σε ευρώ, έτσι ώστε να μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους ή να υποστηρίξουν το νόμισμά τους.

Ωστόσο, όπως ανέφερε η Goldman Sachs: «Αν οι ξένοι επενδυτές διστάζουν να έχουν στην κατοχή τους αμερικανικές υποχρεώσεις – για παράδειγμα, επειδή υπήρξαν δομικές αλλαγές στην παγκόσμια αγορά εμπορευμάτων – τότε το αποτέλεσμα θα ήταν μια υποτίμηση του δολαρίου ή/και υψηλότερα επιτόκια για να αποφευχθεί αυτό. Το ίδιο ισχύει και για την ευρωζώνη».

Οι χώρες που είναι εχθρικές προς τις ΗΠΑ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ρωσίας και να αποκτήσουν μεγαλύτερα αποθέματα σε συναλλάγματα άλλων χωρών.

Θα σταματήσει η Ρωσία να δίνει φυσικό αέριο στην Ευρώπη;

Μια πλήρης παύση θα ισοδυναμούσε με χαμένα έσοδα για την Gazprom και τον ιδιοκτήτη της, το ρωσικό κράτος.

Θεωρητικά, όμως, σε τεχνικό επίπεδο οι εξαγωγές αερίου προς την Ευρώπη θα μπορούσαν να σταματήσουν αμέσως χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.

Μια περιορισμένη ποσότητα αερίου μπορεί να δρομολογηθεί εκ νέου σε περιοχές, όπως η κεντρική Ασία ή η Τουρκία.

Πώς μπορεί η κίνηση αυτή να γυρίσει μπούμερανγκ για τη Ρωσία;

Σημειώνεται ότι ούτως ή άλλως η ρωσική κεντρική τράπεζα είχε ήδη δώσει εντολή στους Ρώσους εξαγωγείς, συμπεριλαμβανομένης της Gazprom, να μετατρέψουν σε ρούβλια το 80% των εσόδων τους σε ξένο νόμισμα.

Έτσι το διάταγμα του Κρεμλίνου αυξάνει απλά το ποσοστό στο 100% και μεταθέτει την ευθύνη σε όσους αγοράζουν ενέργεια. Με λίγα λόγια, πρόκειται για μια κίνηση εντυπωσιασμού.

‘Επειτα, υπάρχει και το ζήτημα ότι σε περίπτωση που κλείσει την κάνουλα, η Ρωσία θα βρεθεί με μια τεράστια ποσότητα φυσικού αερίου τα χέρια της – τόσο μεγάλη που δεν θα μπορεί να τη διαχειριστεί.

Κατά πάσα πιθανότητα, θα αποθήκευε κάποια από αυτή την ποσότητα. Το τεράστιο δίκτυο αγωγών χιλιάδων χιλιομέτρων της Ρωσίας θα μπορούσε επίσης να λειτουργήσει ως σύστημα αποθήκευσης και παλαιότερα κοιτάσματα αερίου θα μπορούσαν να κλείσουν.

Η χωρητικότητα για αποθήκευση στη Ρωσία είναι περιορισμένη, λιγότερο από το μισό από όσο εξάγει στην Ευρώπη ετησίως. Η Gazprom θα γέμιζε τις αποθήκες της χώρας σε 4,5 μήνες (αντί για τους συνηθισμένους επτά), αν σταματούσαν οι εξαγωγές στην Ευρώπη.

Με γεμάτες τις αποθήκες, η Gazprom θα αναγκαζόταν να σταματήσει την άντληση φυσικού αερίου.

Την ίδια ώρα, δεν είναι και τόσο εύκολο να επαναδρομολογηθεί σε άλλες αγορές. Δεν υπάρχει σύνδεση με αγωγό μεταξύ της Ανατολικής Σιβηρίας – όπου η Gazprom αντλεί το φυσικό αέριο της Ευρώπης – και της Κίνας. Η ολοκλήρωση ενός αγωγού μέσω Μογγολίας προς την Κίνα χρειάζεται τρία με τέσσερα χρόνια.