Περισσότερο από το ένα δέκατο του ρωσικού φυσικού αερίου που έφτανε στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω αγωγών έχει αντικατασταθεί από ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο που παραδίδεται στα λιμάνια της ΕΕ, παρά τη διακηρυγμένη προσπάθεια της ένωσης να περιορίσει στο ελάχιστον την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία.

Αυτό διαπιστώνεται σε έρευνα του Reuters, σύμφωνα με το οποίο η αύξηση των παραγγελιών LNG είναι εν μέρει αποτέλεσμα των εκπτώσεων, όπως λένε πηγές του κλάδου.

Η Ρωσία έστειλε περισσότερους από 15,6 εκατομμύρια μετρικούς τόνους ρωσικού LNG στα λιμάνια της ΕΕ πέρυσι, σύμφωνα με την εταιρεία ανάλυσης δεδομένων Kpler, μια μικρή αύξηση από το 2022 (1,3%) και αλματώδης αύξηση κατά 37,7% σε σύγκριση με το 2021.

Η ιδιωτική ρωσική εταιρεία παραγωγής φυσικού αερίου Novatek πούλησε πέρυσι στην ΕΕ φορτία σε μειωμένες τιμές, τα οποία απορρίφθηκαν από αγοραστές σε άλλα μέρη του κόσμου, ενώ η κρατική Gazprom αύξησε τις εξαγωγές από το νέο της project Portovaya LNG, αντισταθμίζοντας τις μειωμένες παραδόσεις του αγωγού προς τα δυτικά.

Η Ισπανία, η οποία δεν εισήγαγε προηγουμένως ρωσικό αέριο μέσω αγωγών, έχει γίνει ο κορυφαίος επανεξαγωγέας ρωσικού LNG μέσω θαλάσσης.

Υπενθυμίζεται ότι οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης επέβαλαν κυρώσεις στο πετρέλαιο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, αλλά δεν έχουν κάνει το ίδιο για το φυσικό αέριο.

Αντίθετα, η Κομισιόν ζήτησε την εθελοντική σταδιακή κατάργηση όλων των εισαγωγών ρωσικών καυσίμων έως το 2027.

Επιπλέον, μια καθόλου ευκαταφρόνητη διάσταση είναι ότι η μετάβαση από το φυσικό αέριο μέσω αγωγού στις εισαγωγές LNG έχει σημαντικό περιβαλλοντικό κόστος, καθώς απαιτείται ενέργεια για την αεριοποίηση, τη μεταφορά και την εκ νέου υγροποίηση του καυσίμου – μια τάση που έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο της ΕΕ για επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου έως το 2050.

Πώς «χάνεται» η προέλευση του LNG

Τα αρχεία παράδοσης LNG είναι υποχρεωτικό να δείχνουν μόνο τους προηγούμενους προορισμούς των φορτίων και όχι την αρχική πηγή από όπου ξεκίνησαν.

Αυτό σημαίνει, όπως εξηγεί το Reuters, ότι το LNG που φτάνει στο Βέλγιο, στη Γαλλία και στην Ολλανδία, χάνει τη ρωσική του ταυτότητα, η οποία θα μπορούσε να αποτρέψει τους αγοραστές,  πριν μεταφερθεί στο εσωτερικό ή φορτωθεί εκ νέου σε άλλα πλοία. 

Στα τέλη του 2023, ανεξάρτητοι έμποροι πούλησαν ρωσικές ποσότητες στην ισπανική αγορά με έκπτωση 1 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh) έναντι της ευρωπαϊκής τιμής αναφοράς TTF, ανέφεραν στο Reuters πηγές από τον χώρο.

Αυτό ισοδυναμεί με εξοικονόμηση περίπου 920.000 ευρώ σε ένα τυπικό φορτίο αξίας 41 εκατομμυρίων ευρώ σε τιμές spot, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters.

Φέτος, λένε οι ίδιες πηγές, έχει παρασχεθεί έκπτωση 30-50 λεπτών του ευρώ.

Τα δεδομένα πωλήσεων είναι ιδιωτικά, αλλά οι δορυφόροι παρακολούθησης της πορείας των πλοίων έδειξαν ότι τέσσερις ελβετικές εμπορικές εταιρείες αγόρασαν και πούλησαν 1,3 mt ρωσικού LNG στην Ισπανία πέρυσι: Gunvor, MET, ENET και DXT.

Πρόκειται μεταξύ άλλων για ένα φορτίο που αρχικά προοριζόταν για την Αργεντινή, πριν οι ανησυχίες για κυρώσεις σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές με τη Ρωσία σταματήσουν την πώληση.

Η Gunvor οδήγησε το απορριφθέν δεξαμενόπλοιο στην Ισπανία.

Μεγάλες ισπανικές ενεργειακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Repsol, Cepsa, Endesa και Iberdrola δήλωσαν ότι δεν αγοράζουν απευθείας ρωσικό αέριο.

Ωστόσο, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Endesa, José Bogas, δεν απέκλεισε ότι βρήκε τη διαδρομή από Ρωσία σε όγκους που αγόρασε από τρίτους. 

Η ισπανική Naturgy, η γαλλική TotalEnergies και η βρετανική Shell, έχουν σταματήσει τις πρόσθετες αγορές spot, αλλά λένε ότι είναι υποχρεωμένες να πληρώσουν για την ελάχιστη ποσότητα φυσικού αερίου στα μακροπρόθεσμα συμβόλαιά τους είτε το πάρουν είτε όχι.

Οι ρωσικές εισαγωγές έχουν αναδιαμορφώσει το ενεργειακό προφίλ της Ισπανίας και της ΕΕ συνολικά.

Το 2023 οι 5,08 mt που εισήχθησαν από τη Ρωσία υπερέβησαν ελαφρώς τον συνολικό όγκο φυσικού αερίου που εξήγαγε η Ισπανία σε 21 χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων μελών της ΕΕ.

Αντιστροφή πορείας

Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022, το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που προμήθευε η Ρωσία στην Ευρώπη έφτασε μέσω του αγωγού Nord Stream στη Γερμανία.

Τώρα, φτάνει στη δυτική περιφέρεια της Ευρώπης και παίρνει τον δρόμο προς την ενδοχώρα, αντιστρέφοντας την προηγούμενη ροή από Ανατολή προς Δύση.

Οι 3,6 mt ρωσικών εισαγωγών LNG της Γαλλίας πέρυσι αντιπροσώπευαν το 41% των καθαρών εξαγωγών της.

Προσθέτοντας σε αυτές τις ποσότητες τους όγκους που εστάλησαν προς τα ανατολικά από την Πορτογαλία και την Ισπανία, όλο το φυσικό αέριο που διοχέτευσε η Γαλλία στο Βέλγιο και στη Γερμανία και σχεδόν το μισό από αυτό που στάλθηκε στην Ελβετία και στην Ιταλία θα μπορούσε να αποδοθεί στο ρωσικό LNG, σύμφωνα με στοιχεία από τους φορείς εκμετάλλευσης του δικτύου. 

Το Βέλγιο εισήγαγε περίπου 4,8 mt ρωσικού LNG – σχεδόν διπλάσιο από τον όγκο φυσικού αερίου που διοχέτευσε στην Ολλανδία.

Περίπου 0,7 mt εισήλθαν μέσω ολλανδικών τερματικών.

Αυτοί οι υπολογισμοί αποκλείουν τις μεταφορτώσεις, όταν το LNG αλλάζει πλοία σε λιμάνι της ΕΕ πριν από τον απόπλου, επισημαίνει το Reuters.

Απόλυτος προορισμός η Γερμανία

Η Γερμανία -η οποία πλέον δεν εισάγει απευθείας ρωσικό αέριο- είναι ο απόλυτος προορισμός.

Πέρυσι, η Γερμανία εισήγαγε το 48,6% του φυσικού της αερίου μέσω αγωγού από το Βέλγιο, τη Γαλλία και την Ολλανδία, σύμφωνα με την ομοσπονδιακή ρυθμιστική αρχή του δικτύου Bundesnetzagentur.

Έως και το 13,7% του φυσικού αερίου στο γερμανικό δίκτυο θα μπορούσε να είναι ρωσικό, σε ένα σενάριο όπου αυτές οι χώρες περνούσαν όσο το δυνατόν περισσότερο LNG της Novatek.

Η πραγματικότητα είναι πιθανώς μικρότερη όταν υπολογίζονται τα μείγματα εθνικής κατανάλωσης και προσφοράς.

«Φυσικά, είναι κατανοητό ότι ρωσικές ποσότητες αερίου θα μπορούσαν να έρθουν στη Γερμανία», δήλωσε εκπρόσωπος της Bundesnetzagentur, προσθέτοντας πως «δεν γνωρίζουμε εάν οι γερμανοί εισαγωγείς αγοράζουν απευθείας ρωσικές ποσότητες LNG». Σε κάθε περίπτωση, διευκρίνισε, «δεν θα απαγορευόταν».

Μάχη για τη μείωση της εξάρτησης

Καθώς η συμμετοχή του ρωσικού LNG στο ευρωπαϊκό ενεργειακό μείγμα αυξάνεται, η Ελλάδα κάνει τη διαφορά, επισημαίνεται στην ανάλυση του Reuters.

Μείωσε την κατανάλωση φυσικού αερίου και τις ρωσικές εισαγωγές στον αγωγό της κατά 20%.

Ωστόσο, επειδή οι παραδόσεις LNG της Gazprom υπερτετραπλασιάστηκαν, το ποσοστό συμμετοχής του ρωσικού φυσικού αερίου στην προμήθεια της Ελλάδας έφτασε το 47% πέρυσι, από 36% το 2022, σύμφωνα με τον Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ).

Η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ) προσέφυγε στη διαιτησία κατά της Gazprom, επικαλούμενη  στοιχεία που δείχνουν ότι οι πωλήσεις LNG σε έλληνες ανταγωνιστές είχαν μεγάλη έκπτωση σε σχέση με την τιμή της σύμβασης φυσικού αερίου της ΔΕΠΑ.

Από τον Απρίλιο, οι χώρες της ΕΕ μπορούν νόμιμα να απαγορεύσουν στις ρωσικές εταιρείες να δεσμεύουν τη χωρητικότητα υποδομής τους για την παράδοση LNG.

Ωστόσο, οι μεγάλοι εισαγωγείς -Ισπανία και Βέλγιο- δήλωσαν ότι πιθανότατα δεν θα το κάνουν.

«Αν το απαγορεύσω μονομερώς και έρθει στη Γαλλία;», είπε χαρακτηριστικά η ισπανίδα υπουργός Ενέργειας Teresa Ribera, εκφράζοντας προβληματισμό. «Χρειαζόμαστε μια κοινή θέση», πρόσθεσε.

Διαβάστε ακόμη: