Ο όρος ”binge-watching” περιγράφει την παρακολούθηση πολλών επεισοδίων συνεχόμενα, με το λήμμα μάλιστα να διεκδικεί τον τίτλο για τη λέξη της χρονιάς στο λεξικό στη Οξφόρδης για το 2013. Αν και αυτός ο τρόπος ταχείας κατανάλωσης της ψυχαγωγίας που εκτινάχθηκε τις ημέρες της πανδημίας και αποτελεί πλέον μόδα, υπάρχει άραγε ένα όριο που επιφυλάσσει κινδύνους όταν το υπερβεί κανείς; Μπορεί το binge-watching να καταστεί εθιστικό;
Όπως διευκρινίζει ο Δρ Mark Griffiths, Διευθυντής της Μονάδες Διευθνούς Έρευνας Gaming και καθηγητής Εθιστικών Συμπεριφορών στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, ο κίνδυνος από την επίμαχη συνήθεια δεν μπορεί να εκτιμηθεί από τον αριθμό των επεισοδίων ή τις ακριβείς ώρες μπροστά στην οθόνη αλλά από έξι χαρακτηριστικά κοινά στις εθιστικές συμπεριφορές, τα οποία στην περίπτωση του binge-watching περιλαμβάνουν:
- τη θεώρηση της «καταβρόχθισης» επεισοδίων ως το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή του (προεξοχή)
- την υιοθέτηση της συνήθειας ως μια εγγυημένη μέθοδο για βελτίωση της διάθεσης και τρόπο διαφυγής από κάτι αρνητικό (αλλαγή της διάθεσης)
- τη διασάλευση των διαπροσωπικών σχέσεων (π.χ. φιλίες, δεσμοί) και προβλήματα σε άλλους τομείς όπως δουλειά και εκπαίδευση (σύγκρουση)
- τη σημαντική συν τω χρόνω αύξηση των ωρών μπροστά στην οθόνη (ανοχή)
- ψυχικά ή σωματικά συμπτώματα στέρησης όταν δεν είναι δυνατό το binge-watching (στέρηση)
- η επιστροφή, μετά από σύντομη διακοπή της συνήθειας, στον κύκλο επεισοδίων που παρακολουθούσε πριν το διάλειμμα (υποτροπή).
Μόνο όταν συνυπάρχουν και τα έξι στοιχεία μπορούμε να κάνουμε λόγο για εθισμό, σχολιάζει ο ειδικός, εξηγώντας πως σε άλλη περίπτωση μιλάμε απλώς για προβληματική συμπεριφορά. Ωστόσο, το binge-watching παραμένει ανεξερεύνητος τόπος και προς το παρόν αντιμετωπίζεται όπως άλλες εθιστικές συμπεριφορές (π.χ. σεξομανία, εργασιομανία), χωρίς δηλαδή επίσημη αναγνώρισή του στα ψυχιατρικά εγχειρίδια και χωρίς να υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία π.χ. αναφορικά με τον επιπολασμό.
Άγχος και κατάθλιψη
Μελέτες από την Ταιβάν, την Αμερική και την Πορτογαλια έχουν καταλήξει στη σύνδεση της συνήθειας με αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, άγχος προσκόλησης, προβλήματα στις κοινωνικές σχέσεις, τάσεις φυγής και απομόνωσης.
Στην τελευταία σχετική έρευνα Πολωνών επιστημόνων, δόθηκαν ερωτηματολόγια με ερωτήματα όπως «στεναχωριέσαι αν δεν μπορείς να παρακολουθήσεις τη σειρά σου;» σε 645 νέους ενήλικες που είχαν παρακολουθήσει τουλάχιστον δύο επεισόδια συνεχόμενα, στα οποία έπρεπε να απαντήσουν βαθμολογώντας από το 1 (ποτέ) έως το 6 (πάντα) και η υπέρβαση ενός σκορ σήμαινε προβληματική κατάσταση.
Τα αποτελέσματα, πέρα από τη συσχέτιση με άγχος και κατάθλιψη, συνέδεσαν το προβληματικό binge-watching με παρορμητικές συμπεριφορές, δυσκολία προσχεδιασμού και εκτίμησης των συνεπειών μιας συμπεριφοράς, ανάγκη για διαφυγή από προβλήματα και προσπάθεια καταπολέμησης της μοναξιάς. Μάλιστα, παλαιότερη μελέτη κατέληξε πως όσο πιο έντονα ήταν τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, τόσο πιο ανησυχητική γινόταν συνήθεια.
Το προφίλ των binge-watchers
Η μελέτη έδειξε πως οι binge-watchers στην πλειοψηφία τους είναι παρορμητικοί, απρόσεκτοι και ανοργάνωτοι, νευρωτικοί (είναι πιο επιρρεπείς στο άγχος, τη νευρικότητα και τα αρνητικά αισθήματα όπως ανησυχία, φόβος, θυμός απογοήτευσης), προφίλ που απαντάται σε όλες σχεδόν τις εθιστικές συμπεριφορές.
Δύο tips που προφυλάσσουν
Ο Δρ Griffiths μοιράζεται δύο απλά tips για όποιον θέλει να περιορίσει τη συνήθεια προτού γίνει επιβλαβής:
- διακόψτε την προβολή του επεισοδίου στη μέση της πλοκής, καθώς στο τέλος υπάρχει πάντοτε σχεδόν ένα φινάλε που υπαινίσσεται σημαντικές εξελίξεις στο επόμενο επεισόδιο
- θέστε όρια στον χρόνο παρακολούθησης καθημερινά όπως 2,5 ώρες, και ξεκινήστε την παρακολούθηση ως μια επιβράβευση για την ολοκλήρωση άλλων υποχρεώσεών σας αναφορικά με την εργασία και τον κοινωνικό σας κύκλο.
Σε κάθε περίπτωση, σημειώνει, όταν η συνήθεια περνά στην υπερβολή και αρχίζει να «κυριεύει» τη ζωή σας, προτείνει την επίσκεψη σε έναν κλινικό ψυχολόγο. Οι περισσότεροι εθισμοί είναι συμπτώματα άλλων υποκείμενων προβλημάτων.
