Πακέτο εισηγήσεων γίνεται προς την κυβέρνηση για χρήση εισαγόμενης ενέργειας από πυρηνικά.
Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε συνεργασία με τη Βουλγαρία, και όχι στην ανάπτυξη σύγχρονων μικρών μονάδων, γνωστών ως αντιδραστήρων «τσέπης» SMRs.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις, ωστόσο υπάρχουν αρκετές επιφυλάξεις και δεν έχει ληφθεί καμία σχετική απόφαση.
Το κυβερνητικό σκεπτικό περιέγραψε για πρώτη φορά δημόσια και αρκετά αναλυτικά, μπροστά σε μια πλειάδα ειδικών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ο ειδικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, Νίκος Τσάφος, μιλώντας στην ημερίδα της «Nuclear Power Prospects for Greece: a strategic Workshop».
Αναφέρθηκε ξανά στα σενάρια συνεργασίας με κάποια γειτονική χώρα, τα οποία μπορεί να μην είναι καινούργια, καθώς είχαν τεθεί για πρώτη φορά στη καρδιά της ενεργειακής κρίσης, λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ωστόσο έχει τη σημασία του ότι παραμένουν υπό εξέταση.
Η πιθανή συνεργασία με τη Βουλγαρία
Δρόμο πολύ μπροστά έχει και η συζήτηση για συνεργασία με τη Βουλγαρία, με την ιδέα να πέφτει για πρώτη φορά στο τραπέζι το Φεβρουάριο του 2022, επί υπουργίας Κώστα Σκρέκα, και να αφορά μια από τις δύο υπό κατασκευή μονάδες στον πυρηνικό σταθμό του Κοζλοντούι.
Ένα χρόνο μετά, τον Ιούλιο του 2023, μετά τη συνάντηση που είχαν ο Κυρ. Μητσοτάκης με τον τότε Βούλγαρο πρωθυπουργό Νικολάι Ντένκοφ, ο τελευταίος είχε αποκαλύψει ότι η ελληνική κυβέρνηση ενδιαφέρεται να επενδύσει στους νέους αντιδραστήρες.
Στην ουσία, η άσκηση ήταν (και είναι) κατά πόσο μια ποσότητα π.χ. 500 MW που θα έρχεται σταθερά, και σε καθημερινή βάση από τις διασυνδέσεις με το Βορρά, βοηθά να μειωθεί το συνολικό κόστος εξισορρόπησης του συστήματος.
Συζητήσεις προς αυτή τη κατεύθυνση με τη Βουλγαρία συνεχίζουν να γίνονται, ενδιαφέρον από τη γείτονα που θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια συμβόλαια με αγοραστές λέγεται ότι υπάρχει, και κάποια στιγμή η κουβέντα θα προσλάβει και πιο επίσημες διαστάσεις.
Ούτως ή άλλως, η Ελλάδα εισάγει μεγάλες ποσότητες από τη γείτονα, το 2023 έφτασαν τις 4,15 TWh ηλεκτρικής ενέργειας, μέρος της οποίας παράγεται από το σταθμό του Κοζλοντούι.
Ενα θέμα βέβαια είναι μέσω ποιας διαδρομής θα γίνουν όλα τα παραπάνω.
Στο πλαίσιο των συζευγμένων αγορών που προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία (Market Coupling), οι δύο γραμμές μεταξύ Ελλάδας- Βουλγαρίας συνολικού capacity περίπου 1.100 ΜW, χρησιμοποιούνται για το διασυνοριακό εμπόριο.
Δεν μπορεί μια χώρα να «κλειδώσει» π.χ το 40% (500 ΜW) της χωρητικότητας μιας διασύνδεσης, καθώς αυτό θα υπονόμευε την ελευθερία των συναλλαγών. Αυτό όμως ακόμη παραμένει ένα μακρινό ενδεχόμενο.
Τα μακροχρόνια συμβόλαια εισαγωγής ρεύματος από πυρηνικά
Ένα σενάριο αφορά σε μακροχρόνιο διμερές συμβόλαιο (PPA), σε ανταγωνιστικές τιμές, προκειμένου να αγοράζουμε μέρος από την πρόσθετη παραγωγή πυρηνικής ενέργειας από μονάδα γειτονικής χώρας.
Και το δεύτερο, την απόκτηση από ελληνική ενεργειακή επιχείρηση, μετοχικού ποσοστού σε κάποια μονάδα πυρηνικού σταθμού.
Αν και ο κ. Τσάφος δεν κατονόμασε τη Βουλγαρία, είναι προφανές ότι αφορά σε μια ενδεχόμενη συνεργασία γύρω από τις υπό κατασκευή νέες μονάδες στο σταθμό του Κοζλοντούι.
Προ μηνών ο ΓΓ Έρευνας και Καινοτομίας Αντώνης Γαϊτάνης, είχε μιλήσει «για την ανάγκη να εξετάσουμε και στην Ελλάδα την ανάπτυξη των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων SMRs, ανάλογα πάντα με την ωρίμανση της τεχνολογίας».
Η κουβέντα για το ρόλο της χώρας στη πυρηνική ενέργεια επιχειρείται να αρχίσει σταδιακά να ξεφεύγει από τη στενή σφαίρα των εσωτερικών ζυμώσεων σε ένα στενό κύκλο κυβερνητικών στελεχών και επιστημόνων και να μπει σε μια ευρύτερη πιο ανοικτή συζήτηση.
Οι συνθήκες και ο σκεπτικισμός – Tι γίνεται διεθνώς
Στο πρόσφατο workshop, τόσο από τη τοποθέτηση του κ. Τσάφου, όσο και άλλων ειδικών, αναδείχθηκαν πέρα από τα πλεονεκτήματα της νέας γενιάς αντιδραστήρων και η επιφυλακτικότητα που διέπει όσους παρακολουθούν το αντικείμενο. «Η κυβέρνηση παρακολουθεί με ανοικτό μυαλό τις εξελίξεις, αλλά και με σκεπτικισμό», είπε ο σύμβουλος του Πρωθυπουργού.
Η συγκεκριμένη τεχνολογία δεν έχει ακόμη ωριμάσει, δεν έχει περάσει καν στο βασικό στάδιο της κατασκευής τέτοιων αντιδραστήρων, άρα δεν έχουμε απτά δείγματα παρόμοιων επενδύσεων στην ευρύτερη γειτονιά μας, ώστε να δούμε πως αποτυπώνονται στη πράξη τα μικρότερα κόστη και η μεγαλύτερη ασφάλεια που λέγεται ότι έχει έναντι των αντιδραστήρων της προηγούμενης γενιάς.
«Οταν κοιτάζω τον χάρτη της πυρηνικής ενέργειας ανά τον κόσμο δεν βλέπω μεγάλο αριθμό από success stories. Η Κίνα έχει κάνει πολύ σημαντικά βήματα αλλά εστιάζει στην ανάπτυξη αντιδραστήρων στο εσωτερικό της, η Ρωσία ακολουθεί ένα συγκεκριμένο οδικό χάρτη, αξιοσημείωτα είναι τα βήματα των Εμιράτων στην κατασκευή αντιδραστήρων, ωστόσο κοιτάζοντας την ευρύτερη περιοχή μας δεν βλέπω παρά συμβατικά προγράμματα με κόστη 3 και 4 φορές πάνω από τον αρχικό προυπολογισμό», ήταν το στίγμα που μετέφερε ο κ. Τσάφος.
Η κυβέρνηση συνεχίζει να ζυγίζει αντιδράσεις, αλλά ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται όλο και περισσότερο πως δεν θα μπορεί να μείνει για καιρό αμέτοχη των εξελίξεων.
Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα μπορεί να εναντιώνεται στη πυρηνική ενέργεια, ωστόσο την ίδια στιγμή η χώρα περικλείεται απ’ όλο και περισσότερους γείτονες που αναπτύσσουν πυρηνικά προγράμματα. Από το Βορρά (Ρουμανία, Βουλγαρία), τα ανατολικά (Τουρκία), και τα δυτικά μας (Ιταλία), ενώ σκέψεις να ξεκινήσει το δικό της πρόγραμμα κάνει και η Σερβία.
Η δήλωση Μητσοτάκη το καλοκαίρι στον Economist ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί μονόδρομο για το net zero σενάριο προφανώς και είχε σκοπό να πυροδοτήσει μια τέτοια συζήτηση.
Αλλωστε σε περιβάλλον πράσινης μετάβασης, γίνονται παντού όλο και πιο προφανείς οι μεγάλες ανάγκες εξισορρόπησης των ηλεκτρικών συστημάτων. Η παραγωγή φωτοβολταϊκών και αιολικών δεν είναι σταθερή σε 24ωρη βάση, απουσιάζει από το σύστημα όταν τη χρειάζεται, ενώ μπαταρίες τώρα αναπτύσσονται διεθνώς.
Σύμφωνα με όσα είπε ο κ. Τσάφος, η Ελλάδα έχει μια ημερήσια παραγωγή φωτοβολταικών που κυμαίνεται μεταξύ 5 και 50 GWh, και αιολικών ανάμεσα στις 3 και τις 74 GWh, δημιουργώντας μεγάλη δυσκολία στην εξισορρόπηση και ενισχύοντας τη κουβέντα για τη θέση της χώρας στη πυρηνική ενέργεια.
Σε παγκόσμιο ωστόσο επίπεδο, τα κόστη των μονάδων αυτών παραμένουν πολύ υψηλά. Ενας βασικός λόγος είναι ότι ειδικά στη Δύση δεν γίνονται πολλά εργοστάσια, και μόνο με την τυποποίηση θα πέσουν τα κόστη.
Η τελευταία μονάδα που έχει γίνει στις ΗΠΑ (Τζόρτζια) πήρε 25 χρόνια για να κατασκευαστεί, ενώ μια ματιά στα στατιστικά του τελευταίου World Nuclear Industry Status Report, δείχνει ότι ο μέσος χρόνος μιας μονάδας από την έναρξη της κατασκευής μέχρι να συνδεθεί στο δίκτυο κινείται στα 10 χρόνια.
Σε ταχύτητα κερδίζουν οι Κινέζοι που έχουν καταφέρει να ρίξουν τους χρόνους ακόμη και στα 7 χρόνια, ενώ τα Εμιράτα κινούνται στα 8 χρόνια, η Ινδία και η Ν.Κορέα στα 10 χρόνια, η Φιλανδία στα 17 και η Σλοβακία έχει φτάσει ακόμη και τα 38 χρόνια (Mochovce-3).
Ο Τζεφ Μπέζος και η Amazon επενδύουν σε μικρούς αντιδραστήρες
Η Amazon ποντάρει πολλά στην πυρηνική ενέργεια για να επεκτείνει μαζικά τα data center της, αξίας άνω των 52 δισ. δολαρίων μόλις σε τρεις πολιτείες των ΗΠΑ.
Η Amazon και η Dominion Energy, ο ενεργειακός κολοσσός με κεφαλαιοποίηση αξίας 48 δισ. δολαρίων, ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι έχουν συμφωνήσει για την ανάπτυξη μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων, ενός τύπου προηγμένου πυρηνικού αντιδραστήρα με μέγεθος μικρότερο από το 10% ενός “παραδοσιακού’ πυρηνικού σταθμού, στη Βιρτζίνια.
Η Amazon ανακοίνωσε ταυτόχρονα μια συμφωνία για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης και εγκατάστασης μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων στην πολιτεία της Ουάσινγκτον με τον οργανισμό δημόσιας ενέργειας Energy Northwest.
Η Amazon υπέγραψε ξεχωριστή συμφωνία με την X-energy, μια εταιρεία ανάπτυξης μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων, γνωστών ως SMR, η οποία κατασκευάζει έναν τέτοιο αντιδραστήρα στο πλαίσιο της συνεργασίας της με την Energy Northwest. Η start up ήδη κατασκευάζει τον πρώτο προηγμένο αντιδραστήρα της με τον χημικό κολοσσο Dow στο Seadrift του Τέξας.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας της με την X-energy, η Amazon επενδύει 500 εκατ. δολάρια στη start up, η οποία ιδρύθηκε από τον δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία Kam Ghaffarian το 2009, μέσω του Climate Pledge Fund.
Μέσω αυτής της συμφωνίας, η Amazon και η X-energy σχεδιάζουν να θέσουν σε λειτουργία περισσότερα από 5 γιγαβάτ νέων έργων ηλεκτρικής ενέργειας σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες έως το 2039 -αρκετά για να τροφοδοτήσουν μια τουλάχιστον μεσαίου μεγέθους πόλη- σε μια προσπάθεια να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες σε ενέργεια για την τεχνητή νοημοσύνη.
Η Amazon, όπως και άλλοι μεγάλοι πάροχοι data centers, όπως η Microsoft και η Google, “αναζητούν” αυτούς τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες για να εξυπηρετήσουν τις αυξανόμενες ανάγκες τους σε ενέργεια.
Οι SMR κατασκευάζονται σε λιγότερο χρόνο και με χαμηλότερο κόστος από τους παραδοσιακούς πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας – επιπλέον, δεν εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα. Σε αντίθεση με την ηλιακή ή την αιολική ενέργεια, οι αντιδραστήρες είναι αξιόπιστοι και μπορούν να λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο, βασικό πλεονέκτημα για τα data centers και τα εργοστάσια.
Το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ έχει δηλώσει ότι η πυρηνική ισχύς των ΗΠΑ έχει τη δυνατότητα να τριπλασιαστεί από τα 100 γιγαβάτ το 2024 στα 300 γιγαβάτ μέχρι το 2050, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις τόσο της απεξάρτησης από τον άνθρακα όσο και της αδιάκοπης παραγωγής ενέργειας.
Tα προβλήματα από τα απόβλητα
Μπορεί η πυρηνική ενέργεια να μην εκπέμπει αέρια του θερμοκηπίου, ωστόσο προκύπτει το ζήτημα της διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων.
Μέχρι σήμερα δεν έχει λειτουργήσει κανένας SΜR στις Ηνωμένες Πολιτείες, γεγονός που αφήνει αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με το κόστος.
Το κόστος “μοιάζει με κινούμενο στόχο αυτή την περίοδο”, σημείωσε ο Doug Vine, διευθυντής ενεργειακής ανάλυσης στο Center for Climate and Energy Solutions.
Αν και η τεχνολογία είναι καινούργια, εντούτοις έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και οι νέοι προηγμένοι πυρηνικοί αντιδραστήρες είναι πολύ πιο ασφαλείς από τους πυρηνικούς σταθμούς της δεκαετίας του 1950 και του 1960.
Έχουν περάσει 45 χρόνια από τότε που ο πυρηνικός αντιδραστήρας Three Mile Island κοντά στο Middletown της Πενσυλβάνια κατέρρευσε, στο σοβαρότερο ατύχημα στην ιστορία της λειτουργίας εμπορικών πυρηνικών σταθμών στις ΗΠΑ.
Ένας διαφορετικός αντιδραστήρας του πυρηνικού σταθμού Three Mile Island πρόκειται να επαναλειτουργήσει για να τροφοδοτήσει τα data centers της Microsoft.
Ούτε η Amazon ούτε η Dominion έχουν αποκαλύψει τις οικονομικές λεπτομέρειες της συμφωνίας τους.
Ο CEO της Dominion, Robert Blue, ανέφερε σε δήλωσή του ότι η συνεργασία με την Amazon θα βοηθήσει την εταιρεία να αναπτύξει SMR “με ελάχιστες επιπτώσεις στις τιμές για τους οικιακούς πελάτες και σημαντικά μειωμένους κινδύνους ανάπτυξης”.
Η εταιρεία συμβούλων ενεργειακών ερευνών Wood McKenzie αναμένει ότι οι SMR θα διαδραματίσουν μικρό ρόλο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2030, κυρίως επειδή το υψηλό κόστος έχει καθυστερήσει την ανάπτυξη και τα χρονοδιαγράμματα κατασκευής σήμαιναν ότι μόνο λίγα εργοστάσια θα έχουν κατασκευαστεί έως τότε.
Σημείωσε ότι θα πρέπει να υπάρξουν τουλάχιστον 10 έως 15 έργα SMR σε ανάπτυξη την περίοδο 2030-2040 για να μειωθεί το κόστος.
