Με τη χρήση του Παγκόσμιου Συστήματος Πλοήγησης και Εντοπισμού Θέσης GPS (Global Positioning System) Έλληνες σεισμολόγοι υπολόγισαν την παραμόρφωση του στερεού φλοιού σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια και τη συσχέτισαν με την εμφάνιση μεγάλων σεισμών.
Η ομάδα με επικεφαλής τον Δρ. Κώστα Χουσιανίτη κύριο Ερευνητή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, έκανε χρήση των δεδομένων που παρέχουν σταθμοί GPS συνεχούς καταγραφής, υπολόγισαν την παραμόρφωση του στερεού φλοιού σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια και τη συσχέτισαν με τη χωρική εμφάνιση της σεισμικότητας.
Η μελέτη των επιστημόνων του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείο Αθηνών και του Πολυτεχνείου Κρήτης δημοσιεύτηκε σε ένα από τα εγκυρότερα περιοδικά στις φυσικές επιστήμες παγκοσμίως, το Journal of Geophysical Research υπό τον τίτλο: Chousianitis,K.,Sboras,S., Mouslopoulou,V.,Chouliaras,G., &Hristopulos,D. T.(2024).The upper crustal deformation field of Greece inferred from GPS data and its correlation with earthquake occurrence.
Ο επικεφαλής Δρ. Χουσιανίτης δήλωσε: «η Ελλάδα αποτελεί μια περιοχή αυξημένου σεισμικού κινδύνου λόγω της έντονης ενεργής παραμόρφωσης που συσσωρεύεται στο φλοιό με την πάροδο του χρόνου και η οποία αναμένεται να εκλυθεί με τη μορφή σεισμικών γεγονότων διαφόρων μεγεθών. Δεδομένης της σημασίας αυτής της σχέσης μεταξύ παραμόρφωσης και σεισμικότητας, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από εκατοντάδες σταθμούς GPS συνεχούς καταγραφής οι οποίοι βρίσκονται εγκατεστημένοι τόσο στην Ελλάδα όσο και σε γειτονικές χώρες και για κάθε έναν από αυτούς τους σταθμούς υπολογίστηκαν οι ταχύτητες μετακίνησής του. Στις περιοχές όπου οι ταχύτητες αυτές μεταβάλλονται ως συνέπεια της δράσης ενεργών ρηγμάτων, ο φλοιός της γης παραμορφώνεται λόγω των τάσεων (πιέσεων) που αναπτύσσονται εκεί. Με αυτόν τον τρόπο έγινε δυνατή η χαρτογράφηση της κατανομής των ρυθμών της παραμόρφωσης σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο, στοιχείο που βοηθά στην κατανόηση του σημερινού καθεστώτος των τεκτονικών τάσεων οι οποίες τελικώς οδηγούν στους μεγάλους σεισμούς. Βρέθηκε, μεταξύ άλλων, ότι οι μεγαλύτερες τιμές παραμόρφωσης εντοπίζονται κυρίως σε δύο μεγάλες ζώνες εκ των οποίων η πρώτη διασχίζει το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας, εισέρχεται στο βόρειο Αιγαίο, συνεχίζει στην κεντρική Ελλάδα και καταλήγει στη δυτική Ελλάδα και στα νησιά του Ιονίου, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου μαζί με τα δυτικά παράλια της Τουρκίας. Στην πρώτη ζώνη, ο φλοιός υφίσταται διάφορους τύπους παραμόρφωσης λόγω της αλληλεπίδρασης μεγάλων τεκτονικών δομών με μικρότερες, ενώ στη δεύτερη ο φλοιός παραμορφώνεται ως αποτέλεσμα της αλλαγής της διεύθυνσης και της ταχύτητας κίνησης της μικροπλάκας του Αιγαίου σε σχέση με την πλάκα της Ανατολίας. Στη συνέχεια, η μελέτη συγκρίνει τον χάρτη κατανομής της παραμόρφωσης με τους παρατηρηθέντες σεισμούς».
Αναλυτικότερα, οι ερευνητές εξέτασαν τη χωρική συσχέτιση μεταξύ των ρυθμών παραμόρφωσης και του αριθμού των σεισμών με μεγέθη μεγαλύτερα των 4 Ρίχτερ. Αυτό που αποκαλύφθηκε ήταν ότι η συντριπτική πλειονότητα των σεισμών με μεγέθη μεγαλύτερα των 5,6 εντοπίζεται σε περιοχές υψηλών ρυθμών παραμόρφωσης οι οποίες υπερβαίνουν μια συγκεκριμένη τιμή. Αντίθετα, οι σεισμοί μικρότερου μεγέθους και ιδιαίτερα εκείνοι με μεγέθη μικρότερα των 5 Ρίχτερ εμφανίζονται να μην έχουν στενή σχέση με τους ρυθμούς παραμόρφωσης καθώς εντοπίζονται τόσο σε περιοχές υψηλού όσο και χαμηλού ρυθμού παραμόρφωσης.
Η μελέτη ανέδειξε μια ισχυρή χωρική εξάρτηση μεταξύ των ρυθμών παραμόρφωσης και των σεισμών άνω των 5,6 Ρίχτερ, οι οποίοι και είναι σεισμοί που μπορούν να επιφέρουν προβλήματα και επιπτώσεις στον άνθρωπο και στο δομημένο περιβάλλον.
«Η πρακτική σημασία των συμπερασμάτων της μελέτης έγκειται στο ότι οι ρυθμοί παραμόρφωσης που μπορούν να υπολογιστούν μέσω των δικτύων σταθμών GPS συνεχούς καταγραφής αποτελούν έναν κατάλληλο δείκτη ο οποίος μπορεί να αποκαλύψει περιοχές στις οποίες αναμένεται να εκδηλωθούν ισχυρά σεισμικά γεγονότα και συνιστούν ένα χρήσιμο συμπλήρωμα σε μοντέλα εκτίμησης σεισμικής επικινδυνότητας. Ενδεικτικό της χρησιμότητας τέτοιου είδους δικτύων GPS συνεχούς καταγραφής είναι ότι κρατικοί ερευνητικοί φορείς σε γειτονικές χώρες όπως η Ιταλία και η Τουρκία έχουν εγκαταστήσει και συντηρούν τα δικά τους δίκτυα τα οποία αριθμούν εκατοντάδες σταθμούς και παρέχουν δεδομένα που αξιοποιούνται τόσο για ερευνητικούς όσο και για επιχειρησιακούς σκοπούς σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για σεισμούς. Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών διατηρεί ένα τέτοιο δίκτυο GPS συνεχούς καταγραφής το οποίο όμως αριθμεί πολύ λίγους σταθμούς, παρόλο που στη διεθνή επιστημονική κοινότητα έχει αποδειχθεί η χρησιμότητα αυτών των δικτύων όχι μόνο στον ακαδημαϊκό τομέα αλλά και στις υπηρεσίες Πολιτικής Προστασίας των χωρών που έχουν επενδύσει προς αυτή την κατεύθυνση» επισημαίνει ο κ. Χουσιανίτης στο protothema.gr .
