Η υγειονομική κρίση που προκάλεσε παγκοσμίως ο κορωνοϊός έχει περάσει σε νέα φάση με την εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον, καθώς έχουν και πάλι ενισχυθεί οι φόβοι για μια νέα έξαρση της πανδημίας. Συνακόλουθα, οι εξελίξεις στο υγειονομικό “μέτωπο” έχουν επαναφέρει και την αβεβαιότητα σχετικά με τις επιπτώσεις σε οικονομικό επίπεδο, προκαλώντας αναταράξεις στις αγορές διεθνώς. Και όμως, η ελληνική οικονομία συνεχίζει προς το παρόν απτόητη τις καλές επιδόσεις!

Γράφει ο Σπύρος Σταθάκης

Αυτό εξάλλου αναγνωρίστηκε και στο πρόσφατο Eurogoup, το οποίο έλαβε την απόφαση εκταμίευσης του έκτου πακέτου μέτρων ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, ύψους 767 εκατ. ευρώ. Στη δήλωσή του για την Ελλάδα, το Eurogroup χαιρέτησε την εκτίμηση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων ότι, παρά τις δύσκολες συνθήκες που προκάλεσε η πανδημία, η Ελλάδα έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να επιτύχει τις συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές της δεσμεύσεις και ότι υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να επιβεβαιωθεί η αποδέσμευση της έκτης δέσμης των μέτρων για το χρέος.

Με την επιφύλαξη της ολοκλήρωσης των εθνικών διαδικασιών, το Eurogroup Working Group και το διοικητικό συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) αναμένεται να εγκρίνουν τη μεταφορά ισοδύναμων ποσών εισοδήματος SMP-ANFA και τη μείωση στο μηδέν του αυξητικού τόκου περιθωρίου για ορισμένα δάνεια του EFSF. Ειδικότερα, το Eurogroup συζήτησε την πρόοδο της Ελλάδας στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και τις μακροοικονομικές της προοπτικές, με βάση τη 12η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας. Επισημαίνει ότι μετά από μια απότομη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας το 2020, οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής δείχνουν σημαντική οικονομική ανάκαμψη στην Ελλάδα φέτος, το 2022 και το 2023.

Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι τα έγκαιρα, στοχευμένα και προσωρινά μέτρα στήριξης που έλαβαν οι ελληνικές αρχές, μείωσαν τις επιπτώσεις της πανδημίας στην επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Οι προσπάθειες των αρχών, υποστηρίχθηκαν από τα νέα μέσα της ΕΕ, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και το SURE, που δημιουργήθηκαν στον απόηχο της πανδημίας με στόχο τον μετριασμό των επιπτώσεών της και τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης. Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας, αναμένεται να παράσχει μια ουσιαστική ώθηση ανάπτυξης και θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση για την εδραίωση των προσπαθειών προς την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

To Eurogroup αναγνώρισε εξάλλου τις περαιτέρω μεταρρυθμίσεις πολιτικής που έχουν επιτευχθεί στις δύσκολες συνθήκες της πανδημίας Covid-19 και των καταστροφικών πυρκαγιών τον Αύγουστο του 2021. Ειδικότερα, χαιρετίζει την εκπλήρωση της ειδικής δέσμευσης στον τομέα της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών που καθιερώνει το διάγραμμα λογαριασμών για την κεντρική διοίκηση και την υιοθέτηση αντιμονοπωλιακών διορθωτικών μέτρων στον ενεργειακό τομέα, γεγονός που ολοκληρώνει τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί γι’ αυτόν τον τομέα. Επιπλέον, έχει επιτευχθεί καλή πρόοδος στην απλούστευση της αδειοδότησης επενδύσεων, της ιδιωτικοποίησης και της διακυβέρνησης των κρατικών επιχειρήσεων, της κοινωνικής πρόνοιας και της δημόσιας διοίκησης.

Επιπλέον, το Eurogroup κάλεσε τις ελληνικές αρχές να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα και την εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Σημειώνει, επίσης, ορισμένες καθυστερήσεις στους τομείς της δικαιοσύνης και της υγείας και καλεί τις αρχές να επιταχύνουν την πρόοδο για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων σε αυτούς τους τομείς. Τέλος, το Eurogroup ενημερώθηκε ότι η Ελλάδα εξετάζει το ενδεχόμενο πρόωρης αποπληρωμής του υπολειπόμενου ποσού του δανείου της από το ΔΝΤ, καθώς και μερικής προπληρωμής των δανείων της στο πλαίσιο της Ελληνικής Δανειακής Διευκόλυνσης (GLF) που θα αντιστοιχεί στις πληρωμές κεφαλαίων που λήγουν το 2022 και το 2023, με σκοπό να έχει θετικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά της χώρας.

Η “εκρηκτική” αύξηση του ΑΕΠ το γ’ τρίμηνο

 Την ώρα λοιπόν που το Eurogroup αναγνώριζε την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας, η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωνε τα προσωρινά στοιχεία για την πορεία του ΑΕΠ κατά το γ’ τρίμηνο του 202, η οποία αποδεικνύεται εντυπωσιακή. Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 13,4% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020, ενώ, παράλληλα, αναθεωρήθηκε επί τα βελτίω η πορεία του ΑΕΠ το 1ο και το 2ο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Έτσι, για το 9μηνο του 2021, ο ρυθμός μεγέθυνσης διαμορφώνεται πλέον, πάνω από το 9,3%.

Η Ελλάδα, μάλιστα, παρουσίασε την καλύτερη επίδοση στην Ευρωζώνη σε επίπεδο 3μήνου, και τη δεύτερη καλύτερη σε επίπεδο 9μήνου, σε ετήσια βάση. Ο μέσος όρος της Ευρωζώνης διαμορφώθηκε πολύ χαμηλότερα, στο 3,9% το γ’ τρίμηνο και στο 5,7% το 9μηνο του 2021.Η Ελλάδα, συνεπώς, εμφανίζει πολύ καλύτερες επιδόσεις ανάκαμψης της οικονομίας της. Μάλιστα, το ΑΕΠ της χώρας μας, το γ’ τρίμηνο, διαμορφώθηκε στα 46,4 δισ. ευρώ, που αποτελεί την υψηλότερη εγχώρια επίδοση, την τελευταία δεκαετία.

Υπενθυμίζεται ότι το ΥΠΟΙΚ έχει αναθεωρήσει προς τα πάνω το ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, και συγκεκριμένα στο 6,9%. Αλλά ίσως και αυτή η εκτίμηση αποδειχθεί συντηρητική, καθώς οι πρόσφατες εκτιμήσεις εγχώριων και διεθνών οργανισμών. συγκλίνουν στην εκτίμηση για υψηλότερη αύξηση του ΑΕΠ το 2021 σε σχέση με την εκτίμηση του ΥΠΟΙΚ. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρουμε:

• ΟΟΣΑ: 6.7%
• ΚΟΜΙΣΙΟΝ: 7,1%
• ΔΝΤ: 6,5%
• Standard & Poor’s:7,2%
• ΤτΕ: 7%
• ΚΕΠΕ: 7,9%
• ΙΟΒΕ: 8%

Τι τροφοδότησε την ανάπτυξη στο 9μηνο

 Σε ό,τι αφορά τις συνιστώσες του ΑΕΠ, η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε τα εξής:

Η συνολική τελική καταναλωτική δαπάνη παρουσίασε αύξηση κατά 7,3% σε σχέση με το 3o τρίμηνο του 2020.Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αυξήθηκαν κατά 18,1% σε σχέση με το 3o τρίμηνο του 2020.

Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσίασαν αύξηση κατά 48,6% σε σχέση με το 3o τρίμηνο του 2020. Οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 9,2%, ενώ οι εξαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 84,6%, κυρίως λόγω τουρισμού.

Οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσίασαν αύξηση κατά 21,7% σε σχέση με το 3o τρίμηνο του 2020.Οι εισαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 10,1% και οι εισαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 58,1%.

Γίνεται κατανοητό, ότι η δυναμική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας οδηγείται, αφενός από την καλή πορεία του τουρισμού φέτος, αφετέρου από τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης που τροφοδοτούν κατανάλωση και επενδύσεις. Από τις 13,4 μονάδες της ανόδου του ΑΕΠ, το τρίτο τρίμηνο του 2021, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020, οι 6 προήλθαν από την ιδιωτική κατανάλωση και οι 5,2 από τη συμβολή των καθαρών εξαγωγών. Από την πλευρά της παραγωγής, όλοι οι τομείς της οικονομίας συνέβαλαν στην άνοδο της Ακαθάριστης Προστιθέμενη Αξίας (ΑΠΑ), το τρίτο τρίμηνο του 2021, με τον τομέα των υπηρεσιών να έχει τη μεγαλύτερη θετική επίδραση. Πιο αναλυτικά, η συμβολή του τριτογενούς τομέα, ο οποίος συμμετέχει κατά 75% στη διαμόρφωση της ΑΠΑ, ανήλθε, το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, στις 8,7 μονάδες, καταγράφοντας ετήσια άνοδο 11,5%.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2021, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις εμφάνισαν αύξηση κατά 139,3% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020 και διαμορφώθηκαν στα 8,758 δισ. ευρώ, ενώ το ταξιδιωτικό ισοζύγιο εμφάνισε πλεόνασμα 8,033 δισ. ευρώ, έναντι πλεονάσματος 3,001 δισ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2020.

Από την άλλη, η συνολική αξία των δημοσιονομικών μέτρων που θα εφαρμοστούν φέτος, υπολογίζεται σε 16,9 δισ. ευρώ, όταν η αύξηση του ΑΕΠ σε απόλυτα νούμερα, θα ξεπεράσει τα 12,3 δισ. ευρώ. Το στοιχείο αυτό δείχνει την εξάρτηση της οικονομικής δραστηριότητας από την κρατική βοήθεια, και ακριβώς για αυτό το λόγο συνίσταται η σταδιακή κατάργηση μιας σειράς μέτρων στήριξης να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή, προκειμένου να μην υπάρξουν αρνητικές σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Κατανάλωση, επενδύσεις, και εξαγωγές

 Αναλυτικότερα, και σύμφωνα με σχετική ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας (ΕΤΕ), Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 8,6% ετησίως τροφοδοτούμενη από την άρση της αβεβαιότητας, το υψηλό απόθεμα ρευστότητας και την εύρωστη εικόνα της αγοράς εργασίας, με το ποσοστό ανεργίας να υποχωρεί σε χαμηλό 11ετίας 13,6% το 3ο τρίμηνο και την απασχόληση να αυξάνει με μέσο ετήσιο ρυθμό 5% περίπου το ίδιο τρίμηνο. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά περίπου 4,0% κατά μ.ό. την ίδια περίοδο στηρίζοντας την κατανάλωση.

Οι επενδύσεις διατήρησαν την ισχυρή δυναμική τους, καθώς ενισχύθηκαν κατά 18,1% ετησίως το 3ο τρίμηνο του 2021, υπερβαίνοντας κατά 18,8% το επίπεδο του 3 ου τριμήνου του 2019. Το ποσοστό τους στο ΑΕΠ ανήλθε σε υψηλό 3ετίας 12,6% έναντι μέσου όρου 11,5% κατά την προηγουμένη δεκαετία και μ.ο. 20,5% για την ευρωζώνη κατά την ίδια περίοδο. Οι κατασκευές κατοικιών (+69,0% ετησίως) και οι επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό (+20,9% ετησίως) είχαν τη μεγαλύτερη θετική συνεισφορά. Οι δημόσιες επενδύσεις συνέβαλαν, επίσης, στην ανωτέρω εξέλιξη, με τις δαπάνες του ΠΔΕ (εξαιρουμένων των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας που χρηματοδοτήθηκαν μέσω του ΠΔΕ) να αυξάνονται κατά 76% ετησίως (+€0,7 δισ.) το 3ο τρίμηνο του 2021.

Αύξηση εσόδων από τουρισμό

Η ανάκαμψη του τουρισμού –αύξηση των εσόδων κατά 156% ετησίως το 3ο τρίμηνο του 2021– οδήγησε σε άνοδο των εξαγωγών υπηρεσιών συνολικά κατά 85% ετησίως. Η εν λόγω ενίσχυση συνδυάστηκε με τις σταθερά αυξανόμενες εξαγωγές αγαθών (+9,2% ετησίως, σε σταθερές τιμές), οδηγώντας σε αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών κατά σχεδόν 50% ετησίως, η οποία πρόσθεσε περίπου 14,0 ποσοστιαίες μονάδες (που διαμορφώνονται σε 5,2 ποσοστιαίες μονάδες αν αφαιρέσουμε την αρνητική επίδραση από τις αυξημένες εισαγωγές) στη μεγέθυνση του ΑΕΠ το 3ο τρίμηνο του 2021, σε σύγκριση με 3,7 ποσοστιαίες μονάδες στο 1ο εξάμηνο του 2021.

Οι «καθαρές εξαγωγές» δηλαδή η διαφορά μεταξύ της αξίας των εξαγωγών και των εισαγωγών πρόσθεσαν μέσω της ετήσιας μεταβολής τους 5,2 ποσοστιαίες μονάδες στην ετήσια αύξηση του ΑΕΠ το 3ο τρίμηνο του 2021 –η ισχυρότερη συνεισφορά από το 4ο τρίμηνο του 2010– με την ανοδική δυναμική των εξαγωγών να υπερκεράζει την αρνητική επίδραση από τις αυξανόμενες εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (+21,7% ετησίως το 3ο τρίμηνο του 2021).

Οι δημοσιονομικές συνθήκες παρέμειναν υποστηρικτικές με το κυκλικά προσαρμοσμένο έλλειμμα σε επίπεδο κρατικού προϋπολογισμού στο 0,9% το 9μηνο του 2021 από πλεόνασμα 1,5% το 9μηνο του 2020. Η πιστωτική ώθηση (συμπεριλαμβανομένων των καθαρών εκδόσεων εταιρικών ομολόγων) παρέμεινε σημαντική φθάνοντας τα €3,4 δισ. το 10μηνο του 2021 έναντι €7,4 το 2020 με τα αντίστοιχα ποσά να αυξάνουν σε €6,1 δισ. και €12,9 δισ. αντιστοίχως, συμπεριλαμβάνοντας και τη στήριξη μέσω του σχήματος της επιστρεπτέας προκαταβολής. Επιπροσθέτως, το 3 ο τρίμηνο καταγράφηκε περαιτέρω ενίσχυση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, η οποία εκτιμάται ότι συνοδεύτηκε και από αύξηση του μεικτού εισοδήματος από επιχειρηματικές δραστηριότητες χωρίς εταιρική μορφή (unincorporated) και ελευθέρια επαγγέλματα, ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα και μικτό εισόδημα αυξήθηκε συνδυαστικά κατά 24,6% ετησίως το 3 ο τρίμηνο του 2021 και κατά 18,0% ετησίως στο 9μηνο του 2021, υπερβαίνοντας κατά 9,4% (€6,2 δισ.) την αντίστοιχη επίδοση του 9μήνου του 2019.

Αναθεώρηση των προβλέψεων

 Οι νέες εκτιμήσεις μέσω του μηνιαίου δείκτη υψηλής συχνότητας της ΕΤΕ για την οικονομική δραστηριότητα –που βασίζονται σε διαθέσιμα στοιχεία από έρευνες επιχειρήσεων και καταναλωτών, φορολογικά έσοδα και μετρήσεις κινητικότητας έως τις αρχές Δεκεμβρίου– υποδηλώνουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης παρέμεινε σε υψηλό μονοψήφιο ρυθμό τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο και υποχώρησε οριακά στο 7,6% τον Δεκέμβριο, επιδεικνύοντας ανθεκτικότητα στην επιτάχυνση του πληθωρισμού και την επιδείνωση των επιδημιολογικών συνθηκών.

Η εν λόγω τάση σε συνδυασμό με την ανοδική αναθεώρηση των στοιχείων του ΑΕΠ για το 1ο εξάμηνο, μας οδηγεί σε επανεκτίμηση της πρόβλεψής μας για ετήσια αύξηση του ΑΕΠ το 2021 στο 8,5% από 7,5% που είχε εκτιμηθεί στις αρχές Σεπτεμβρίου.

H ανάλυση της Alpha Bank

Από την πλευρά της η τράπεζα Alpha Bank στη δική της ανάλυση σημειώνει ότι, η ταχεία ενεργοποίηση των αποτελεσμάτων βάσης στην ιδιωτική κατανάλωση και τις εξαγωγές υπηρεσιών εντός του 2021, σε συνδυασμό με τη σταδιακή διακοπή των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης, διαμορφώνουν τις συνθήκες για μία αλλαγή της σύνθεσης της οικονομικής μεγέθυνσης του 2022, η οποία αναμένεται να προέλθει σε μεγαλύτερο βαθμό από την επενδυτική δαπάνη. Οι συνθήκες για την αύξηση των επενδύσεων, το επόμενο διάστημα, θα προσδιοριστούν από την πορεία του αξιόχρεου της ελληνικής οικονομίας προς την επενδυτική βαθμίδα, από την εισροή των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και από την υιοθέτηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που διαμορφώνουν ένα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον.

Συγκεκριμένα, το 2022, προβλέπονται συνολικά να δαπανηθούν, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, πόροι συνολικού ύψους ευρώ 11 δισ. που αντιπροσωπεύουν το 5,9% του ΑΕΠ της χώρας, Η άνοδος αυτή των δημοσίων επενδύσεων, το 2022, στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στην υλοποίηση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Σύμφωνα με την Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού για το 2022, η υλοποίηση των επενδύσεων του ΤΑΑ αναμένεται να προσθέσει 2,9 ποσοστιαίες μονάδες επιπλέον στο ΑΕΠ του 2022, χωρίς να συμπεριληφθεί η μόχλευση.