Η κυριαρχία της Κίνας στην αλυσίδα εφοδιασμού σπάνιων γαιών αναδεικνύεται σε ένα από τα ισχυρότερα όπλα της στον εμπορικό πόλεμο που της έχει κηρύξει ο Ντόναλντ Τραμπ, αναφέρει σημερινή ανάλυση του CNN.

Όπως επισημαίνουν οι αρθρογράφοι Nectar Gan και John Liu, τα εν λόγω μέταλλα (τα οποία χρησιμοποιούνται σε προϊόντα από iPhone μέχρι ηλεκτρικά οχήματα) έχουν ζωτική σημασία για την τεχνολογία του μέλλοντος και αποτελούν ένα πεδίο στο οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος – σε αντίθεση με τους δασμούς – έχει ελάχιστα περιθώρια για αντίποινα.

Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 στοιχείων που απαντώνται σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ. Ωστόσο, η εξόρυξη και επεξεργασία τους είναι μια διαδικασία δύσκολη και δαπανηρή, και επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον.

Για δεκαετίες, οι ΗΠΑ και άλλες χώρες βασίζονταν στην Κίνα για την προμήθεια των επεξεργασμένων μετάλλων. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η Κίνα καλύπτει το 61% της παγκόσμιας παραγωγής εξορυγμένων σπάνιων γαιών και το 92% της επεξεργασίας τους.

Στις 4 Απριλίου, έπειτα από χρόνια συγκαλυμμένων απειλών, η κινεζική κυβέρνηση επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές επτά τύπων σπάνιων γαιών, ως αντίποινα στους αρχικούς «ανταποδοτικούς δασμούς» ύψους 34% που είχε επιβάλει ο Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, για να εξάγει οποιαδήποτε κινεζική εταιρεία τα επτά αυτά ορυκτά και τα παράγωγά τους, όπως οι μαγνήτες, απαιτείται προηγουμένως να εξασφαλίσει ειδική κυβερνητική άδεια.

Οι μαγνήτες από σπάνιες γαίες επιτρέπουν τη δημιουργία μικρότερων και πιο αποδοτικών εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται σε smartphones, κινητήρες αυτοκινήτων και αεροσκαφών, αλλά και σε ιατρικές συσκευές, όπως μαγνητικούς τομογράφους. Αποτελούν επίσης καίρια εξαρτήματα σε προηγμένα οπλικά συστήματα όπως τα μαχητικά F-35 και τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια.

«Αυτή η κίνηση της Κίνας δείχνει ότι μπορεί να επιβάλει τεράστια οικονομική πίεση με στρατηγικό τρόπο και χειρουργική ακρίβεια, πλήττοντας την αμερικανική βιομηχανία ακριβώς εκεί που πονάει», σχολιάζει στο CNN ο οικονομολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, Τζάστιν Γουόλφερς.

Την περασμένη Τρίτη, ο Τραμπ έδωσε εντολή να ξεκινήσει έρευνα για το ενδεχόμενο επιβολής δασμών σε κρίσιμα ορυκτά, μια ευρύτερη κατηγορία που περιλαμβάνει και τις σπάνιες γαίες, προκειμένου να αξιολογηθεί η επίδραση αυτών των εισαγωγών στην εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Όπως ανέφερε στο διάταγμα του ο Αμερικανός πρόεδρος, ο βαθμός εξάρτησης των ΗΠΑ από τις εισαγωγές και οι αδυναμίες των αμερικανικών εφοδιαστικών αλυσίδων «δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για την εθνική ασφάλεια, την ετοιμότητα άμυνας, τη σταθερότητα των τιμών και την οικονομική ευημερία» της χώρας.

Από την πρώτη θητεία του Τραμπ, οι ΗΠΑ προσπαθούν να καλύψουν το χαμένο έδαφος και να δημιουργήσουν μια εγχώρια αλυσίδα παραγωγής σπάνιων γαιών. Τρεις αμερικανικές εταιρείες του κλάδου δήλωσαν στο CNN ότι βρίσκονται σε φάση επέκτασης των παραγωγικών τους δυνατοτήτων, προμηθευόμενες υλικά από συμμάχους των ΗΠΑ. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι αρθρογράφοι, θα χρειαστούν χρόνια μέχρι τα πρότζεκτ αυτά να μπορέσουν να ανταποκριθούν στην τεράστια ζήτηση της αμερικανικής βιομηχανίας.

«Πάγωμα» παραγγελιών

Ήδη, οι επιπτώσεις των περιορισμών στις εξαγωγές από το Πεκίνο γίνονται αισθητές. Ο Τζον Όρμεροντ, ιδρυτής της συμβουλευτικής εταιρείας JOC, δήλωσε στο CNN ότι έχουν «παγώσει» οι αποστολές μαγνητών από σπάνιες γαίες που προορίζονταν για τουλάχιστον πέντε αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες. «Αιφνιδιάστηκαν. Υπάρχει μεγάλη σύγχυση, καθώς δεν γνωρίζουν ακόμη τι απαιτείται για την έκδοση των σχετικών αδειών», ανέφερε χαρακτηριστικά για τους κινέζους εξαγωγείς.

Ο Τζόσουα Μπάλαρντ, διευθύνων σύμβουλος της USA Rare Earth, δήλωσε ότι οι περιορισμοί εστιάζουν κυρίως στο πεδίο των βαριών σπάνιων γαιών, όπου η Κίνα ελέγχει το 98% της παγκόσμιας παραγωγής. (Οι βαριές σπάνιες γαίες είναι πιο δυσεύρετες, δύσκολες στην επεξεργασία και πιο πολύτιμες).

«Δεν διαθέτουμε μεγάλα αποθέματα αυτών των υλικών στις ΗΠΑ… Αυτό είναι το δυνατό χαρτί της Κίνας. Μπορεί να μην έχει πολλά περιθώρια στους δασμούς εις βάρος μας, αλλά εδώ έχει απόλυτο έλεγχο», υπογράμμισε ο Μπάλαρντ.

Οι περιορισμοί δεν αφορούν μόνο τα μέταλλα των σπάνιων γαιών, αλλά και τα κράματα ή προϊόντα που περιέχουν τα εν λόγω στοιχεία, ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες, επισήμανε μιλώντας στο CNN ο Τόμας Κρούμερ, διευθυντής της εταιρείας Ginger International Trade and Investment με έδρα τη Σιγκαπούρη. Σύμφωνα με τον ίδιο, «πολλές εξαγωγές εμπίπτουν πλέον στο νέο σύστημα αδειοδότησης», και γι’ αυτό αναμένονται πολλές καθυστερήσεις στο άμεσο μέλλον.

Ευκαιρία ενίσχυσης της εγχώριας παραγωγής;

Η πρόσφατη επιβολή περιορισμών δεν είναι η πρώτη φορά που η Κίνα χρησιμοποιεί την κυρίαρχία της στον συγκεκριμένο κλάδο ως μοχλό πίεσης. Το 2010 είχε διακόψει τις αποστολές σπάνιων γαιών προς την Ιαπωνία για περίπου δύο μήνες, λόγω μιας εδαφικής διαμάχης, υπενθυμίζει το CNN.

Στα τέλη του 2023, το Πεκίνο απαγόρευσε την εξαγωγή τεχνολογιών εξόρυξης και διαχωρισμού, ενώ έχει περιορίσει και τις εξαγωγές άλλων κρίσιμων υλικών, απαραίτητων για την παγκόσμια οικονομία και τις εφοδιαστικές αλυσίδες.

Παρά τις δυσκολίες, οι ΗΠΑ επιχειρούν να καλύψουν το κενό. Από το 2020, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει διαθέσει περισσότερα από 439 εκατ. δολάρια για την ανάπτυξη εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού σπάνιων γαιών, με στόχο έως το 2027 να υπάρχει πλήρης κάλυψη των αναγκών του αμερικανικού στρατού μέσω βιώσιμης, εγχώριας παραγωγής.

Ορισμένες εταιρείες βλέπουν τους κινεζικούς περιορισμούς ως μια ευκαιρία να επιταχυνθεί η ανάπτυξη και να δημιουργηθούν εφοδιαστικές αλυσίδες που δεν θα βασίζονται πλέον στην Κίνα.

Ο Νίκολας Μάιερς, CEO της Phoenix Tailings στη Μασαχουσέτη, δήλωσε ότι η εταιρεία του έχει αναπτύξει τεχνολογία επεξεργασίας σπάνιων γαιών χωρίς απόβλητα και ρύπους, χρησιμοποιώντας υλικά από ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία. Σήμερα, η εταιρεία παράγει 40 τόνους σπάνιων μετάλλων και κραμάτων ετησίως, όμως στοχεύει να φτάσει τους 400 τόνους με το νέο εργοστάσιό της στο Νιου Χάμσαϊρ.

«Η επεξεργασία είναι αποκλειστικά εγχώρια. Δεν εξαρτάται από την Κίνα. Οι ΗΠΑ έχουν τη δυνατότητα να παράγουν τα σπάνια μέταλλα στον χρόνο που τα χρειαζόμαστε. Το μόνο που χρειάζεται είναι να υποστηριχθεί ο κλάδος από πελάτες και πολιτικούς για να επιταχυνθεί η αύξηση της παραγωγής», ανέφερε ο ίδιος.

Η USA Rare Earth κατασκευάζει εργοστάσιο μαγνητών σπάνιων γαιών στο Τέξας, με στόχο την παραγωγή 5.000 τόνων ετησίως. Η εταιρεία διαθέτει επίσης στο Τέξας ένα κοίτασμα πλούσιο σε βαριές σπάνιες γαίες, όπως αυτές που συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των πρόσφατων κινεζικών περιορισμών, σύμφωνα με τον CEO της. Η επεξεργασία του κοιτάσματος, ωστόσο, βρίσκεται ακόμα σε στάδιο ανάπτυξης.

«Το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να κινηθούμε πιο γρήγορα. Πώς να ξεκλειδώσουμε αυτά τα λίγα, έστω, κοιτάσματα που διαθέτουμε στις ΗΠΑ; Πρέπει να τα αξιοποιήσουμε και να προχωρήσουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται», δήλωσε ο Μπάλαρντ.

Ύστερα από χρόνια συζητήσεων, οι αμερικανικές εταιρείες φαίνεται πως έχουν πλέον το απαραίτητο κίνητρο για να προχωρήσουν στη δύσκολη «επανεκκίνηση» της βιομηχανίας εξόρυξης και επεξεργασίας πρώτων υλών, μια διαδικασία ζωτικής σημασίας αν θέλουν οι ΗΠΑ να κερδίσουν κάποτε τον τεχνολογικό ανταγωνισμό με την Κίνα.

Διαβάστε ακόμη: