Η αυστραλιανή κυβέρνηση έκανε χθες το μεγάλο βήμα, εφαρμόζοντας πλήρη απαγόρευση χρήσης social media για εφήβους έως 16 ετών, όμως η πρώτη ημέρα έδειξε ότι το «ψηφιακό πείραμα» μόνο απλό δεν θα είναι.
Από τα μεσάνυχτα, πλατφόρμες όπως Instagram, Facebook, X, Snapchat, TikTok, Reddit και YouTube τελούν υπό περιορισμούς για ανηλίκους, με φόντο μια έντονη δημόσια συζήτηση για τις επιπτώσεις των δικτύων στην ψυχική υγεία των νέων.
Ο πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανίζ παρουσίασε την απαγόρευση ως κίνηση-ορόσημο, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι κι άλλες χώρες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της Αυστραλίας.
Στην πράξη, όμως, η πρώτη μέρα αποκάλυψε πόσο εύκολα μπορούν οι έφηβοι να δοκιμάσουν τα όρια της ρύθμισης: πολλοί χρησιμοποίησαν φωτογραφίες των γονιών τους στο σύστημα αναγνώρισης προσώπου, «πείθοντας» τις εφαρμογές ότι ο χρήστης είναι ενήλικος.
Όπως αναφέρει το BBC, ένα χαρακτηριστικό περιστατικό είναι αυτό μιας 13χρονης, η οποία κατάφερε μέσα σε λίγα λεπτά να ξεκλειδώσει το Snapchat και να συνεχίσει τη χρήση του, ενώ στο TikTok μπόρεσε να παρακολουθεί βίντεο χωρίς να έχει πλήρη πρόσβαση στις λειτουργίες ανάρτησης.
Τεχνικοί των εταιρειών παραδέχονται ότι τα συστήματα ηλικιακού ελέγχου χρειάζονται βελτίωση και υπόσχονται αναβαθμίσεις, την ώρα που η τεχνολογία εξετάζεται ήδη υπό το πρίσμα της αξιοπιστίας και της προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Ποιες πλατφόρμες είναι προσβάσιμες:
- Roblox
- YouTube Kids
- Discord
- Lemon8
- GitHub
- LEGO Play
- Steam and Steam Chat
- Google Classroom
- Messenger
Η ίδια η νεολαία εμφανίζεται διχασμένη. Ορισμένοι έφηβοι διαμαρτύρονται ότι αισθάνονται πως δεν τους εμπιστεύονται και ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην τους, ενώ για άλλους η απαγόρευση λειτούργησε ως αφορμή να απομακρυνθούν – έστω προσωρινά – από τις οθόνες.
Μητέρα στην Αυστραλία περιέγραψε ότι ο γιος της, χωρίς πρόσβαση στις εφαρμογές, ζήτησε για πρώτη φορά μετά από καιρό να περάσουν χρόνο μαζί το απόγευμα, αντί να «χάνεται» στο κινητό του με ατελείωτα βίντεο.
Στον αντίποδα, οργανώσεις δικαιωμάτων και ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις παρενέργειες μιας οριζόντιας απαγόρευσης.
Η Διεθνής Αμνηστία προειδοποιεί ότι όταν η χρήση πλατφορμών μεταφέρεται στο «σκοτάδι», χωρίς ορατή επίβλεψη, οι κίνδυνοι μπορεί να πολλαπλασιαστούν αντί να μειωθούν.
Η κριτική εστιάζει τόσο σε ζητήματα ελευθεριών, όσο και στο ενδεχόμενο οι ανήλικοι να αναζητήσουν ακόμη πιο ανεξέλεγκτους διαδικτυακούς χώρους.
Το θέμα έχει ήδη ξεπεράσει τα σύνορα της Αυστραλίας. Η Δανία έχει ανακοινώσει ότι εξετάζει παρόμοια απαγόρευση για παιδιά κάτω των 15 ετών, με την υπουργό Ψηφιακών Υποθέσεων να υποστηρίζει ότι προέχει η ασφάλεια των ανηλίκων, σημειώνοντας ότι η αντίδραση στο δανικό σχέδιο ήταν πιο ήπια.
Παράλληλα, διεθνή μέσα όπως το Al Jazeera φιλοξενούν αναλυτές που εκφράζουν επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα τέτοιων μέτρων.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι:
- η καθολική απαγόρευση είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστεί τεχνικά,
- οι μέθοδοι επαλήθευσης ηλικίας συχνά αποτυγχάνουν ή παρακάμπτονται,
- σημαντικοί κίνδυνοι παραμένουν σε πλατφόρμες και εφαρμογές που δεν καλύπτονται από τον νόμο,
- για αρκετούς νέους, τα social media αποτελούν όχι μόνο πηγή ψυχαγωγίας, αλλά και χώρο στήριξης και έκφρασης, ιδίως όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα στο οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον.
Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στην Αυστραλία και αλλού δείχνουν ότι η επίδραση των social media στους εφήβους δεν είναι μονοδιάστατη: σε κάποιες περιπτώσεις επιβαρύνουν την ψυχική υγεία, σε άλλες λειτουργούν ως δίχτυ ασφαλείας και εργαλείο σύνδεσης.
Αυτό ακριβώς το πολύπλοκο τοπίο κάνει πολλούς επιστήμονες να υποστηρίζουν πως, πέρα από τις απαγορεύσεις, απαιτούνται εκπαίδευση, γονική εποπτεία και πιο στοχευμένη ρύθμιση του περιεχομένου.
Η απαγόρευση, που προετοιμαζόταν περίπου έναν χρόνο, αποτέλεσε μήλον της έριδος ανάμεσα σε όσους ζητούσαν «δραστική προστασία» των εφήβων από τον διαδικτυακό κόσμο και σε όσους φοβούνται ότι το μέτρο θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στα παιδιά και τους ενήλικες που προσπαθούν να τα προστατεύσουν.
Πολλοί γονείς αναγνωρίζουν τα προβλήματα της υπερχρήσης, χωρίς όμως να είναι βέβαιοι ότι η πλήρης απαγόρευση είναι ο ενδεδειγμένος δρόμος.
