20 Μαΐου του 1941. Το συγκεκριμένο πρωί ξεκίνησε «Η Μάχη της Κρήτης», δηλαδή, η επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνη τη μέρα ξεκίνησε η αεραπόβαση των Γερμανών με συνθηματικό όνομα «Unternehmen Merkur» (Επιχείρηση Ερμής) εναντίον του νησιού και διήρκησε ως την 1η Ιουνίου του ίδιου έτους. Ποιά είναι η σημασία της μάχης της Κρήτης και τι λένε οι μαρτυρίες ανθρώπων που περιγράφουν τι έζησαν.

Με την επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το νησί από τις αγγλοελληνικές συμμαχικές δυνάμεις, ωστόσο αυτή τους η επιτυχία «κόστισε» τόσο πολύ ώστε να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πόλεμου.

Η σημασία της μάχης της Κρήτης

Η σημασία της μάχης της Κρήτης, που ξεκίνησε στις 20 Μαΐου του 1941, είναι ιδιαίτερη. Σήμερα, η μάχη θεωρείται η πρώτη μεγάλη αεραποβατική επιχείρηση και παραμένει μοναδική στο γεγονός ότι ο κύριος αντικειμενικός σκοπός κατελήφθη εξ’ ολοκλήρου από αέρος.

Η μάχη θεωρείται επίσης πολύ σημαντική για τους Κρητικούς, λόγω της αναπάντεχης σθεναρής αντίστασης που πρόβαλλαν οι Κρητικοί εναντίον των αριθμητικά ανώτερων Γερμανών και του μεγάλου τιμήματος που είχε η επίθεση, αλλά και η επακόλουθη κατοχή, στον πληθυσμό του νησιού.

Μάχη της Κρήτης: Μαρτυρίες ανθρώπων

Ακολουθούν μαρτυρίες ανθρώπων που περιέγραψαν τα γεγονότα εκείνων των ημερών.

Ο Γιώργος Καλογεράκης από το Ηράκλειο Κρήτης, διευθυντής σε σχολείο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Καστέλι και διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, έχοντας γράψει ήδη δεκατρία βιβλία για τη Μάχη της Κρήτης, κατέθεσε «στιγμιότυπα» που τον έχουν συγκλονίσει.

«Μετά τη Μάχη της Κρήτης την 1η Ιουνίου 1941 στο χωριό Αστέρι, πρώην κοινότητα Χαμαλευρίου, γίνεται από τους Γερμανούς η πρώτη ομαδική εκτέλεση σε όλη την Ευρώπη εκτός μάχης, όπου εκτελούνται 12 άνθρωποι, άμαχοι πολίτες… Στην εκτέλεση εκείνη σκοτώνουν τον γιο της οικογένειας Πολιδάκη. Τρεις μέρες αργότερα η μητέρα του εκτελεσμένου Ευαγγελία Πολιδάκη, έβραζε στάρι για το τριήμερο μνημόσυνο του γιου της που εκτελέστηκε. Δύο Γερμανοί μπήκαν στην αυλή της και μόλις τους αντίκρισε, έπιασε ένα ξύλο αναμμένο από τη φωτιά, χτύπησε τον έναν Γερμανό στρατιώτη στο κεφάλι και ο δεύτερος γυρνάει το όπλο του και την σκοτώνει. Ακούγοντας τις φωνές ο άνδρας της, Παναγιώτης Πολιδάκης, τρέχει να δει τι συμβαίνει και ο Γερμανός σκοτώνει και τον σύζυγο. Αμέσως μετά, οι γερμανοί έκαψαν το σπίτι και το σκύλο της οικογένειας που γάβγιζε τον σκότωσαν κι αυτόν…»

Στρατιώτες των ναζί ετοιμάζονται να εκτελέσουν Κρητικό αντιστασιακό.

«Το Ρέθυμνο έχει έρθει σε δεύτερη μοίρα»

Σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή και συλλέκτη Δημήτρη Σκαρτσιλάκη: «Πολλές εκτελέσεις, καταστροφές χωριών, βιαιοπραγίες και σκληρές συμπεριφορές, ήταν όλα όσα συνέθεσαν την ιστορία του Ρεθύμνου στη Μάχη της Κρήτης. Το μεγάλο μου παράπονο είναι ότι το Ρέθυμνο μέχρι σήμερα έχει έρθει σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τη Μάχη στα Χανιά και στο Ηράκλειο και αυτό πιστεύω ότι πρέπει να αλλάξει. Στο Ρέθυμνο δόθηκαν μάχες στα Περιβόλια, στα Μυσσίρια, στο Αεροδρόμιο στον Λατζιμά, και στον Εσταυρωμένο όπου ένοπλοι πολίτες βρέθηκαν αμέσως έστω και με λίγα πολεμοφόδια στον αγώνα για να μην πέσει το Ρέθυμνο στα χέρια των Γερμανών. Η κύρια μάχη δόθηκε στο Λόφο ΑΛΦΑ στην περιοχή Σταυρωμένος, διότι το σημείο αυτό ήθελαν οι Γερμανοί για να μπορούν κατόπιν να ελέγχουν το Αεροδρόμιο», τονίζει ο κ. Σκαρτσιλάκης.

Και προσθέτει: «Τον αντικειμενικό τους όμως σκοπό δεν τον πέτυχαν. Η αντίσταση που βρήκαν ήταν πολύ ισχυρή με αποτέλεσμα να έχουν μεγάλες απώλειες και από τη δική τους πλευρά και τελικά να περιοριστούν σε δύο θύλακες μόνο, υποχωρώντας τελικά προς την περιοχή Γεροπόταμο, κουρασμένοι, υποσιτισμένοι και φοβισμένοι σύμφωνα και με πολλές μαρτυρίες από ανθρώπους που βρέθηκαν στις μάχες του Ρεθύμνου».

Γερμανοί αλεξιπτωτιστές στην Μάχη της Κρήτης.

Στα γερμανικά ημερολόγια τα οποία έχει στην κατοχή του ο κ. Σκαρτσιλάκης των αξιωματικών και των ομάδων τους, Kroh, Wiedemann, Schulz, εντύπωση, όπως δήλωσε, του έκαναν οι διαταγές εκτέλεσης που δόθηκαν για τις εκτελέσεις στα Περιβόλια και το πώς ήταν διατυπωμένες, καθώς και το γεγονός ότι οι αξιωματικοί Wiedemann και Schulz είχαν έντονη διαφωνία μεταξύ τους για τον τρόπο διαχείρισης της διοίκησης αλλά και για το ποιος θα είναι ο ανώτερος διοικητής. «Ο αξιωματικός Kroh μάλιστα ήταν πολύ σκληρός, σύμφωνα και με μαρτυρία υφισταμένου του, την οποία έχω, ενώ ήταν και ο ίδιος υπεύθυνος για διαταγές εκτελέσεων στο Ρέθυμνο αμάχων πολιτών», είπε ο κ. Σκαρτσιλάκης επισημαίνοντας ότι: «αξίζει να αναφερθεί πως η πλειονότητα των Γερμανών αξιωματικών σκοτώθηκαν στη Μάχη του Ρεθύμνου».

«Όλα όσαν γίνανε ήταν λυπηρά»

Η Κατερίνα Σπιθούρη, 13 ετών στη Μάχη της Κρήτης, αναφέρει το πώς βίωσε εκείνες τις μέρες που ακολούθησαν της Μάχης στο Ρέθυμνο. «Όλα όσα γινήκανε ήταν λυπηρά. Νέοι άνθρωποι χαθήκανε για πάντα από το μυδράλιο που έπαιζε από το αεροπλάνο και σκότωνε, έσπερνε μίσος και αίμα… Οι Γερμανοί ήταν εξοπλισμένοι καλά μα εμείς είχαμε μόνο μαχαίρια, κατσούνες και μερικά όπλα χωρίς πολλές σφαίρες. Αυτό που θυμάμαι έντονα ήταν ο φόβος που κυριαρχούσε. Εγώ μικρό κορίτσι ήμουν μα θυμάμαι ακόμη τον τρόμο που είχα. Τους γονείς μου που προσπαθούσαν να μας καθησυχάσουν και μας έλεγαν πως: «… και εμείς φοβόμαστε, μα θα αντισταθούμε κι ο θεός ξέρει».

Η μάχη της Κρήτης τον Μάη του 1941 θεωρείται η πρώτη μεγάλη αεραποβατική επιχείρηση.

«Ακόμα και τη μέρα που πέφτανε οι Γερμανοί στο Ρέθυμνο δεν περιμέναμε να ζήσουμε. Σήμερα πια αισθάνομαι ακόμα άσχημα διότι δε μπορώ να σβήσω από τη μνήμη μου ούτε τις εικόνες, ούτε τις κουβέντες των μεγάλων μα κυρίως δεν μπορώ να ξεχάσω όλους αυτούς τους πολλούς συγγενείς μου που σκοτώθηκαν».

Τα χρόνια πέρασαν και η κ. Κατερίνα παντρεύτηκε τον Μανόλη Σπιθούρη που όπως λέει: «Όταν καθόμασταν και κουβεντιάζαμε, θυμάμαι που μου έλεγε πως, ό,τι χειρότερο στον κόσμο οι κατακτητές. Στο χωριό Δαμάστα οι Γερμανοί τους βάλανε νάρκες στο δρόμο και ο Μανόλης τραυματίστηκε. Δεν μπορούσε ποτέ να συγχωρήσει αυτούς τους ανθρώπους και όπως μου έλεγε, όλα όσα τραβήξαμε, όλα όσα χάσαμε είναι πιο πίσω από τη χαμένη μας αξιοπρέπεια και τον τρόπο που μας φερόντουσαν. Οι Γερμανοί, έλεγε ο Μανόλης μου, μας πλήγωσαν όλα όσα τούτος ο τόπος μας μαθαίνει και αφορούν τη Δημοκρατία και τη Λευτεριά του ανθρώπου».