Η νέα μετάλλαξη δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η μόνη. Μέχρι σήμερα έχουν συμβεί περίπου 4.000 μεταλλάξεις στο γονίδιο που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη-ακίδα S, δηλαδή στο μέλος του μικροβίου που έχει αλλάξει. Στην περίπτωση του SARS-CoV-2, αυτές οι τροποποιήσεις συσσωρεύονται με ρυθμό περίπου μία έως δύο μεταλλάξεις ανά μήνα παγκοσμίως, σύμφωνα με τους ειδικούς. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) η νέα μορφή του SARS-Cov-2 κυκλοφορεί ήδη και εκτός Βρετανίας. Εντοπίστηκαν 9 κρούσματα στη Δανία, 1 στην Ιταλία, 1 στην Ολλανδία και 1 στην Αυστραλία.
Υπό την πίεση της αγωνίας ολόκληρου του κόσμου για το τι συνεπάγεται η μετάλλαξη του κορωνοϊού, οι λοιμωξιολόγοι προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις -ενώ παράλληλα ερευνούν τα νέα στελέχη του ιού.
«Πιστεύουμε ότι υπάρχει ένας μηχανισμός που ωθεί τον ιό να διαφεύγει» δηλώνει σχετικά ο καθηγητής Κλινικής Μικροβιολογίας στο Κέιμπριτζ, Ραβί Γκούπτα. Τονίζοντας ότι «πρέπει να τον αποκωδικοποιήσουμε, γιατί δεν ξέρουμε τι μπορεί να κάνει μακροπρόθεσμα -και, βέβαια, δεν έχουμε το περιθώριο να διακινδυνεύσουμε. Το πιθανότερο είναι ότι ο μεταλλαγμένος ιός δεν θα επιδεινώσει την επιδημία. Μπορεί όμως να μας δυσκολέψει στο να τη διατηρήσουμε υπό έλεγχο».
Ένα από τα βασικά ερωτήματα είναι το τι μπορεί να σημαίνει η μετάλλαξη για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Θα μπορούσε ο διαφοροποιημένος κορωνοϊός να τα καταστήσει άχρηστα, λίγες μόνο ημέρες αφ’ ότου άρχισε η χορήγησή τους σε διάφορα σημεία του πλανήτη; Οι επιστήμονες είναι κάπως καθησυχαστικοί: Διαβεβαιώνουν ότι ο ιός πολύ δύσκολα θα ξεφύγει από τα εμβόλια, ασχέτως των μεταλλάξεών του. Κι αυτό διότι τα εμβόλια επιτίθενται στον κορωνοϊό από διάφορες κατευθύνσεις, ταυτόχρονα. Η μετάλλαξή του εντοπίζεται στη πρωτεΐνη-ακίδα, μέσω της οποίας αγκιστρώνεται στα κύτταρα και τα εμβόλια μπορούν να τροποποιηθούν αναλόγως, εάν χρειαστεί, έτσι ώστε να παραμείνουν αποτελεσματικά απέναντι στην εισβολή του μικροβίου.
Ο Δρ. Μάικλ Ράιαν, γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δήλωσε πρόσφατα ότι ο ΠΟΥ παρακολουθεί στενά την εξέλιξη των μεταλλάξεων του κορωνοϊού και ότι «τα ερωτήματα που τίθενται τώρα, όπως και πριν από λίγο καιρό στην περίπτωση των μινκ, είναι εάν η μετάλλαξη κάνει τον ιό πιο επικίνδυνο, εάν τον κάνει πιο μεταδοτικό, εάν ως μεταλλαγμένος ο SARS-Cov-2 εντοπίζεται πιο δύσκολα κατά τη διάγνωση και εάν γίνεται πιο ανθεκτικός στα εμβόλια. Απάντηση, προς το παρόν, δεν υπάρχει για κανένα από αυτά τα ερωτήματα».
Καθησυχαστικός ο Μόσιαλος
Παρόλ’ αυτά, ο καθηγητής πολιτικής της υγείας στο London School of Economics, Ηλίας Μόσιαλος εξηγεί ότι «έχει εντοπιστεί ένα νέο στέλεχος του κορωνοϊού από τον Αύγουστο- Σεπτέμβριο, με περισσότερες από 1.100 περιπτώσεις έως τις 13 Δεκεμβρίου. Υπάρχει μια απλή ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί: έχει αλλάξει η συμπεριφορά του ιού; ‘Είναι πολύ νωρίς και δεν γνωρίζουμε ακόμα’, λένε οι ειδικοί. Είναι κάτι που πρέπει να παρακολουθείται πολύπλευρα, ώστε να κατανοήσουμε την εμφάνιση, τη διασπορά και την επιρροή στη συμπεριφορά του ιού. Δεν σημαίνει δηλαδή πως ο ιός θα γίνει απαραίτητα πιο μεταδοτικός ή πιο μολυσματικός ή πιο επικίνδυνος. Οι ιοί αλλάζουν. Υπάρχουν ήδη διάφορα στελέχη του ιού που κυκλοφορούν χωρίς όμως πραγματική συνέπεια. Δεν γνωρίζουμε όλες τις πιθανές αλλαγές, αλλά τις παρακολουθούμε κατά το δυνατόν πιο στενά. Και ο λόγος που δεν το γνωρίζουμε είναι γιατί δεν γίνεται ανάλυση της γενετικής αλληλουχίας, στο γενετικό υλικό του ιού που φέρει κάθε φορέας ο οποίος έχει κολλήσει. Είναι λοιπόν σημαντικό να μελετηθούν οι αλλαγές, για να διαπιστωθεί πειραματικά και να επιβεβαιωθεί κλινικά το αν επηρεάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς του ιού. Το νέο στέλεχος του ιού έχει πολλαπλές αλλαγές: είναι σημαντικό να διαπιστωθεί πειραματικά και να επιβεβαιωθεί κλινικά το αν επηρεάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς του ιού, όπως λένε οι ερευνητές του Covid-19 Genomics UK (Cog-UK) που εντόπισαν και παρακολουθούν το νέο στέλεχος. Δεν γνωρίζουμε εάν έχει κυκλοφορήσει και εκτός Αγγλίας. Οι ερευνητές του Cog-UK θεωρούν όμως πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τη χρήση των εμβολίων. Εάν ο ιός μεταλλαχθεί σε πιο ανθεκτική μορφή, τα εμβόλια μπορούν να τροποποιηθούν για να είναι εκ νέου αποτελεσματικά. Όπως γίνεται κάθε χρόνο με το εμβόλιο της γρίπης».
Ιοί και μεταλλάξεις
Οι μεταλλάξεις δεν είναι κάτι νέο ή ασυνήθιστο για έναν ιό όπως ο SARS-Cov-2. Αντιθέτως, οι ιοί μεταλλάσσονται διαρκώς, καθώς προσπαθούν να επιβιώσουν μέσω της προσαρμογής τους. Πολλές από τις μεταλλάξεις είναι ήσσονος ή και άνευ σημασίας, ενώ υπάρχουν και ορισμένες οι οποίες δεν ωφελούν τον ιό, οπότε εξαφανίζονται όπως εμφανίστηκαν.
Επικίνδυνες είναι οι μεταλλάξεις που αυξάνουν την ταχύτητα μετάδοσης -χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο ίδιος ο ιός γίνεται πιο επικίνδυνος. Ως μεταλλαγμένος διαδίδεται πιο γρήγορα σε σχέση με την αρχική του μορφή, άρα προκαλεί μεγαλύτερο αριθμό μολύνσεων στη μονάδα του χρόνου. Από επιδημιολογικής άποψης και ως προς την ουσία της Covid-19 δεν αλλάζει σχεδόν τίποτα. Αλλάζει όμως για το σύστημα υγείας, καθώς μεγαλύτερος αριθμός ασθενών εξαντλεί τις δυνατότητες περίθαλψης, ιδίως σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ).
Στη Βρετανία οι επιστήμονες εργάζονται πυρετωδώς, συλλέγοντας όσο το δυνατόν περισσότερα δείγματα του μεταλλαγμένου κορωνοϊού. Ένα πρώτο συμπέρασμα από τις μέχρι στιγμής μελέτες, είναι ότι οι μεταλλάξεις είναι πολλαπλές και αφορούν στην πρωτεΐνη-ακίδα, το βασικό «όπλο» του ιού για την προσκόλλησή του στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού.
Εξαδάκτυλος: Τα εμβόλια δεν επηρεάζονται από τη μετάλλαξη
Καθησυχαστικός για τη νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού που ξεκίνησε από τη Μεγάλη Βρετανία εμφανίστηκε ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου μιλώντας στον ΣΚΑΪ σημειώνοντας ωστόσο ότι ακόμα βρίσκονται υπό εξέταση τα δεδομένα. «Τα δεδομένα δεν είναι πλήρη για τη νέα μετάλλαξη και πρέπει να εξετάσουμε τα δεδομένα για να μπορέσουμε να πούμε τις επόμενες μέρες πόσο ανησυχητική είναι. Υπάρχει μια σπασμωδική αντίδραση από τις αρχές της Βρετανίας, καθώς από την αρχή της κρίσης του κορωνοϊού δε συμπεριφέρεται με αξιοπιστία παρά το γεγονός ότι όλοι υποληπτόμαστε το υψηλό επίπεδο της επιστήμης της. Η Μεγάλη Βρετανία συνολικά σε αυτή την πανδημία αν δούμε πώς αντιδρά από την αρχή δεν είναι ένα καλό παράδειγμα. Από την αρχή άλλοτε δεν υπήρχε ο ιός, άλλοτε τα μέτρα ήταν πολύ χαλαρά άλλοτε πολύ σκληρά, δεν είχε δηλαδή μια συγκεκριμένη γραμμή πλεύσης», επισήμανε ο κ. Εξαδάκτυλος. Σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων μετά την εμφάνιση της νέας μετάλλαξης, δήλωσε ότι «τα εμβόλια που βασίζονται στη νέα τεχνολογία, το m-RNA, μπορούν να προσαρμοστούν και δε θα έχουν πιθανότατα πρόβλημα με τη μετάλλαξη που παρατηρείται. Θα είναι αποτελεσματικά» και πρόσθεσε ότι αυτή τη στιγμή ελέγχεται αν ανιχνεύεται από τα rapid tests ή τους μοριακούς ελέγχους. «Η τεχνολογία που ακολουθούν τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna ακολουθούν άλλη τεχνολογία από αυτή του εμβολίου της γρίπης και είναι τέτοια που καλύπτει τις μικρές μεταλλάξεις. Δε χρειάζεται να πάμε στην ανάπτυξη ενός νέου εμβολίου.
Γώγος: Δεν φαίνεται να επηρεάζει το εμβόλιο η μετάλλαξη
Για τη μετάλλαξη του κορωνοϊού που έχει προκαλέσει διεθνή ανησυχία, αλλά και… απομόνωση της Βρετανίας στην οποία έχουν εντοπιστεί και οι περισσότερες μολύνσεις, μίλησε στο MEGA ο καθηγητής Παθολογίας και Λοιμωξιολογίας του πανεπιστημίου Πατρών, Χαράλαμπος Γώγος. «Όλα τα είχαμε με τον κορωνοϊό, τώρα έχουμε και την περίφημη μετάλλαξη. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο ιός μεταλλάσσεται συχνά. Τώρα έχουμε έναν καινούργιο ιό που φαίνεται ότι έχει παρουσιαστεί στην Αγγλία, και αποδόθηκε σε αύξηση της μεταδοτικότητάς του. Οι ιοί προσπαθούν να επιβιώσουν, και κάνουν μεταλλάξεις που αυξάνουν τη μεταδοτικότητα, αλλά μειώνουν τη θνητότητα», ανέφερε ο κ. Γώγος. «Οι μεταλλάξεις των ιών αποτελούν κίνδυνο για το εμβόλιο. Από τη συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν έχουμε καμία εικόνα ότι θα επηρεάσει το εμβόλιο. Το θέμα είναι σε εξέλιξη και περιμένουμε περισσότερα στοιχεία. Είναι κάτι που μας απασχολεί», πρόσθεσε. Αναφορικά με το αν θα διακοπούν οι πτήσεις από τη Βρετανία, όπου εντοπίστηκε η νέα μετάλλαξη, ο κ. Γώγος είπε ότι «είχαμε μια γρήγορη συζήτηση εχτές και σήμερα θα έχουμε μια πιο εκτεταμένη, με βάση και τα δεδομένα τα δικά μας. Πρέπει να παρθεί μια απόφαση κεντρικά, δεν υπάρχει τόσο βάρος ώστε να μπούμε σε ολικό αποκλεισμό. Νομίζω ότι πρέπει να υπάρχει κεντρική οδηγία για το τι θα κάνουμε με τον κόσμο από την Βρετανία. Τώρα, όποιος έχει έρθει από Βρετανία θα κάθεται καραντίνα 7 ημέρες, και θα γίνεται και γρήγορο τεστ 72 ώρες πριν έρθει, αλλά και αφού έρθει, σε όλους».