Η πανδημία του κορονοϊού ήρθε και άλλαξε σχεδόν το σύνολο των καθημερινών μας συνηθειών στοχεύοντας πλέον όλοι μας στην θωράκιση της προσωπικής μας υγείας αλλά και της υγείας των αγαπημένων μας προσώπων .
Τείνει πλέον, ανάλογα βέβαια με την διάρκεια και τις εξελίξεις που ορίζει αποκλειστικά αυτός ο «αόρατος» εχθρός, να αποτελέσει τον βασικό ρυθμιστή των επιλογών μας ακόμη και στην αναζήτηση κατοικίας είτε πρόκειται για αγορά, είτε για ενοικίαση. Παράλληλα, δημιουργεί νέα δεδομένα τόσο στην άλλοτε βαριά βιομηχανία πολλών πόλεων που στηρίζαν μεγάλο μέρος της οικονομίας τους στους φοιτητές, όσο και στην αναζήτηση μίσθωσης κατοικιών με τη σεζόν σε προορισμούς που βρίσκονται στη φύση ως εναλλακτική λύση σε καταστάσεις lockdown .
Αλλαγές καταγράφηκαν ήδη από το πρώτο κύμα της πανδημίας του κορονοϊού στα επαγγελματικά ακίνητα . Η διάρκεια του νέου κύκλου της πανδημίας σε συνάρτηση των μέτρων θωράκισης που επιβάλλονται, αλλάζουν άρδην τον τρόπο απόκτησης – αγοράς αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και τα οικονομικά δεδομένα τόσο των πολιτών όσο και των επαγγελματιών στον εκάστοτε κλάδο της οικονομίας.
Με στόχο την θωράκιση της υγείας των εργαζομένων τους αλλά και στην προσπάθεια να βγουν το δυνατόν λιγότερο «χαμένοι» από την οικονομική κρίση που προκάλεσε ο αόρατος «εχθρός», πολλοί επαγγελματίες οδηγούνται σε νέες τάσεις τόσο για την στέγασή των επιχειρήσεων τους, το ύψος του μηνιαίου μισθώματος, όσο και στον τρόπο λειτουργίας τους .
 
1) Επιστροφή των ακινήτων από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις στις συμβατικές μακροχρόνιες μισθώσεις.
Ήδη, από τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο του 2019, πολλοί ιδιοκτήτες μετά το πέρας της καλοκαιρινής σεζόν, αποφάσισαν μετά την ραγδαία μείωση των εισοδημάτων τους ( συνολική μείωση ακόμη και 30% -35% λόγω κορεσμού και μεγάλου ανταγωνισμού στη ζητούμενη τιμή ημερήσιας ενοικίασης), να επιστρέψουν στη μακροχρόνια – παραδοσιακή μίσθωση. Οι απομείναντες ιδιοκτήτες ακινήτων εγγεγραμμένων σε πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης, δέχτηκαν την χαριστική βολή αρχές Φεβρουαρίου του 2020 με τα πρώτα κρούσματα του κορονοϊού στη χώρα του δράκου, που αποτελούσαν και το μεγαλύτερο ποσοστό επισκεπτών τους. Παράλληλα, τα αποτελέσματα του τουρισμού το καλοκαίρι, δεν ήταν τα αναμενόμενα για να καλύψουν την οικονομική «χασούρα» , ενώ το μέλλον προς στιγμήν δεν φαντάζει αισιόδοξο για τους επόμενους μήνες στον κλάδο των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Οι απομείναντες ιδιοκτήτες διαθέτουν τα ακίνητα τους ακόμη και στο 30% της ζητούμενης τιμής του 2019 για να αποκτήσουν πληρότητες.  Επιπλέον, εκτιμάται ότι η δραστηριότητα της βραχυχρόνιας μίσθωσης θα είναι διαφοροποιημένη στο άμεσο μέλλον, προς μία πιο επαγγελματική διαχείριση και τη σταδιακή επικράτηση των εταιρειών διαχείρισης τέτοιων ακινήτων έναντι των μικροϊδιοκτητών
2) Αλλαγή στη πολιτική κρατήσεων
Η πανδημία του κορονοϊού άλλαξε άρδην τη πολιτική ακύρωσης στις βραχυχρόνιες μισθώσεις . Ήδη πολλοί ιδιοκτήτες έχουν προβεί σε επιλογή πολιτικής ακύρωσης – «ευέλικτη» δηλαδή μη κλειδωμένες κρατήσεις, κρατήσεις που μπορούν να ακυρωθούν ακόμη από 4 ημέρες έως και 24 ώρες πριν την τοπική ώρα άφιξης και να επιστραφεί εξ ολοκλήρου το κόστος διανυκτέρευσης.  Η προμήθεια υπηρεσιών δεν επιστρέφεται παρά μόνο αν ο επισκέπτης ακυρώσει εντός της περιόδου δωρεάν ακύρωσης για την κράτησή του. Παράλληλα, αν ο επισκέπτης ακυρώσει την κράτηση λιγότερες από 24 ώρες πριν την ημερομηνία άφιξης, τα χρήματα για την πρώτη διανυκτέρευση δεν επιστρέφονται.
Να σημειώσουμε όμως ότι, δεν είναι λίγοι οι ιδιοκτήτες που έχουν επιλέξει πολιτικής ακύρωσης – «μη επιστρέψιμη τιμή», ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιπτώσεις που έχουν προβεί σε γενναίες εκπτώσεις σε σχέση με την αρχική ζητούμενη τιμή ημερήσιας μίσθωσης.
3) Αυξημένη η ζήτηση ακινήτων εγγεγραμμένων σε πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης σε χειμερινούς προορισμούς
«Μένουμε εντός συνόρων» είναι το μότο για τον φετινό χειμώνα όσο αφορά τις μέρες των εορτών καθώς και τις χειμερινές τριήμερες εξορμήσεις. Αναμενόμενο αν αναλογιστεί κανείς τα δεδομένα που καταγράφηκαν και κατά την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών που το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων επέλεξαν για τις καλοκαιρινές τους διακοπές εγχώριους προορισμούς κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Τα φετινά Χριστούγεννα καθώς και την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, οι Έλληνες φαίνεται να επιλέγουν εγχώριους χειμερινούς τουριστικούς προορισμούς και να αποφεύγουν να ταξιδέψουν σε προορισμούς του εξωτερικού.
Η ζήτηση είναι αυξημένη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, τόσο λόγω ότι πολλοί επέλεξαν να μην ταξιδέψουν εκτός των συνόρων εν μέσω πανδημίας, αλλά ταυτόχρονα λόγω ότι αρκετοί δεν πραγματοποίησαν καλοκαιρινές διακοπές τη φετινή χρονιά. Παράλληλα, δεν είναι λίγοι οι συμπολίτες μας που νιώθουν πιεσμένοι με τα δεδομένα που διανύουμε λόγω κορωνοϊού, καθώς και λόγω της  τηλεργασίας που αρκετοί εργαζόμενοι έχουν «περιοριστεί» στα σπίτια τους.
Επιλέγουν κυρίως αυτοτελή διαμερίσματα, μονοκατοικίες – βίλες ή/και chalet που διατίθενται μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων, με στόχο να αποφύγουν τον ενδεχόμενο συνωστισμό,  να τηρούν τα μέτρα προσωπικής προστασίας και ταυτόχρονα τα παιδία να μπορούν να απασχολούνται στην ύπαιθρο αν πρόκειται για μονοκατοικία ή/και μεζονέτα με κήπο.
4) Αύξηση της ανάγκης για αποθηκευτικούς χώρους – logistics
Λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και ιδιαίτερα μετά το lockdown και σήμερα λόγω τηλεργασίας, αυξήθηκε υπερβολικά η ζήτηση στα τρόφιμα, στα παιχνίδια, στα είδη γυμναστηρίου και όλες οι παραγγελίες αυτές πραγματοποιούνται κυρίως μέσω διαδικτύου πλέον.  Η ραγδαία αύξηση παραγγελιών μέσω διαδικτύου οδήγησε στην ραγδαία αύξηση της ζήτησης για αποθηκευτικούς χώρους – logistics . Σίγουρα στο άμεσο μέλλον η ζήτηση θα αυξηθεί περισσότερο  για αποθηκευτικούς χώρους υποστηρίζοντας το ηλεκτρονικό εμπόριο, ενώ θεωρούμε ότι πολύ άμεσα θα υπάρξει ανάγκη για αποθηκευτικούς χώρους μικρότερης επιφάνειας  500τμ-800τμ   εντός του αστικού ιστού των μεγάλων πόλεων για να μπορούν να τροφοδοτούν άμεσα στην εφοδιαστική αλυσίδα.
5) Στοχεύουν στο e-shop πολλά εμπορικά καταστήματα
Η μη μείωση των μηναίων μισθωμάτων στις εμπορικές μισθώσεις ακόμη και μετά το νομοθετικό πλαίσιο οικειοθελούς μείωσης των ενοικίων με κίνητρο την έκπτωση φόρου, δείχνει να μην επιδρά θετικά στους ιδιοκτήτες ακινήτων. Πολλές εμπορικές επιχειρήσεις και κυρίως αλυσίδες καταστημάτων ένδυσης, μελετούν αρχικά να κλείσουν καταστήματα που δεν παράγουν τον αναμενόμενο τζίρο για τη συντήρηση τους, στοχεύοντας στη ραγδαία αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου.
6) Café delivery – e shop  
Καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος 20τμ – 40τμ που δεν στοχεύουν σε περαστικό κόσμο και παράλληλα αποτελούν brand, σύμφωνα με πληροφορίες, μελετούν ήδη την μετεγκατάσταση τους σε καταστήματα στην ίδια περιοχή δραστηριοποίησης τους, αλλά σημεία μη προβολής με στόχο το φθηνότερο ενοίκιο και την αύξηση του delivery μέσω e-shop και τηλεφωνικών παραγγελιών. Τέτοια μοντέλα, καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος σε μη σημεία προβολής και χωρίς βιτρίνα, έχουν ήδη ξεκινήσει τα τελευταία 2-3 χρόνια στα Β.Προάστια, στοχεύοντας κυρίως σε εργαζόμενους εταιρειών, Airbnb, αλλά και σε εργαζόμενους που δουλεύουν από το σπίτι.
7) Τέλος στους open plan χώρους 
Η ανάγκη για διατήρηση απόστασης μεταξύ των εργαζομένων αναμένεται σταδιακά και μακροπρόθεσμα να οδηγήσει τις εταιρείες σε αναζήτηση πιο μόνιμων λύσεων από την «κυκλική-εναλλάξ» προσέλευση των υπαλλήλων ή την απομάκρυνση των γραφείων ώστε να μην είναι το ένα δίπλα στο άλλο.
Η κυρίαρχη τάση στον σχεδιασμό χώρων γραφείου προ κορωνοϊού εποχή, ήταν «οι open plan χώροι. Σταδιακά καταργήθηκαν τα σταθερά διαχωριστικά και τα κλειστά γραφεία ακόμη και για τα διευθυντικά στελέχη.
Στη μετά κορωνοϊό εποχή, όλα δείχνουν ότι το open space μοντέλο που κυριάρχησε από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ώς σήμερα θα πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.
Σίγουρα, θα αυξηθεί η ανάγκη σε χώρο και θα μειωθεί η πυκνότητα των εργαζομένων, ενώ θα ενταθούν οι προσπάθειες για αυτοματισμούς και αποφυγή επαφής με κοινόχρηστα αντικείμενα και λογικά θα επιστέψουμε στα μικρά «κλειστά» γραφεία.
8) Η τηλεργασία θα οδηγήσει σε μετεγκατάσταση των εταιρειών
Το δεύτερο σενάριο και μάλλον το επικρατέστερο λόγω του γεγονότος ότι αρκετές από τις μικρομεσαίες αλλά και τις μεγάλες επιχειρήσεις προσαρμόστηκαν εύκολα και γρήγορα στην τηλεργασία, θα παρατηρήσουμε μετεγκαταστάσεις εταιρειών. Στο εξωτερικό είναι σύνηθες ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων να εργάζεται από το σπίτι, μάλιστα, αρκετοί έχουν αποδείξει ότι αυτό μπορεί να συμβάλλει θετικά στην αύξηση της παραγωγικότητας.
Ο κλάδος της αγοράς γραφείων αναμένεται να αλλάξει ριζικά από το γεγονός ότι αρκετές επιχειρήσεις θα αντιληφθούν ότι μπορούν να είναι παραγωγικές, χωρίς να χρειάζεται να μετακινείται το προσωπικό στο κέντρο στα νότια ή τα βόρεια προάστεια.
Βραχυπρόθεσμα θα καταγραφούν μεγάλες αλλαγές αν καθιερωθεί η τηλεργασία. Σίγουρα θα υπάρχει μεγάλη ανάγκη για μικρότερους χώρους (η προσφορά δεν είναι μεγάλη σήμερα), που θα πληρούν τις βασικές προϋποθέσεις υποστήριξης της τηλεργασίας δλδ, τεχνολογικά αναβαθμισμένους, με έξυπνα και οικολογικά κτήρια.
Δεν θεωρούμε ότι οι τιμές μίσθωσης των γραφειακών χώρων θα επηρεαστούν άμεσα, αλλά σίγουρα στο μέλλον ανάλογα με τα νέα δεδομένα, τις νέες συνθήκες-προδιαγραφές-καθεστώς εργασίας, τα πρωτόκολλα υγείας και των εν γένει οικονομικών δεδομένων, πολλές εταιρίες θα επιλέξουν να μετακινηθούν εκτός του κέντρου της Αθήνας, επιλέγοντας περιοχές που θα διαθέτουν νέους «έξυπνους» γραφειακούς χώρους που θα διαθέτουν εύκολη πρόσβαση σε σταθμούς του μετρό ,του προαστιακού και των κεντρικών οδικών αξόνων.
9) Προτάσεις μίσθωσης σε συνάρτηση με το τζίρο
Το πρόβλημα στις εμπορικές μισθώσεις και ιδιαίτερα όσον αφορά τα εμπορικά καταστήματα είναι πλέον εμφανές. Ακόμη και μετά την οικειοθελή μείωση του ενοικίου κατά 30% με φορολογικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες, το πρόβλημα δεν δείχνει να ελαττώνεται. Ήδη, μεγάλες αλυσίδες και brand του εξωτερικού προβαίνουν σε προτάσεις μίσθωσης καταστημάτων που το μηνιαίο μίσθωμα θα αποτελείται από ένα minimum μηνιαίο ποσό και ποσοστό επί του τζίρου. Λογική που λειτουργεί σχεδόν στο σύνολο των εμπορικών κέντρων της χώρας, αλλά δεν φαίνεται να συμφωνούν προς το παρόν οι ιδιώτες ιδιοκτήτες καταστημάτων.
10) Στόχος ένα επιπλέον δωμάτιο για χρήση γραφείου
Η πανδημία του κορωνοϊού και συγκεκριμένα η στιγμή του lockdown , δημιούργησε την ανάγκη στους κατοίκους των μεγάλων πόλεων και ιδιαίτερα όσων διαμένουν στο κέντρο αυτών, να αναθεωρήσουν σε μεγάλο βαθμό την επιλογή της περιοχής που διαμένουν. Σίγουρα, τη στιγμή του lockdown πολλοί θα σκέφτηκαν ότι θα ήταν καλύτερες οι συνθήκες αν διέμεναν σε κάποιο προάστιο μη πυκνοκατοικημένο ακόμη και αν ήταν σε διαμέρισμα ή ακόμη καλύτερα σε μονοκατοικία ή/και μεζονέτα με κήπο .
Η συγκεκριμένη τάση δεν έχει υιοθετηθεί στη πράξη από πολλούς ενδιαφερόμενους αγοραστές ή/και ενοικιαστές, διότι η μετεγκατάσταση σε κάποιο «καλό» προάστιο της Αττικής σε μονοκατοικία ή/και μεζονέτα με κήπο, απαιτεί αυξημένα διαθέσιμα κεφάλαια είτε αν πρόκειται για ενοικίαση, είτε για αγορά.
Η τάση που κερδίζει έδαφος κυρίως στους εργαζόμενους με παιδιά, είναι η αναζήτηση κατοικίας με ένα επιπλέον δωμάτιο που θα μπορεί να διαμορφωθεί σε γραφείο για να μπορούν να ασκούν τα επαγγελματικά τους καθήκοντα μέσω τηλεργασίας.
Παράλληλα, υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ενδιαφερόμενων ενοικιαστών που αναζητούν πλέον  κατοικίες με ένα επιπλέον δωμάτιο διότι διδάσκουν γιόγκα ή/και personal training μέσω διαδικτύου και χρειάζονται έναν χώρο ειδικά διαμορφωμένο για τις επαγγελματικές τους ανάγκες.
Θεωρούμε, ότι οι περιοχές που θα επιλέξουν αρχικά οι ενδιαφερόμενοι ενοικιαστές ή/και αγοραστές που θα θελήσουν να μετακομίσουν σε μονοκατοικία ή/και μεζονέτα με κήπο, χωρίς να διαθέσουν επιπλέον κεφάλαια από τα διαθέσιμα για διαμέρισμα στα «καλά» προάστια της Αττικής, θα οδηγηθούν κυρίως σε περιοχές του υπολοίπου Αττικής ή/και σε περιοχές όπως Σταμάτα, Άγιο Στέφανο, Καπανδρίτι, Παιανία, Ελευσίνα, κλπ.
Γενικότερα, όσον αφορά τα  οικιστικά ακίνητα στο άμεσο μέλλον και σε συνάρτηση με την πορεία της πανδημίας του κορωνοϊου, θα αυξηθεί η ζήτηση για κατοικίες με μεγαλύτερη λειτουργικότητα ως γραφεία, που σημαίνει ειδική σχεδίαση , συνδεσιμότητα και ανάγκη για συγκροτήματα μικτών χρήσεων.
11) Επιστροφή στην ενοικίαση με τη σεζόν
Παράλληλα, μια συνήθεια του παρελθόντος και ιδιαίτερα τα προ μνημονιακά χρόνια, ήταν η ενοικίαση ακινήτου σε χειμερινούς προορισμούς με τη σεζόν, ιδιαίτερα για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ. Αρκετοί ιδιοκτήτες λόγω των νέων δεδομένων που επικρατούσαν με τοπικά lockdown και την αβεβαιότητα για την πορεία του χειμερινού τουρισμού, επέλεξαν να διαθέσουν τα ακίνητα τους στην ενοικίαση με τη σεζόν. Στην Αράχωβα  το κόστος ενοικίασης από αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι και τέλη Μαϊου κυμαίνεται από 6.000€ έως 12.000€, ενώ οι πληροφορίες αναφέρουν ότι περισσότερα από 500 ακίνητα μισθώθηκαν με τη σεζόν τη φετινή χρονιά.
12) Δραματική μείωση της ζήτησης για μίσθωση φοιτητικών κατοικιών  
Αρκετοί γονείς την φετινή χρονιά κράτησαν στάση αναμονής στην μίσθωση φοιτητικής στέγης (σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια ) ακόμη και μετά την ανακοίνωση των βάσεων λόγω ενδεχόμενου νέου κύκλου της πανδημίας του κορωνοϊού.
Τη φετινή χρονιά, η μείωση της ζήτησης για ενοικίαση φοιτητικής κατοικίας στη Πάτρα έχει αγγίξει το 40%-50%, ανάλογη η εικόνα στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Παράλληλα, αρκετοί φοιτητές του 3ου και 4ου έτους φοίτησης, ξενοίκιασαν την φοιτητική κατοικία και προέβησαν σε ενοικίαση κατοικίας μαζί με άλλους συμφοιτητές τους για να μειώσουν τα μηνιαίο έξοδά τους και παράλληλα, να επισκέπτονται τη πόλη που σπουδάζουν όταν πραγματικά απαιτείται από τη σχολή τους – τυχόν εργαστήρια, αλλά και στην εξεταστική περίοδο.
Το τελευταίο διάστημα και ιδιαίτερα μετά την έξαρση των ημερήσιων κρουσμάτων και των σχετικών μέτρων της πολιτείας, είχαν προϊδεάσει τους φοιτητές και τους γονείς  ότι σε μεγάλο  ποσοστό η τηλεκπαίδευση όλων των Πανεπιστημίων της χώρας θα καταστεί υποχρεωτική. Ήδη, αρκετοί γονείς έχουν επικοινωνήσει με τους ιδιοκτήτες των φοιτητικών κατοικιών με στόχο τη λύση της μισθωτικής σύμβασης.

Γράφει ο Θεμιστοκλής Μπάκας, Πρόεδρος E–Real Estates – Πανελλαδικό Δίκτυο Κτηματομεσιτών