Στο στόχαστρο για τρίτη φορά μέσα σε 17 χρόνια βρίσκονται οι αναλήψεις μετρητών από ΑΤΜ. Παρά τις δύο παρεμβάσεις που έγιναν το 2008 και το 2023, αμφότερες από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, οι χρεώσεις για την ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ παρέμειναν από τις υψηλότερες στην Ευρώπη και απαιτήθηκε τώρα μία ακόμη παρέμβαση, αυτή τη φορά από την κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια μεταξύ άλλων να μην προσθέσει ένα ακόμη «μέτωπο» σε αυτά που έχει να αντιμετωπίσει.

Από τις 11 Αυγούστου 2025 τίθενται σε ισχύ οι νέες ρυθμίσεις για την ανάληψη μετρητών από τραπεζικά ΑΤΜ και ΑΤΜ τρίτων παρόχων, μετά την ψήφιση της σχετικής τροπολογίας την περασμένη Πέμπτη, οι οποίες προβλέπουν τα ακόλουθα:

1. Καταργούνται οι προμήθειες για πελάτες τραπεζών που κάνουν ανάληψη από ΑΤΜ άλλης τράπεζας, όταν τόσο η εκδότρια όσο και η αποδέκτρια τράπεζα είναι μέλη του δικτύου ΔΙΑΣ.

2. Εφόσον η τράπεζα στην οποία ο πολίτης διατηρεί τον λογαριασμό του έχει μετοχική σύνδεση με πάροχο ΑΤΜ (ATM operator), οι αναλήψεις από τα ΑΤΜ του παρόχου για τους πελάτες της συγκεκριμένης τράπεζας δεν θα υπόκεινται σε οποιαδήποτε επιβάρυνση.

3. Θα ισχύει ανώτατο όριο προμήθειας 1,50 ευρώ για οποιαδήποτε άλλη χρέωση της τράπεζας σε ΑΤΜ (π.χ. ξένες τράπεζες που δεν συμμετέχουν στη ΔΙΑΣ), είτε χρεώσεις τρίτων παρόχων.

4. Δωρεάν αναλήψεις σε περιοχές με ένα μόνο διαθέσιμο ΑΤΜ είτε αυτό ανήκει σε τράπεζα είτε σε τρίτο πάροχο. Μέχρι τώρα η δωρεάν ανάληψη ίσχυε όταν το μοναδικό ΑΤΜ ήταν τραπεζικό.

5. Η ερώτηση υπολοίπου θα είναι δωρεάν είτε πρόκειται για τράπεζα είτε για τρίτο πάροχο.

6. Στα εισερχόμενα και εξερχόμενα εμβάσματα που γίνονται μέσω ΑΤΜ παρόχων θα εφαρμόζεται μέγιστη χρέωση 0,50 ευρώ, όπως ισχύει από τον περασμένο Δεκέμβριο και για τα εμβάσματα μέσω τραπεζών.

Επισημαίνεται ότι οι παραπάνω ρυθμίσεις αφορούν τράπεζες και παρόχους που έχουν έδρα ή εγκατάσταση στην Ελλάδα.

Πώς φτάσαμε, όμως, στην έκτακτη παρέμβαση της κυβέρνησης και τι συνέβη όλα τα προηγούμενα χρόνια; Το 2008 η Επιτροπή Ανταγωνισμού εξέδωσε την απόφαση 408/2008 διαπιστώνοντας αντιανταγωνιστικές πρακτικές και συγκεκριμένα καθορισμό τιμών στις προμήθειες των διατραπεζικών συναλλαγών που γίνονταν μέσω ΑΤΜ για μακρά χρονική περίοδο και συγκεκριμένα για την περίοδο 19932007. Οπως προκύπτει από την έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού και από τα στοιχεία που αναφέρονται στη σχετική απόφαση, στην Ελλάδα υπήρχαν οι μεγαλύτερες διατραπεζικές προμήθειες μεταξύ 10 χωρών της Ευρωζώνης, ακόμη και μετά τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει τότε οι τράπεζες έναντι της ανεξάρτητης αρχής. Η Ελλάδα είχε διατραπεζικές προμήθειες 0,73 ευρώ έως 2,79 ευρώ (σ.σ. για συναλλαγές μεταξύ τραπεζών που ανήκαν στο δίκτυο ΔΙΑΣ), όταν στην Ισπανία οι προμήθειες ήταν 0,45 ευρώ, στη Γαλλία από 0,70 ευρώ – 1 ευρώ, στην Πορτογαλία 0,22 ευρώ, στο Λουξεμβούργο 0,74 ευρώ, στη Βρετανία 0,30 ευρώ για τα on-site ATM (AΤΜ εντός τραπεζικού καταστήματος) και 0,50 ευρώ για τα off-site ATM.

Οι δεσμεύσεις που ανέλαβαν τότε οι τράπεζες, οι οποίες συνοδεύονταν και από μείωση των προμηθειών, είχαν ισχύ, βάσει της απόφασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού, μέχρι την 1η Αυγούστου 2010. Οταν έληξε η ισχύς των δεσμεύσεων, οι τράπεζες μέλη της ΔΙΑΣ προχώρησαν σε σύναψη διμερών συμφωνιών για τις συναλλαγές ανάληψης μετρητών και ερώτησης υπολοίπου. Οι εν λόγω συμφωνίες δεν τροποποιήθηκαν μέχρι και τα μέσα του 2019, οπότε και λύθηκαν ως προς το σκέλος της συναλλαγής της ανάληψης μετρητών. Μέχρι τον Ιούλιο του 2019 οι χρεώσεις σε περίπτωση ανάληψης μετρητών από τρίτες τράπεζες, μέλη πάντα του δικτύου ΔΙΑΣ, κυμαίνονταν από 0,85 ευρώ έως 2,2 ευρώ. Οι χρεώσεις αυτές ήταν οι τελικές και προέρχονταν από την τράπεζα που είχε εκδώσει την κάρτα (εκδότρια), ενώ η αποδέκτρια τράπεζα (η τράπεζα στην οποία ανήκε το ΑΤΜ) δεν χρέωνε τον κάτοχο της κάρτας. Η αποδέκτρια αμειβόταν από την εκδότρια, η οποία μετακυλούσε το κόστος αυτό στους πελάτες της.

Από το καλοκαίρι του 2019, ωστόσο, οι τράπεζες προχώρησαν στην εφαρμογή προμήθειας απευθείας χρέωσης Direct Access Fee (DAF). Δηλαδή η εκδότρια τράπεζα έπαψε πλέον να αποδίδει αμοιβή στην αποδέκτρια τράπεζα, καθώς η ίδια η αποδέκτρια τράπεζα λάμβανε απευθείας την προμήθεια από τον καρτούχο, κατά την ανάληψη των μετρητών από το ΑΤΜ της. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Ενώ μέχρι τότε η μέση χρέωση του καρτούχου, η οποία όμως αποδιδόταν στην αποδέκτρια τράπεζα, κυμαινόταν από 0,69 ευρώ – 0,86 ευρώ, με την εφαρμογή του DAF κυμαινόταν από 2 ευρώ έως 3 ευρώ. Ετσι, για μια ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ άλλης τράπεζας από αυτή που είχε εκδώσει την κάρτα η συνολική επιβάρυνση (προμήθεια εκδότριας ή αλλιώς το λεγόμενο issuing fee, και DAF) για τον καρτούχο κυμαινόταν από 2,6 ευρώ – 3,75 ευρώ. Πέρα από τον πολλαπλασιασμό των χρεώσεων που επέφερε το νέο σύστημα, οι ενδείξεις για εναρμονισμένες πρακτικές οδήγησαν στην πολύκροτη «έφοδο» της Επιτροπής Ανταγωνισμού στις τράπεζες και στην Ελληνική Ενωση Τραπεζών τον Νοέμβριο του 2019, αλλά και στην έρευνα η οποία κατέληξε στην απόφαση του Δεκεμβρίου του 2023. Βάσει αυτής, οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να μειώσουν το ύψος της προμήθειας DAF και αυτή να κυμαίνεται ανάλογα με την τράπεζα από 1,50 ευρώ έως 2 ευρώ. Οι προμήθειες που ορίστηκαν για κάθε τράπεζα ισχύουν βάσει της απόφασης μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2026 με ρήτρα επανεξέτασης έως δύο επιπλέον έτη από την Ε.Α.

Καταργούνται οι προμήθειες για πελάτες τραπεζών που κάνουν ανάληψη από ΑΤΜ άλλης τράπεζας, όταν τόσο η εκδότρια όσο και η αποδέκτρια τράπεζα είναι μέλη του δικτύου ΔΙΑΣ.

Θα ισχύει ανώτατο όριο προμήθειας 1,50 ευρώ για οποιαδήποτε άλλη χρέωση της τράπεζας σε ΑΤΜ (π.χ. ξένες τράπεζες που δεν συμμετέχουν στη ΔΙΑΣ), είτε χρεώσεις τρίτων παρόχων.

Η απειλή της απόσυρσης από νησιά και οι στρεβλώσεις

Παρενέργειες, από το ενδεχόμενο απόσυρσης ΑΤΜ σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές έως τις στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό καθώς μπορούν να επωφεληθούν χωρίς κόστος μικρότερες τράπεζες, θεωρείται ότι μπορεί να προκαλέσει η εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για τις χρεώσεις στην ανάληψη μετρητών. «Για μια ακόμη φορά η λογική που επικράτησε είναι “πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι”», επεσήμαναν χαρακτηριστικά στην «Καθημερινή» αρμόδιες τραπεζικές πηγές, χωρίς να κρύβουν τη δυσαρέσκειά τους για το γεγονός ότι η πρακτική που εφαρμόστηκε από μία μόνο τράπεζα και έναν πάροχο, οδήγησε στο να υποστούν τις συνέπειες και όλοι οι υπόλοιποι. Δεν είναι λίγοι, μάλιστα, εκείνοι που κάνουν λόγο για «ερασιτεχνικούς χειρισμούς» από την πλευρά των εμπλεκόμενων μερών, οι οποίοι προκάλεσαν αναπόφευκτα την κυβερνητική παρέμβαση.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το ενδεχόμενο πώλησης ΑΤΜ σε άλλη εταιρεία, όπως έπραξε η Τράπεζα Πειραιώς, είχε εξετασθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, από δύο ακόμη συστημικές τράπεζες, αλλά τελικά απορρίφθηκε, με μία παράμετρο που έπαιξε, μεταξύ άλλων, ρόλο να είναι ο κίνδυνος για τη φήμη των τραπεζών από μια τέτοια κίνηση.

Ο μεγαλύτερος προβληματισμός τόσο για τους τρίτους παρόχους όσο κυρίως για τους κατοίκους και επισκέπτες των νησιών και των απομακρυσμένων περιοχών είναι εάν θα συνεχίσουν να έχουν ΑΤΜ για να κάνουν ανάληψη μετρητών. Ειδικά, μάλιστα, καθώς στις περιοχές αυτές μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού είναι ηλικίας άνω των 65, μη εξοικειωμένο με ψηφιακές πληρωμές. Σε δηλώσεις της το πρωί της Τετάρτης, η διευθύνουσα σύμβουλος της Euronet, της εταιρείας με το μεγαλύτερο μη τραπεζικό δίκτυο ΑΤΜ στην Ελλάδα, κ. Ιωάννα Κρικελλή, υποστήριξε ότι «μια εσφαλμένα σχεδιασμένη παρέμβαση θα οδηγήσει σε μαζική απόσυρση ΑΤΜ από νησιά και απομακρυσμένες περιοχές, θα περιορίσει την πρόσβαση σε μετρητά και θα επιφέρει πλήγμα στις τοπικές οικονομίες». Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ωστόσο, η Euronet ανακοίνωσε τη συνεργασία της με μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ για την τοποθέτηση AΤΜ χωρίς χρέωση στα καταστήματά τους, ανακοίνωση που επιχειρεί αφενός να ρίξει τους τόνους, αλλά υποδηλώνει ταυτόχρονα και μια πιθανή αλλαγή στρατηγικής για την ελληνική αγορά. Η Cashflex, η οποία διαχειρίζεται το δίκτυο των ΑΤΜ που πούλησε η Τράπεζα Πειραιώς στην Printec, σε ερώτηση της «Καθημερινής» για το εάν οι νέες ρυθμίσεις επηρεάζουν τον επενδυτικό της σχεδιασμό, απάντησε ότι «αυτή τη στιγμή δεν έχει κάποιο σχόλιο». Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες από την πλευρά τους διαβεβαιώνουν ότι δεν έχουν καμία πρόθεση/σχεδιασμό για απόσυρση των ΑΤΜ από νησιά και απομακρυσμένες περιοχές, ενώ καθησυχαστικό εμφανίζεται και το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Τελευταία παρενέργεια, αλλά ιδιαιτέρως σημαντική, είναι η πιθανή στρέβλωση του ανταγωνισμού: μικρότερες ελληνικές τράπεζες, πλην των τεσσάρων συστημικών, που είναι όμως μέλη της ΔΙΑΣ και διαθέτουν πολύ μικρό δικό τους δίκτυο ΑΤΜ (π.χ. 140 ΑΤΜ σε όλη τη χώρα) θα χρησιμοποιούν (οι πελάτες τους) δωρεάν το δίκτυο ΑΤΜ των άλλων τραπεζών (που θα πληρώνουν το κόστος συντήρησης, τροφοδοσίας κ.λπ.), χωρίς να έχουν και κανένα πλέον κίνητρο να αυξήσουν τον αριθμό των δικών τους ΑΤΜ.

Στο τέλος του α΄ τριμήνου του 2025 στην Ελλάδα το δίκτυο των τραπεζικών ΑΤΜ αριθμούσε 5.285 μηχανήματα, εκ των οποίων τα 2.518 εντός υποκαταστημάτων τραπεζών και τα υπόλοιπα 2.767 εκτός. Μετά την πώληση 850 ΑΤΜ στην Printec, το μεγαλύτερο δίκτυο ΑΤΜ έχει πλέον η Εθνική Τράπεζα (1.416 ή 26,79%), ακολουθεί η Τράπεζα Πειραιώς με 1.290 ΑΤΜ (24,41%), η Alpha Bank με 1.195 ΑΤΜ (22,61%), η Eurobank με 1.188 ΑΤΜ (22,48%), ενώ η Credia Bank (πρώην Attica – Παγκρήτια) και οι συνεταιριστικές είχαν 196 ΑΤΜ (3,71%).

Ο μεγαλύτερος προβληματισμός για τους κατοίκους και επισκέπτες των νησιών και των απομακρυσμένων περιοχών είναι εάν θα συνεχίσουν να έχουν ΑΤΜ για να κάνουν ανάληψη μετρητών.

Διαβάστε ακόμη: