Γιατί οι Έλληνες στόλιζαν Χριστουγεννιάτικο καράβι;
Μπορεί το έθιμο να έχει υποχωρήσει με το χρόνο καθώς τη θέση του έχει πάρει το Χριστουγεννιάτικο δέντρο αλλά κανένας δεν δείχνει να το έχει ξεχάσει. Το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι αποτελεί παράδοση μιας παλαιότερης εποχής της Ελλάδας. Το καράβι συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα, που «ντύνεται» με τη θάλασσα και το απέραντο γαλάζιο. Η χώρα μας υπήρξε ιστορικά, χώρα ναυτικών. Άλλωστε η ναυτική παράδοση στην Ελλάδα είναι μεγάλη από αρχαιοτάτων χρόνων, οι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι στην ναυσιπλοΐα: (κατασκευαστές καραβιών, ναυτικοί, ψαράδες, ταξιδιώτες, μπουρλοτιέρηδες επί τουρκοκρατίας, πλοίαρχοι και μετανάστες σε υπερπόντια ταξίδια).
Πριν από αρκετές δεκαετίες, σχεδόν από κάθε σπίτι, ένας ή και δύο άνδρες του σπιτιού (πατέρας ή ο γιος) έλειπαν στα καράβια, για να συντηρήσουν την οικογένεια τους. Το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι αποτελεί παράδοση των παλαιών εποχών της χώρας μας, που τα παιδιά με αγάπη και χαρά, κατασκεύαζαν μικρά καράβια. Εκτός αυτού αποτελούσε και ένα είδος τιμής και καλωσορίσματος στους ναυτικούς, που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους.
Γιατί δεν επικράτησε το έθιμο;
Να σημειωθεί ότι το στολισμένο καράβι είχε συνδεθεί με αποχωρισμούς, δυσάρεστες αναμνήσεις, αλλά και ως τάμα των ναυτικών σε στιγμές κινδύνου στη θάλασσα έτσι το καράβι δεν θα μπορούσε να συμβολίσει οικογενειακές συγκεντρώσεις θαλπωρής, που θα έδιναν το παρόν όλα τα μέλη της οικογενείας. Ίσως αυτός να είναι ένας λόγος που το καράβι δεν αποτέλεσε στοιχείο διακόσμησης των ελληνικών σπιτιών τα Χριστούγεννα και δεν μπόρεσε να εδραιωθεί ως γιορτινό σύμβολο.
Πριν από πέντε δεκαετίες περίπου έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, συναντούσαμε το καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια. Επιπλέον τα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα συνήθιζαν να φέρουν στα χέρια τους ένα στολισμένο καραβάκι. Σήμερα, η παράδοση αυτή τείνει να εξαφανιστεί, μιας και έχει αντικατασταθεί από το έλατο. Το 1833 στολίστηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα, από τον βασιλιά Όθωνα, στα ανάκτορα του Ναυπλίου.
Κρατάει γερά το έθιμο σε όσους σχετίζονται με τη θάλασσα
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το Χριστουγεννιάτικο δέντρο εκτόπισε το παραδοσιακό καραβάκι που στόλιζαν οι Έλληνες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Να σημειωθεί πως σε ορισμένες παραθαλάσσιες περιοχές, κυρίως στα νησιά εξακολουθούν να στολίζουν «καραβάκια», ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια αξιέπαινη προσπάθεια ορισμένων Δήμων της χώρας, να επαναφέρουν το έθιμο στην αρχική του μορφή, στολίζοντας στις πλατείες τους καραβάκια αντί για έλατα. Επιπλέον αρκετοί ναυτικοί, ψαράδες, θαλασσοπόροι και όσοι έχουν ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα, το έθιμο με το στόλισμα καραβιού κρατάει ακόμα γερά, σαν μία μορφή τάματος προς τον Άγιου Νικόλα, προστάτη Άγιο των ναυτικών, ο οποίος εορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου.
Ένα στολισμένο καράβι δίνει μια νότα λίγο πιο ζεστή, πιο ιστορική και νοσταλγική και σίγουρα, πολύ πιο ελληνική θυμίζοντας άλλες εποχές, πιο αθώες και ανέμελες. Στα κάλαντα των νησιών της Ελλάδος συναντάμε αρκετούς στοίχους με αναφορά στο Χριστουγεννιάτικο καράβι.
Κάλαντα των Κυκλάδων
«Σένα σού πρέπει αφέντη μου καράβι ν’ αρματώσεις
και τα σχοινιά τού καραβιού να τα μαλαματώσεις
Σένα σού πρέπει αφέντη μου στασίδι να καθίζεις,
τό ‘να σου χέρι να μετρά τσάι τ’ άλλο να δανείζει
Σένα σού πρέπει αφέντη μου καρέκλα καρυδένια
για να ‘κουμπάς τη μέση σου τη μαργαριταρένια
Σένα σού πρέπει αφέντη μου καράβι από την Πόλη,
όντας το φέρεις στο νησί να το ζηλεύουν όλοι
Νά ‘χει επάνω το Σταυρό και την Αγιά Σοφία
όντας γυρνάς τα πέλαγα νά ‘χεις την ευλογία
Νά ‘χει επάνω την ευχή απ’ το Πατριαρχείο
και από τον Άγιο Δέσποτα να μή δουγιάς θηρίο
Σένα σού πρέπει αφέντη μου καράβι από την Μάλτα
τσε ‘κείνο πού ‘χεις στο νησί να το τραβάς για βάρκα».
Κάλαντα Χριστουγέννων Ικαρίας
«Για σένα κόρη όμορφη
ήρθαμε να τα πούμε,
και τα καλά Χριστούγεννα
για να σου ευχηθούμε.
Φέρτε μας κρασί να πιούμε
και του χρόνου να σας πούμε,
και του χρόνου να σας πούμε
φέρτε μας κρασί να πιούμε.
Αν έχεις κόρη όμορφη
βάλε τη στο τσιμπίδι,
και κρέμασε την αψηλά
να μην τη φαν οι ψύλλοι.
Φέρτε μας κρασί να πιούμε
και του χρόνου να σας πούμε,
και του χρόνου να σας πούμε
φέρτε μας κρασί να πιούμε.
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε
καράβια `ν’ ασημένια,
του χρόνου σαν και σήμερα
να ‘ναι μαλαματένια.
Φέρτε μας κρασί να πιούμε
και του χρόνου να σας πούμε,
και του χρόνου να σας πούμε
φέρτε μας κρασί να πιούμε.
Για σένα κόρη όμορφη
ήρθαμε να τα πούμε,
και τα καλά Χριστούγεννα
για να σου ευχηθούμε.
Φέρτε μας κρασί να πιούμε
και του χρόνου να σας πούμε,
και του χρόνου να σας πούμε
φέρτε μας κρασί να πιούμε».
