Με την εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού από τον Φεβρουάριο του 2020, η πολιτεία έθεσε σε άμεση εφαρμογή μία σειρά παρεμβάσεων με στόχο την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού και την οικονομική ενίσχυση των πληττόμενων κλάδων της οικονομίας και των εργαζομένων.

Όπως σημειώνεται και στο Δημοσιονομικό Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) 2022-2025, καθώς το δεύτερο κύμα της πανδημίας εμφανίστηκε το φθινόπωρο του 2020 και εξελίχτηκε έως το πρώτο εξάμηνο του 2021, τα υπάρχοντα μέτρα στήριξης επεκτάθηκαν, ενώ υιοθετήθηκαν νέα στοχευόμενα μέτρα για την στήριξη όσων επλήγησαν από την πανδημία. Οι παρεμβάσεις αυτές χωρίζονται σε 69 κατηγορίες μέτρων, που αναφέρονται αναλυτικά στο ΜΠΔΣ, και τα οποία εστιάζουν στην στήριξη:

• των επιχειρήσεων που παρουσιάζουν μείωση εσόδων λόγω της πανδημίας,
• των εργαζομένων των πληττόμενων κλάδων, με ειδική μέριμνα για τους εποχικά εργαζόμενους,
• των ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων,
• των ανέργων,
• της πρωτογενούς παραγωγής,
• των ιδιοκτητών ακινήτων,
• των δανειοληπτών,
• του Εθνικού Συστήματος Υγείας με την προμήθεια εξοπλισμού, υγειονομικού υλικού, την ενίσχυση του προσωπικού, όπως και της Εθνικής Εκστρατείας Εμβολιασμού,
• των μεταφορών με ειδική πρόνοια για τις αεροπορικές μεταφορές, την ακτοπλοΐα, τις χερσαίες μεταφορές και την ενίσχυση των συγκοινωνιακών φορέων,
• των κλάδων της εστίασης, του τουρισμού, του πολιτισμού και του αθλητισμού και άλλων κλάδων που παρέμειναν σε αναστολή δραστηριοτήτων για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η αξία των παρεμβάσεων

Η συνολική αξία των παρεμβάσεων εκτιμάται σε 41 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23.110 εκατ. ευρώ αφορούν το 2020, 15.841 εκατ. ευρώ το 2021 και 2.079 εκατ. ευρώ το 2022.

Το δημοσιονομικό κόστος αυτών των παρεμβάσεων ανέρχεται σε 28.325 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 11.613 εκατ. ευρώ αφορούν το 2020, 14.558 εκατ. ευρώ το 2021 και 2.079 εκατ. ευρώ το 2022.

Οι παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας ανέρχονται σε 6.857 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 5.804 εκατ. ευρώ αφορούν το 2020 και 1.053 εκατ. ευρώ το 2021 και η αντίστοιχη μόχλευση από το τραπεζικό σύστημα σε 5.923 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 5.693 εκατ. ευρώ αφορά το 2022 και 230 εκατ. ευρώ το 2021. Οι 69 παρεμβάσεις, χωρίζονται σε:

21 παρεμβάσεις που αφορούν στη μείωση των εσόδων της Γενικής Κυβέρνησης με ταμειακό (δημοσιονομικό) κόστος 8.803 (8.183) εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 3.638 (3.018) εκατ. ευρώ αφορούν το 2020, 3.440 (3.440) εκατ. ευρώ το 2021 και 1.725 (1.725) εκατ. ευρώ το 2022.

44 παρεμβάσεις που αφορούν αύξηση δαπανών Γενικής Κυβέρνησης, με ταμειακό (δημοσιονομικό) κόστος 26.380 (20.142) εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 13.780 (8.595) εκατ. ευρώ αφορούν το 2020, 12.171 (11.118) εκατ. ευρώ το 2021 και 353 (353) εκατ. ευρώ το 2022.

Από τις παρεμβάσεις δαπανών ύψους 26.380 εκατ. ευρώ, παρεμβάσεις ύψους 7.913 εκατ. ευρώ χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και παρεμβάσεις ύψους 18.467 εκατ. ευρώ από τον τακτικό προϋπολογισμό.

Σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση των παρεμβάσεων αυτών είχε το μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE), υπό τη μορφή δανείων από την ΕΕ, από όπου η Ελλάδα έλαβε χρηματοδότηση συνολικού ύψους 5.265 εκατ. ευρώ.

4 παρεμβάσεις δημοσιονομικά και ταμειακά ουδέτερες, που ωστόσο ήταν σημαντικές για τη λειτουργία της ιδιωτικής οικονομίας και τη σχέση αυτής με το Τραπεζικό σύστημα.

Σύμφωνα με το ΜΠΔΣ, είναι εμφανές ότι με την χρονική επέκταση της πανδημίας, η πολιτεία στράφηκε από μέτρα παροχής ρευστότητας (ταμειακής διευκόλυνσης) σε μέτρα δημοσιονομικά (παροχής μη επιστρεπτέων ενισχύσεων, κεφαλαίου κίνησης, αποζημιώσεων κτλ.), με στόχο την ενίσχυση της βιωσιμότητας όσων επλήγησαν από την πανδημία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Είναι ενδεικτικό ότι από τους επτά κύκλους της επιστρεπτέας προκαταβολής συνολικού ύψους 8.263 εκατ. ευρώ, που κατά σημαντικό ποσοστό κατέστη μη επιστρεπτέα, υπολογίζεται ότι ωφελήθηκαν περισσότερες από 600.000 ατομικές επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες και νομικά πρόσωπα.

Από το μέτρο της αποζημίωσης ειδικού σκοπού των εργαζομένων που τίθενται σε προσωρινή αναστολή, του οποίου το κόστος εκτιμάται σε 6.050 εκατ. ευρώ λαμβάνοντας υπόψη τα δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα και την κάλυψη ασφαλιστικών εισφορών, υπολογίζεται ότι ωφελήθηκαν περισσότεροι από 1,3 εκατ. εργαζόμενοι.

Αντίστοιχα από την αποζημίωση ειδικού σκοπού και την αυξημένη αποζημίωση ειδικού σκοπού, συνολικού ύψους 595 εκατ. ευρώ, ωφελήθηκαν περισσότεροι από 500.000 ελεύθεροι επαγγελματίες και μικρές επιχειρήσεις, ενώ περισσότεροι από 300.000 ιδιοκτήτες ακινήτων έλαβαν αποζημίωση για μειωμένα ενοίκια εκτιμώμενου ύψους 670 εκατ. ευρώ εντός του 2021.

Τα μέτρα στήριξης το 2ο εξάμηνο του 2021

Κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους 2021 οι κυριότερες παρεμβάσεις στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων εστιάζονται στις ακόλουθες:

• Πρόγραμμα επιδότησης παγίων δαπανών επιχειρήσεων ύψους 500 εκατ. ευρώ,
• προγράμματα επιδότησης κεφαλαίου κίνησης μέσω του ΕΣΠΑ για την εστίαση, τον τουρισμό, τα γυμναστήρια και τους παιδότοπους, συνολικού ύψους 766 εκατ. ευρώ,
• νέο εγγυοδοτικό πρόγραμμα μέσω της Αναπτυξιακής Τράπεζας για πολύ μικρές επιχειρήσεις με κόστος 220 εκατ. ευρώ που με τη μόχλευση η διαθέσιμη ενίσχυση ανέρχεται σε 450 εκατ. ευρώ,
• επέκταση προγράμματος ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ έως τον Σεπτέμβριο, με ειδική πρόβλεψη για τους εποχικά απασχολούμενους, με εκτιμώμενο κόστος 122 εκατ. ευρώ για την εν λόγω περίοδο,
• επιδότηση δανείων δανειοληπτών φυσικών προσώπων μέσω του ΓΕΦΥΡΑ και νομικών προσώπων μέσω του ΓΕΦΥΡΑ 2, με εκτιμώμενο κόστος περί τα 400 εκατ. ευρώ για το δεύτερο εξάμηνο του 2021,
• ενίσχυση της απασχόλησης μέσω του προγράμματος των 100.000 θέσεων εργασίας, με ειδική πρόβλεψη για τους εποχικά απασχολούμενους, με εκτιμώμενο κόστος 200 εκατ. ευρώ για το δεύτερο εξάμηνο του 2021,
• προγράμματα κοινωνικού τουρισμού του Υπουργείου Τουρισμού και του ΟΑΕΔ, ύψους 110 εκατ. ευρώ,
• μείωση προκαταβολής φόρου επιχειρήσεων και ελευθέρων επαγγελματιών με κόστος 907 εκατ. ευρώ, αναστολή πληρωμής εισφοράς αλληλεγγύης για τον ιδιωτικό τομέα με εκτιμώμενο κόστος για το επόμενο διάστημα έως τέλη του έτους: 609 εκατ. ευρώ,
• μείωση τριών μονάδων ασφαλιστικών εισφορών για τον ιδιωτικό τομέα με εκτιμώμενο κόστος για το επόμενο διάστημα έως τέλη του έτους: 408 εκατ. ευρώ.

Τα μέτρα στήριξης το επόμενο έτος

Όπως σημειώνεται στο ΜΠΔΣ, για το έτος 2022 έχει προβλεφθεί η επέκταση των μέτρων της αναστολής πληρωμής εισφοράς αλληλεγγύης για τον ιδιωτικό τομέα με κόστος 767 εκατ. ευρώ και της διατήρησης της μείωσης των τριών μονάδων ασφαλιστικών εισφορών για τον ιδιωτικό τομέα με κόστος 816 εκατ. ευρώ.

Παράλληλα έχουν προβλεφθεί οι απαραίτητες πιστώσεις ύψους 276 εκατ. ευρώ για το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού και το έκτακτο υγειονομικό προσωπικό.

Επιπλέον των μέτρων αντιμετώπισης της Πανδημίας, από το 2022 και έπειτα προβλέπεται σε μόνιμη βάση διατήρηση της μείωσης του ποσοστού της προκαταβολής φόρου που προκύπτει από επιχειρηματική δραστηριότητα φυσικών προσώπων στο 55% και των νομικών προσώπων στο 80%.

Επιπλέον στα δημοσιονομικά αποτελέσματα έχει ληφθεί υπόψη η μείωση του ποσοστού φορολογίας νομικών προσώπων από 24% στο 22% με εκτιμώμενο κόστος 183 εκατ. ευρώ για το 2022, 112 εκατ. ευρώ για το 2023, 125 εκατ. ευρώ για το 2024 και 136 εκατ. ευρώ για το 2025.

Σημειώνεται ότι κατόπιν της ενεργοποίησης της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τα μέτρα αντιμετώπισης των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας είναι προσωρινής φύσης και δεν παρουσιάζονται εν προκειμένω μέτρα που οδηγούν σε σημαντικές δημοσιονομικές αποκλίσεις σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.