Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα που περνάει από γενιά σε γενιά είναι το πέταγμα του χαρταετού την Καθαρά Δευτέρα. Όμως το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην Ανατολή και πιο συγκεκριμένα στην Κίνα.
Όπως φαίνεται ο πρώτος χαρταετός κατασκευάστηκε το 1000 π.Χ. από μετάξι και μπαμπού και κατασκευαστές του ήταν φιλόσοφοι Mozi και Luban. Ο χαρταετός αυτός είχε σχήμα δράκου, ο οποίος είναι και το ιερό σύμβολο της Κίνας.
Οι χαρταετοί στην Ανατολή
Οι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν τους χαρταετούς σε μαγικές τελετές, θρησκευτικές εκδηλώσεις και σε τελετουργίες για τον εξορκισμό του κακού. Πίστευαν ότι όσο ψηλότερα ανεβεί ο αετός τόσο πιο τυχεροί θα είναι.
Ο αυτοκράτορας της Κίνας Γουέν Χσουν έκανε πειράματα πτήσεων με αετούς φτιαγμένους από μπαμπού, χρησιμοποιώντας για επιβάτες τους κρατούμενούς του. Οι τυχεροί που επιζούσαν κέρδιζαν την ελευθερία τους.
Μια από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές με χαρταετούς πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία, για την υποδοχή της άνοιξης, με εντυπωσιακές τελετές που έχουν τις ρίζες τους στην ινδουιστική μυθολογία. Για τον ίδιο λόγο, στη Λαχώρη του Πακιστάν κάθε Φεβρουάριο γίνονται πανηγυρικές εκδηλώσεις, που επανα- φέρουν στη μνήμη παγανιστικές συνήθειες του παρελθόντος.
Ο χαρταετός και η σαΐτα στην Αρχαία Ελλάδα
Ο χαρταετός φαίνεται πως ήταν γνωστός και στην ελληνική αρχαιότητα. Αναφέρεται ότι ο αρχιμηχανικός Αρχύτας του Τάραντα – 4ος αι. π. Χ.- χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αετό, ενώ υπάρχει και ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής με παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα (είδος αετού) με το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει.
Τα πειράματα ή τα παιχνίδια των Αρχαίων Ελλήνων με τους “αετούς” πιθανολογείται ότι γίνονταν με πανί τουλάχιστον ως το Μεσαίωνα, καθώς η χώρα μας δεν διέθετε σε αφθονία το χαρτί.
Ο Αρχύτας του Τάραντα και το δημιούργημά του
Το «πέταγμα» του χαρταετού στην Ευρώπη και την Αμερική
Πολύ αργότερα ο Μάρκο Πόλο γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, όπου τον περιγράφει και για τις επικίνδυνες επανδρωμένες πτήσεις του.
Τα νεότερα χρόνια, πολλές λεπτομέρειες για την παρουσία του χαρταετού στη Γηραιά Ήπειρο έχουμε το 1450 στη Γερμανία και το 1606 στην Ισπανία. Στη δεύτερη περίπτωση, ένας κληρικός αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι χρησιμοποιούσαν τον χαρταετό σαν παιχνίδι χαράς την ημέρα του Πάσχα.
Ακολουθούν οι χρόνοι της επιστημονικής χρησιμοποίησης των χαρταετών (ή και υφασματαετών) ώσπου το 1752 στην Αμερική ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πείραμά του, διαπιστώνοντας με τεχνητό αετό τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και του κεραυνού, οπότε και κατασκεύασε το αλεξικέραυνο. Το 1880 ο Αυστραλός Hargrave σχεδίασε έναν τεράστιο αετό για μετεωρολογικές παρατηρήσεις.
Υπάρχει προφορική παράδοση που αγγίζει τα όρια του μύθου, ότι τη μεγάλη γέφυρα του Νιαγάρα την άρχισαν, ρίχνοντας απέναντι με χαρταετό το πρώτο σχοινί.
Πίνακας που αναπαριστά τον Βενιαμίν Φραγκλίνο να πετάει χαρταετό
Το έθιμο με τον χαρταετό στη σύγχρονη Ελλάδα
Σύμφωνα με αρχαίες θεωρίες το πέταγμα στα Κούλουμα υποδηλώνει την ανάταση, την κάθαρση της ψυχής μετά το διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς.
Ως χριστιανική θεώρηση το πέταγμα του αετού συμβολίζει το ανθρώπινο πνεύμα που είναι πλασμένο για να πετά στα ουράνια και με αυτόν τον τρόπο είναι σαν να ερχόμαστε πιο κοντά στον Θεό.
Ο χαρταετός έφθασε στην Ελλάδα πρώτα από τα λιμάνια Ανατολής (Σμύρνη-Χίο-Κωνσταντινούπολη), τα λιμάνια της Επτανήσου, της Σύρας, των Πατρών και ακολούθησαν τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε κανείς να αγοράσει σπάγκο και χρωματιστό χαρτί.
Το πέταγμα του χαρταετού και το «λίκνισμά» του στους αιθέρες έχει διαχρονικά τη δύναμη να ξεσηκώνει μικρούς και μεγάλους και να τους παρασύρει σ’ ένα διαφορετικό παιχνίδι, συναγωνισμού και χαράς.
