To 2024 ήταν άλλη μια δύσκολη χρονιά για το περιβάλλον. Όμως φέτος σημειώθηκαν επίσης ορισμένες εξαιρετικές ανακαλύψεις και πρωτοβουλίες για το κλίμα και τη φύση.

To 2024 ήταν άλλη μια δύσκολη χρονιά για το κλίμα και το περιβάλλον. Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξήθηκαν, τα ακραία καιρικά φαινόμενα εντάθηκαν, ενω επίσης υπήρξε και μια διάχυτη απογοήτευση στη φετινή σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα – αλλά υπήρξαν επίσης ορισμένες σημαντικές ανακαλύψεις και πρωτοβουλίες για τον πλανήτη μας φέτος. Το BBC βρήκε μερικές από αυτές.

Το τέλος του άνθρακα στο Ηνωμένο Βασίλειο

Το Ηνωμένο Βασίλειο έκλεισε τον τελευταίο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα το 2024. Ήταν μια συμβολική στιγμή, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που χρησιμοποίησε άνθρακα για τη δημόσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και το ορυκτό καύσιμο αποτέλεσε την απαρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Στις 30 Σεπτεμβρίου, οι τουρμπίνες του σταθμού παραγωγής ενέργειας Ratcliffe-on-Soar στο Nottinghamshire σίγησαν και οι καμινάδες του σταμάτησαν να βγάζουν καπνούς. Ο χώρος θα υποβληθεί τώρα σε μια διετή διαδικασία «παροπλισμού» και μετέπειτα κατεδάφισης. Δεν είναι σαφές τι θα γίνει η περιοχή μετά από αυτό, αλλά μια πρόταση είναι να μετατραπεί σε χώρο αποθήκευσης μπαταριών. Καθώς οι χώρες στοχεύουν στην ταχεία απεξάρτηση από τον άνθρακα, πολλοί πρώην σταθμοί παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα αποδεικνύονται πολλά υποσχόμενοι χώροι βιομηχανικής κλίμακας για μπαταρίες.

Ένα παγκόσμιο κύμα πράσινης ενέργειας

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξάνονται ραγδαία σε όλο τον κόσμο. Στις ΗΠΑ, η παραγωγή αιολικής ενέργειας σημείωσε ρεκόρ τον Απρίλιο, ξεπερνώντας την παραγωγή από άνθρακα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) αναμένει ότι ο κόσμος θα προσθέσει 5.500 GW ισχύος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το 2030 και ότι η παγκόσμια ισχύς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα αυξηθεί κατά 2,7 φορές σε σύγκριση με το 2022, υπολειπόμενη ελαφρώς του στόχου του ΟΗΕ για τριπλασιασμό της ισχύος μέχρι το 2030. Μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να καλύψουν σχεδόν το ήμισυ του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας. Η μερίδα του λέοντος αυτής της αύξησης προέρχεται από μία μόνο χώρα: την Κίνα. Μέχρι το 2030, η Κίνα προβλέπεται να αποτελεί τουλάχιστον το ήμισυ της παγκόσμιας σωρευτικής δυναμικότητας ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Πανίδα και χλωρίδα αποκτούν νομική προσωπικότητα

Το 2021 η κυβέρνηση του Ισημερινού [Εκουαδόρ] εξέδωσε μια απόφαση-ορόσημο, σύμφωνα με την οποία η εξόρυξη στο δάσος Los Cedros παραβιάζει τα δικαιώματα της φύσης. Το δάσος Los Cedros στο βόρειο Εκουαδόρ είναι μία μοναδική τοποθεσία με πλούσια τροπική βλάστηση η οποία φιλοξενεί πάνω από 400 είδη πτηνών. Μια άλλη απόφαση στον Ισημερινό ανέφερε ότι η ρύπανση παραβίασε τα δικαιώματα του ποταμού Machángara που διασχίζει την πρωτεύουσα Κίτο.

Φέτος, δημοσιεύθηκε μια έκθεση που διαπίστωσε ότι τέτοιες αποφάσεις μπορούν πράγματι να βοηθήσουν στην προστασία των οικοσυστημάτων που απειλούνται με εξαφάνιση. Δια του λόγου το αληθές, ένας αυξανόμενος αριθμός ζώων και χώρων απέκτησε νομική προσωπικότητα το 2024. Στη Νέα Ζηλανδία, οι κορυφές του Εθνικού Πάρκου Egmont – που μετονομάστηκε σε Te Papakura o Taranaki – αναγνωρίστηκαν ως «προγονικά βουνά» και έγιναν από κοινού νομικό πρόσωπο, γνωστό ως Te Kāhui Tupua.

Στη Βραζιλία, ένα μέρος του ωκεανού απέκτησε νομική προσωπικότητα με την παράκτια πόλη Linhares να αναγνωρίζει τα κύματά της ως «ζωντανά όντα», παρέχοντάς τους το δικαίωμα στην ύπαρξη, την αναγέννηση και την αποκατάσταση. Εν τω μεταξύ, μια νέα συνθήκη που διαμορφώθηκε από τους ηγέτες των ιθαγενών του Ειρηνικού είδε τις φάλαινες και τα δελφίνια να αναγνωρίζονται επίσημα ως «νομικά πρόσωπα».

«Η νομική προσωπικότητα παρέχει την κατανόηση ότι η φύση και τα ζωντανά μη ανθρώπινα όντα θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως υποκείμενα [σε αντίθεση με τα αντικείμενα] – με εγγενή αξία, συμφέροντα και δικές τους ανάγκες», λέει η Jacqueline Gallant, δικηγόρος που ασχολείται με την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα και τα δικαιώματα.

Μια νέα προστασία για τους ωκεανούς

Στον Βόρειο Ατλαντικό ανακοινώθηκε μια νέα θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή από τις Αζόρες. Όταν δημιουργηθεί, θα είναι η μεγαλύτερη στην περιοχή, καλύπτοντας το 30% της θάλασσας γύρω από το πορτογαλικό αρχιπέλαγος. Το ήμισυ της προστατευόμενης περιοχής των 111.000 τετραγωνικών μιλίων (287.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων) θα είναι «πλήρως προστατευόμενη», χωρίς αλιεία ή άλλη εξόρυξη φυσικών πόρων, σύμφωνα με την πρωτοβουλία. Η άλλη μισή θα είναι «ιδιαίτερα προστατευόμενη».

Η περιοχή περιλαμβάνει εννέα υδροθερμικές πηγές, 28 είδη θαλάσσιων θηλαστικών και 560 είδη ψαριών, μεταξύ πολλών άλλων. Οι ζώνες αυτές μπορούν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην προστασία της βιοποικιλότητας, εάν οι κανονισμοί τους εφαρμόζονται επαρκώς. Συνολικά, μόλις το 2,8% των παγκόσμιων ωκεανών προστατεύεται αποτελεσματικά, σύμφωνα με έκθεση του Bloomberg Philanthropies Ocean Initiative.

Το ιστορικό χαμηλό του δάσους του Αμαζονίου

Η αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας μειώθηκε σε χαμηλό εννέα ετών το 2024, μειούμενη κατά περισσότερο από 30% τους 12 μήνες έως τον Ιούλιο, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το εθνικό ινστιτούτο διαστημικών ερευνών της Βραζιλίας, INPE. Περίπου 2.428 τετραγωνικά μίλια (6.288 τετραγωνικά χιλιόμετρα) του τροπικού δάσους καταστράφηκαν, μια έκταση μεγαλύτερη από το μέγεθος της αμερικανικής πολιτείας Delaware.

Αν και η έκταση αυτή εξακολουθεί να είναι τεράστια, πρόκειται για τη χαμηλότερη ετήσια απώλεια από το 2015 μέχρι σήμερα. Η αποψίλωση των δασών μειώθηκε παρά το γεγονός ότι οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας αυξήθηκαν σχεδόν 18 φορές κατά την ίδια χρονική περίοδο μετά από μια ιστορική ξηρασία.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται σχεδόν δύο χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του προέδρου Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, ο οποίος δεσμεύτηκε να τερματίσει την αποψίλωση των δασών έως το 2030 και να πατάξει την παράνομη υλοτομία.

Οι προσπάθειες των ιθαγενών αποδίδουν καρπούς

Στην Καλιφόρνια, η άγρια πανίδα της περιοχής ξαναγυρνάει μετά από τις προσπάθειες της φυλής των ιθαγενών Αμερικανών Yurok. Το 2024, αυτό κορυφώθηκε με την επιστροφή του σολομού στον ποταμό Κλάμαθ. Μετά από διακοπή 100 ετών, τα ψάρια εντοπίστηκαν στη λεκάνη του ποταμού Κλάμαθ στο Όρεγκον, μετά από την απομάκρυνση ενός φράγματος. Τον Αύγουστο, το τελευταίο από τα τέσσερα φράγματα αφαιρέθηκε – στο μεγαλύτερο έργο αφαίρεσης φράγματος στην ιστορία των ΗΠΑ – μετά από πιέσεις περιβαλλοντολόγων και φυλών.

ΟΙ επιστήμονες περίμεναν ότι ο σολομός θα χρειαζόταν μήνες για να επιστρέψει στα ανώτερα τμήματα του ποταμού, καθώς ο αριθμός τους είχε αποδεκατιστεί λόγω της κακής υγείας του ποταμού που προκλήθηκε από το φράγμα που εμπόδιζε τη φυσική ροή του νερού. Αλλά τον Οκτώβριο κάποιοι βιολόγοι εντόπισαν τα ψάρια σε παραπόταμους του Όρεγκον.

«Αυτό που προκαλεί έκπληξη είναι ο μεγάλος αριθμός των ψαριών που επέστρεψαν», δήλωσε ο Barry McCovey, βιολόγος αλιείας της φυλής Yurok. «Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι είχαν εντοπιστεί στο Όρεγκον. Ξεπέρασαν κάθε προσδοκία».