Είναι οι άνδρες 10 φορές καλύτεροι στη ζωγραφική από τις γυναίκες; Ο Γερμανός καλλιτέχνης Georg Baselitz, το πιστεύει και μάλιστα το δήλωσε στον Guardian το 2015, χωρίς η δήλωσή του να βρει τότε σοβαρές αντιρρήσεις. Τι είχε πει ακριβώς τότε;

“Οι γυναίκες δεν ζωγραφίζουν πολύ καλά. Είναι γεγονός. Η αγορά δεν λέει ψέματα”.

Και όντως, η αγορά της Τέχνης και οι δημοπρασίες ακόμα πιο ειδικά μπορεί να μη λένε ψέματα, όμως, μήπως αυτή η αγορά προωθεί και πουλά ό,τι την έμαθαν τόσα χρόνια να κάνει άνδρες έμποροι Τέχνης, άνδρες επιμελητές, άνδρες αγοραστές και πάει λέγοντας;

Ο ακριβότερος πίνακας που πουλήθηκε ποτέ – ο Salvator Mundi του Λεονάρντο ντα Βίντσι – απέφερε 450 εκατομμύρια δολάρια στους δημοπράτες, ενώ το παγκόσμιο ρεκόρ για μια γυναίκα καλλιτέχνιδα, την Georgia O’Keeffe, είναι μόλις 44,4 εκατομμύρια δολάρια, δηλαδή το ένα δέκατο.

Τι εξηγεί την κραυγαλέα διαφορά;

Μπορεί μια εγκυμοσύνη. Ας πούμε οι γκαλερί δεν τρελαίνονται να συνεργάζονται με γυναίκες, όταν αυτές εγκυμονούν. Θεωρούνται ασυνεπείς, αναξιόπιστες και έτοιμες για ένα μεγάλο διάλειμμα από την καριέρα τους. Και φυσικά αυτό είναι μία τρομερά άδικη σύγκριση.

Επίσης, ας θυμηθούμε λίγο ότι για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να ασκούν την τέχνη με τον ίδιο τρόπο όπως οι άνδρες, οπότε υπάρχουν αναπόφευκτα περισσότερα αντρικά έργα Τέχνης, παρά γυναικεία. Αλλά ακόμη και μεταξύ των εν ζωή καλλιτεχνών, ο Jeff Koons κατέχει το ρεκόρ, με 91 εκατ. δολάρια, ενώ το ρεκόρ των γυναικών που κατέχει η Jenny Saville είναι μόλις 12,5 εκατ. δολάρια.

Και χαμηλότερα στην αλυσίδα, εξακολουθεί να “παίζει” μια ανισότητα της τάξης 10:1.

Η Helen Gorrill, συγγραφέας του βιβλίου “Women Can’t Paint” (σ.σ.: Οι γυναίκες δεν μπορούν να ζωγραφίσουν), μελέτησε τις τιμές 5.000 πινάκων που πωλήθηκαν σε όλο τον κόσμο και διαπίστωσε ότι για κάθε 1 λίρα που κερδίζει ένας άνδρας καλλιτέχνης για το έργο του, μια γυναίκα κερδίζει μόλις 10 πένες.

“Είναι το πιο σοκαριστικό μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων που έχω συναντήσει σε οποιαδήποτε βιομηχανία”, αποκάλυψε η ίδια κατά τη διάρκεια ενός ντοκιμαντέρ του BBC Radio 4, Recalculating Art.

Είναι πραγματικά σοκαριστικό. Εδώ και αρκετό καιρό, οι γυναίκες αποτελούν το 70% των φοιτητών στις σχολές τέχνης, που επιλέγονται με βάση την αξία τους, και ο κόσμος της τέχνης υπερηφανεύεται για τις φιλελεύθερες, προοδευτικές αξίες του. Ωστόσο, το μισθολογικό χάσμα παραμένει, ενώ αυτό δεν ήταν το μόνο εντυπωσιακό εύρημα στην έρευνα της Gorrill.

Ενώ η αξία ενός έργου με αντρική υπογραφή αυξάνεται αν όντως το έχει υπογράψει, η αξία ενός έργου μιας γυναίκας μειώνεται αν η υπογραφή της κοσμεί φαρδιά – πλατιά το έργο αυτό. Είναι σαν αυτή η υπογραφή να αμαυρώνεται από το φύλο της και μόνο. “Αυτό είναι απολύτως εντυπωσιακό”, λέει η ίδια.

Ας επιστρέψουμε, όμως, στο θέμα της ποιότητας. Μήπως οι άνδρες είναι απλώς καλύτεροι καλλιτέχνες; Η καθηγήτρια οικονομικών της Οξφόρδης Renée Adams αποφάσισε να απαντήσει στο ερώτημα. Έδειξε σε μια ομάδα εθελοντών πέντε πίνακες ζωγραφικής από άνδρες και πέντε από γυναίκες και τους ζήτησε να αναγνωρίσουν το φύλο του καλλιτέχνη. Μάντεψαν σωστά το 50% των περιπτώσεων. Αυτό είναι μια αρκετά καλή απόδειξη ότι η τέχνη των ανδρών δεν διαφέρει από την τέχνη των γυναικών, και συνεπώς δεν είναι καλύτερη από αυτήν.

Στη συνέχεια έδειξε σε ένα δείγμα εύπορων ανδρών που επισκέπτονται γκαλερί – το κλασικό προφίλ ενός συλλέκτη τέχνης – έναν πίνακα που δημιουργήθηκε από τεχνητή νοημοσύνη και του ανέθεσε τυχαία είτε το όνομα ενός άνδρα είτε το όνομα μιας γυναίκας καλλιτέχνη. Αν οι συλλέκτες μάθαιναν ότι ήταν ζωγραφισμένος από άνδρα, δήλωναν ότι τους άρεσε περισσότερο από ό,τι αν τους έλεγαν ότι ήταν ζωγραφισμένος από γυναίκα. Όπως το θέτει η ίδια: “Ο ίδιος καλλιτέχνης, ο ίδιος πίνακας”.

Πώς φτάσαμε εδώ; Η Φράνσις Μόρις, διευθύντρια της Tate Modern, λέει: “Οι γυναίκες καλλιτέχνιδες τα πήγαν πολύ άσχημα επειδή υπήρξε μια ασυνείδητη συμπαιγνία μεταξύ της αγοράς, της ιστορίας της Τέχνης και των θεσμών. Όλοι στερούνται αυτοπεποίθησης, όλοι αναζητούν επιβεβαίωση. Έτσι υπήρξε ένα είδος επιβεβαιωτικής ιστορίας, την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε κανόνα. Και, φυσικά, η σύμβαση και η ιστορία πλαισιώθηκαν από την πατριαρχία”.

Αρκεί να ρίξετε μια ματιά στο βιβλίο του EH Gombrich “Η ιστορία της τέχνης”, που εξακολουθεί να είναι το βιβλίο τέχνης με τις περισσότερες πωλήσεις στον κόσμο και ανατίθεται στους απανταχού φοιτητές τέχνης. Στις 688 σελίδες του αναφέρει μόλις μία γυναίκα καλλιτέχνη. Πού βρίσκεται η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι; Ή η Φρίντα Κάλο; Ή η O’Keeffe; Και αρκεί να ρίξετε μια ματιά στις συλλογές των μουσείων για να δείτε πόσο δυσανάλογα ανδρικές είναι ακόμα. Μόλις ένας καλλιτέχνης αγοραστεί από ένα μουσείο, η αξία του έργου του εκτοξεύεται στα ύψη. Το ίδιο συμβαίνει και αν του δοθεί μια προσωρινή έκθεση.

Αντιθέτως, όταν μία καλλιτέχνις μένει έγκυος, το πρώτο πράγμα για το οποίο ενημερώνεται είναι ότι δεν υπάρχει χώρος για εκείνην κι ότι λόγω της κατάστασης, ο κόσμος δεν θα πάρει σοβαρά τη δουλειά της…

Έτσι, οι γυναίκες καλλιτέχνιδες είναι πραγματικά αντιμέτωπες με αυτό. Τα καλά νέα είναι ότι ο κόσμος αρχίζει σιγά σιγά να αλλάζει. Τα μουσεία προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις συλλογές τους. Μερικά πωλούν ακόμη και έργα ανδρών προκειμένου να αγοράσουν περισσότερα έργα γυναικών (!).

Οι οίκοι δημοπρασιών προωθούν πλέον τις γυναίκες καλλιτέχνιδες, και η Μπιενάλε της Βενετίας έδειξε φέτος μεγάλη προσοχή στο γυναικείο έργο.

Το αντιλαμβάνονται και οι συλλέκτες. Παρόλο που οι τιμές των έργων γυναικών καλλιτεχνών ξεκινούν από πολύ χαμηλότερη βάση, σήμερα αυξάνονται 29% ταχύτερα από ό,τι οι τιμές των έργων ανδρών. Για τους έξυπνους επενδυτές που θέλουν μια συμφωνία και υψηλότερη απόδοση, δεν υπάρχει λόγος να το σκέφτονται.

Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος αυτής της τέχνης είναι σπουδαίο. Όπως λέει η Bellatrix Hubert της γκαλερί David Zwirner στη Νέα Υόρκη: “Αν κοιτάξω τους καλλιτέχνες που μας ενδιαφέρουν περισσότερο αυτή τη στιγμή, είναι κυρίως γυναίκες που κάνουν την καλύτερη τέχνη. Ή την τέχνη που θεωρώ ότι είναι πιο ενδιαφέρουσα”.