Η λίμνη Βουλιαγμένης αποτελεί έναν κρυμμένο, Αττικό θησαυρό. Το τοπίο είναι ειδυλλιακό, εξαιτίας ενός σπάνιου γεωλογικού φαινομένου, παγκόσμιας εμβέλειας. Τα σπηλαιώματα της λίμνης φαίνεται να συνδέονται με το ηφαιστειακό τόξο που διατρέχει τα ελληνικά νησιά. Τα συνεχώς ανανεωνόμενα, υφάλμυρα νερά της, οι δαιδαλώδεις υποβρύχιες σήραγγες και η βλάστηση που τυλίγει τα βράχια δημιουργούν ένα μικρό, μαγικό σύμπαν. Η λίμνη, ενταγμένη στον Εθνικό κατάλογο NATURA 2000, αποτελεί Τόπο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους του Υπουργείου Πολιτισμού και προστατευόμενο υγροβιότοπο της διεθνούς σύμβασης RAMSAR.
Ετυμολογία
Η λέξη «Βουλιαγμένη» λέει πολλά: παραπέμπει στο φαινόμενο της καθίζησης. Η λίμνη της Βουλιαγμένης, που αποτελεί Παγκόσμιο Μνημείο της Φύσης, δεν αναφέρεται σε κείμενα αρχαίων και αυτό μάλλον γιατί δημιουργήθηκε μεταγενέστερα με την καθίζηση της οροφής σπηλαίου.
Χαρακτηριστικά της λίμνης
Μόλις 21 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, βρίσκεται μια από τις μεγαλύτερες υπόγειες σήραγγες στον κόσμο, που έχει μήκος 800 μέτρα και πλάτος από 60 έως 150 μέτρα και με βάθος περίπου 80 μέτρα. Είναι μία από τις 14 που υπάρχουν στην περιοχή.
Στο εσωτερικό του βράχου, εκεί όπου η γνωστή λίμνη τελειώνει, ξεκινά ένα υποβρύχιο σπήλαιο το οποίο έχει εξερευνηθεί σε μήκος 3.123 μέτρων. Κανείς όμως δεν έχει καταφέρει να φτάσει ως το τέρμα του σπηλαίου. Μία από τις 14 σήραγγές του είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, με μήκος 800 μέτρα, ενώ η ανακάλυψη ενός τεράστιου σταλαγμίτη στο σπήλαιο προσέφερε νέα δεδομένα στην έρευνα για το σχηματισμό της Μεσογείου.
Τα είδη της λίμνης
Τα είδη (όπως το μοναδικό είδος θαλάσσιας ανεμώνης Paranemonia vouliagmeniensis) έχουν προσαρμοστεί με το περιβάλλον του νερού της λίμνης και τα «ιαματικά» συστατικά του. Τα είδη Abra ovata και Cerastoderma glaucum διαπιστώθηκε ότι η αναπαραγωγική τους στρατηγική είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη στο περιβάλλον της λίμνης. Το πρώτο είδος φαίνεται να ζει περίπου 18 μήνες ενώ το δεύτερο περίπου 12. Το πρώτο βρίσκεται χωμένο στο ίζημα ως και 5 cm ενώ το δεύτερο μπορεί να ζει παραχωμένο στο ίζημα αλλά και πάνω στα φύκια που κοσμούν τους βράχους και τον πυθμένα της λίμνης. Ο πληθυσμός ιδιαίτερα του C. glaucum παίζει καθοριστικό ρόλο στην οικολογική ισορροπία των νερών της, αφού σε ημερήσια βάση το κάθε άτομο μπορεί να διηθεί (φιλτράρει) 1-3 λίτρα νερού, καθαρίζοντάς το από διάφορα μικρόβια και περίσσειες οργανικές ενώσεις. Φαίνεται λοιπόν ότι η οικολογική ισορροπία της λίμνης, που βρίσκεται κάτω από ένα ιδιαίτερο καθεστώς, χρειάζεται ιδιαίτερες και άμεσες μελέτες βιοπαρακολούθησης προκειμένου η Λίμνη της Βουλιαγμένης να τύχει μιας αειφόρου και βιώσιμης διαχείρισης.
Τα περίεργα της λίμνης
Το 1889 ο καθηγητής χημείας Αναστάσιος Χρηστομάνος σημείωσε τις ιαματικές ιδιότητες των νερών της. Τα ιαματικά λουτρά βρίσκονται σε απόσταση μόλις πενήντα μέτρων από την παραλία και σαράντα μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η θερμοκρασία τους κυμαίνεται μεταξύ 20 και 27 βαθμών Κελσίου και το νερό περιέχει άλατα, μέταλλα, κυρίως υδρόθειο, ενώ είναι ελαφρώς ραδιενεργό. To 1988 ξεκίνησε πρόγραμμα εξερεύνησης και χαρτογράφησης του σπηλαίου της Βουλιαγμένης, υπό την αιγίδα του σπηλαιολογικού τομέα του υπουργείου Πολιτισμού, με χρηματοδότηση του Δήμο Βουλιαγμένης και με επικεφαλή τον Ελβετό Ζαν Ζακ Μπολάνζ. Στην πρώτη του κιόλας κατάδυση ανακάλυψε σε βάθος τριάντα μέτρων ένα στενό πέρασμα το οποίο οδηγεί σε μια υποβρύχια αίθουσα χωρητικότητας 1.200.000 κυβικών μέτρων. Οι έρευνες ξεκίνησαν στη σκιά ενός ατυχήματος, όταν δύο δύτες έχασαν τη ζωή τους κατά τη φάση της αποσυμπίεσης λίγα μόλις μέτρα πριν από την επιφάνεια. Τα πτώματά τους δε βρέθηκαν ποτέ. Αιτία του θανάτου τους δεν ήταν βέβαια τα φαντάσματα για τα οποία μιλούν οι παλιότεροι κάτοικοι της Βουλιαγμένης, αλλά ένα δυνατό ρεύμα που εμφανίζεται κατά καιρούς στο άνοιγμα του σπηλαίου και προκαλεί μικρές δίνες στο νερό.
Κανείς δεν έχει καταφέρει να φτάσει ως το τέρμα του σπηλαίου στο εσωτερικό του βράχου της Βουλιαγμένης. Μία από τις 14 σήραγγές του είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, με μήκος 800 μέτρα.
Το σπήλαιο της λίμνης συνοδεύεται από ένα θρύλο… οι πρώτες απόπειρες εξερεύνησης φαίνεται να ξεκίνησαν από τους Γερμανούς κατακτητές την δεκαετία του ’40. To 1988, ένας πασίγνωστος δύτης, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Σπηλαιοδυτών, ο Ελβετός Ζαν Ζακ Μπολάνζ, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα εξερεύνησης και χαρτογράφησης του σπηλαίου της Βουλιαγμένης, υπό την αιγίδα του σπηλαιολογικού τομέα του υπουργείου Πολιτισμού, με χρηματοδότηση του Δήμου Βουλιαγμένης. Αφορμή για τις έρευνες στάθηκε ένα τραγικό ατύχημα, όταν δύο δύτες έχασαν τη ζωή τους.
Πολλοί το απέδωσαν σε μύθους για νεράιδες και φαντάσματα της λίμνης. Η αλήθεια όμως ήταν τα ισχυρά ρεύματα εντός του σπηλαίου. Και προφανώς η ελλιπής γνώση για τη μορφολογία και γεωγραφία του. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί 8 αποστολές. Στην τελευταία μάλιστα, ένας δύτης ανακάλυψε έναν τεράστιο σταλαγμίτη, ο οποίος αποτελεί τον μεγαλύτερο καρστικό σχηματισμό στον ελλαδικό χώρο. Βρίσκεται σε βάθος 105 μέτρων, περίπου 730 μέτρα μακριά από την είσοδο του σπηλαίου. Η επαναστατικότητα της ανακάλυψης οφείλεται στο γεγονός ότι οι σταλαγμίτες δεν δημιουργούνται κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Συνολικά έχουν χάσει τη ζωή τους στο σπήλαιο 8 δύτες. Κι ενώ ο μύθος της λίμνης λέει πως μια νεράιδα που ζει εκεί παγιδεύει στα νερά της τους νεαρούς άνδρες, οι βασικές αιτίες εγκλωβισμού των ερασιτεχνών δυτών ήταν η έλλειψη εξοικείωσης με το υποβρύχιο περιβάλλον των σπηλαιωμάτων και ο ανεπαρκής εξοπλισμός. Τα σπηλαιώματα όμως, ή η “νεράιδα” που ζει σε αυτά, είναι τρομερά πολύπλοκα ακόμα και για τους επαγγελματίες δύτες. Το σπήλαιο έκλεισε για το ευρύ κοινό, το 1995, για λόγους ασφαλείας.
Το δύσκολο έργο της τωρινής χαρτογράφησης της λίμνης έχει αναλάβει μια ομάδα δυτών, οι InnerSpace Explorers Greece, σε συνεργασία με την REEF Interactive, μια εταιρία που πραγματοποιεί χαρτογραφήσεις και 3D διαδραστικές απεικονίσεις καταδυτικών χαρτών, βασισμένων σε δεδομένα υψηλής ανάλυσης, από δορυφόρο, video και σόναρ. Το αποτέλεσμα είναι προσβάσιμο μέσω app για iOS και Android tablets.
Οι InnerSpace Explorers Greece δημιουργήθηκαν το 2012, με σκοπό τη βελτιστοποίηση των γνώσεων στα διάφορα επίπεδα καταδυτικής εκπαίδευσης και την αξιοποίηση τους σε κάτι ουσιαστικότερο από εκδρομικές καταδύσεις του Σαββατοκύριακου. Στοχεύουν στην απόκτηση εμπειρίας, μέσα από πραγματικές καταδύσεις σε πραγματικές αποστολές, την προσφορά στην καταδυτική κοινότητα και την τοπική κοινωνία, αλλά ταυτόχρονα και σε έναν επαναπροσδιορισμό του όρου ”διασκέδαση” στις καταδύσεις.
