Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επρόκειτο να υπογράψει σήμερα, Σάββατο, τη μεγαλύτερη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου στην ιστορία της Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντ’ αυτού, βρίσκεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο νέας αναβολής – ή ακόμη και κατάρρευσης – της συμφωνίας ΕΕ–Mercosur, σε μια συγκυρία όπου η Ευρώπη επιδιώκει να αποδείξει τη γεωοικονομική της αυτονομία.
Η συμφωνία με τη Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη, Παραγουάη) διαπραγματεύεται εδώ και 25 χρόνια, προκαλώντας έντονη δυσφορία στη Νότια Αμερική. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα προς τις Βρυξέλλες: «είτε τώρα είτε ποτέ».
Αγροτικός φόβος και ιταλικό «φρένο»
Η νέα καθυστέρηση οφείλεται κυρίως στις έντονες ανησυχίες κρατών-μελών για τις επιπτώσεις στον εγχώριο αγροτικό τομέα. Κομβικό ρόλο διαδραματίζει η Ιταλία, με την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι να ζητά περισσότερο χρόνο για εσωτερικές διαβουλεύσεις, προκαλώντας νευρικότητα σε χώρες όπως η Γερμανία.
Παρά τις πρόσθετες ρήτρες προστασίας που συμφωνήθηκαν για τους Ευρωπαίους αγρότες, η απαιτούμενη πλειοψηφία δεν έχει ακόμη εξασφαλιστεί. Το πολιτικό κλίμα επιβαρύνεται περαιτέρω από τις μαζικές αγροτικές κινητοποιήσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, με εικόνες έντασης ακόμη και έξω από τη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες.
Γεωπολιτικό διακύβευμα για την Ευρώπη
Η αποτυχία επικύρωσης της συμφωνίας δεν θα ήταν μόνο οικονομικό πλήγμα για τη Mercosur, αλλά κυρίως γεωπολιτικό χτύπημα για την ΕΕ, η οποία επιδιώκει να κινηθεί αυτόνομα ανάμεσα σε Ηνωμένες Πολιτείες και Κίνα. Η συμφωνία θα δημιουργούσε μια αγορά 780 εκατ. καταναλωτών, θα μείωνε δασμούς (π.χ. στα αυτοκίνητα) και θα παρείχε πρόσβαση σε πρώτες ύλες και αγροτικά προϊόντα, διαμορφώνοντας εναλλακτικές αλυσίδες εφοδιασμού.
Αναλυτές ευρωπαϊκών think tanks προειδοποιούν ότι ενδεχόμενη κατάρρευση θα συνιστούσε «επική γκάφα» για τις φιλοδοξίες της Ευρώπης να λειτουργήσει ως αυτόνομος παγκόσμιος οικονομικός παίκτης.
Η επόμενη κρίσιμη ημερομηνία
Σε επιστολή τους προς τον Λούλα, η Φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα εξέφρασαν τη λύπη τους για τη μη τήρηση της προθεσμίας της 20ής Δεκεμβρίου και διαβεβαίωσαν ότι «εργάζονται ενεργά» για την ολοκλήρωση της συμφωνίας. Στις Βρυξέλλες συζητείται νέα απόπειρα υπογραφής στις 12 Ιανουαρίου, χωρίς ωστόσο καμία εγγύηση επιτυχίας.
Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της επιτροπής εμπορίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μπερντ Λάνγκε, «χωρίς υπογραφή, η συμφωνία είναι νεκρή».
Το ερώτημα πλέον δεν είναι μόνο αν θα ολοκληρωθεί η συμφωνία ΕΕ–Mercosur, αλλά αν η Ευρώπη διαθέτει την πολιτική βούληση να πάρει αποφάσεις, την ώρα που οι εσωτερικές πιέσεις απειλούν να υπονομεύσουν τον στρατηγικό της ρόλο στον παγκόσμιο εμπορικό χάρτη.
