Συνέντευξη στον Κώστα Κατόπη

 

«Η ροπή προς τις καλές τέχνες πιστεύω ότι είναι εγγενές στοιχείο των ανθρώπων». Με αυτά τα λόγια ξεκινήσαμε τη συνομιλία μας με την εικαστικό Σοφία Φουντουλάκη, με την οποία συναντηθήκαμε στο ατελιέ της.Στα έργα της είναι φανερές οι επιρροές από το φάσμα του εξπρεσιονισμού με υπερρεαλιστικά στοιχεία και τάσεις αφαίρεσης.

Μιλήσαμε για την καλλιτεχνική της διαδρομή και την εξέλιξή της η οποία «απαιτεί σκληρή δουλειά και συνεχή επαφή με τα διδάγματα της παράδοσης, την Λαϊκή τέχνη, την Ιστορία της τέχνης κ.ά. Δεν αρκεί το ταλέντο ή η αγάπη προς τις καλές τέχνες, αλλά πρέπει να αποκτήσεις γνώσεις, να διδαχθείς τεχνικές και να έχεις γνώσεις της ιστορίας της Τέχνης. Δεν μπορεί να είσαι ζωγράφος και να μην έχεις γνώσεις της ιστορίας της ζωγραφικής τέχνης και γενικότερα των καλών τεχνών».

Μιλώντας από την πλευρά του θεατή για το πώς αντιλαμβάνεται ένα έργο, δηλώνει ότι: «Η ανάγνωση ενός έργου δεν οφείλει να είναι εξηγητική. Προϋπόθεση όμως είναι η κατανόηση του ως μοναδικό ανάγνωσμα με διαφορετική προσλαμβάνουσα και συγκίνηση για τον κάθε αναγνώστη ή θεατή και αυτό είναι και το σπουδαίο στην τέχνη, η ελευθερία της».

Εξήγησε με απλά λόγια τις διαφορές της ελληνικής αγοράς Τέχνης με τις αντίστοιχες του εξωτερικού, ενώ αναφέρθηκε και στον ρόλο του διαδικτύου και των social media.

Τέλος, μιλήσαμε για τον ρόλο της Τέχνης στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς, φυσικά, και για τον ρόλο της πολιτείας.Αναλυτικά η συνέντευξη της Σοφίας Φουντουλάκη έχει ως εξής:

 

 

-Κυρία Φουντουλάκη, ποιο ήταν το έναυσμα που σας οδήγησε να ασχοληθείτε με τα εικαστικά;

-Η ροπή προς τις καλές τέχνες πιστεύω ότι είναι εγγενές στοιχείο των ανθρώπων. Η ζωγραφική εν τω προκειμένω με επέλεξε και δεν την επέλεξα, γιατί η ζωγραφική είναι πρωτίστως ανάγκη της ψυχής και αυτή που την ανυψώνει, ενώ η ιδιότητα της ως «επάγγελμα» έπεται.

Πάντα, λοιπόν, υπήρχε μέσα μου βαθιά αγάπη και μια εσώτερη έλξη για την τέχνη της ζωγραφικής.

-Τι αποτελεί για εσάς η ζωγραφική και τι θέλετε να επικοινωνήσετε μέσα από τη δουλειά σας;

-Ανέφερα πρωτύτερα ότι οι καλές τέχνες μού ασκούσαν πάντα μια γοητεία και ιδιαίτερα η ζωγραφική, αλλά στην τέχνη πρέπει να έχεις λύσει τον βιοπορισμό σου για να ακολουθήσεις το όνειρό σου και να μπορείς να δημιουργείς απερίσπαστα.

Έτσι, αρχικά σπούδασα στο Πανεπιστήμιο Οικονομικά/Ασφαλιστικά – Διοίκηση & Διαχείριση Ασφαλιστικών Οργανισμών κ.λ.π., και εργάστηκα κάποια χρόνια ως στέλεχος στον χρηματοπιστωτικό τομέα για βιοποριστικούς λόγους. Παραιτήθηκα στη συνέχεια της επαγγελματικής μου δραστηριότητας για να μπορώ να ασχοληθώ μονάχα με την τέχνη της ζωγραφικής, γιατί ήθελα να ακολουθήσω το όνειρο που προανέφερα και τους στόχους μου, για την δική μου κατάθεση ψυχής και πνεύματος, για την κατάθεση της δικής μου αλήθειας. Γιατί η τέχνη ανοίγει δρόμους φωτός μαζί με τη γνώση, γιατί η τέχνη παράγει πολιτισμό.

Η απόφαση αυτή μου χάρισε άπλετη ελευθερία έκφρασης και τη δυνατότητα να εξελίσσομαι σύμφωνα με τις βαθύτερες ανάγκες μου πέρα από κοινωνικούς συμβιβασμούς κ.λ.π.

 

-Ποιες οι επιρροές και από πού αντλείτε τα θέματα των έργων σας;

-Θαυμάζω πολλά καλλιτεχνικά κινήματα και ρεύματα της μοντέρνας τέχνης όπως και πολλούς μεγάλους δημιουργούς της ανθρωπότητας και υποκλίνομαι στο έργο τους, όπως τον μεγάλο Έλληνα Δομήνικο Θεοτοκόπουλο με το εμβληματικό έργο, τον Καραβάτζο, τον Βελασκέθ, τον Πικάσο, τον Βαν Γκογκ, τον Τέρνερ, τον Κλοντ Μονέ και ένα πλήθος ακόμα δημιουργών, των οποίων τα έργα τους πιστεύω ότι αποτελούν σπουδαία μαθήματα τέχνης για τους νεότερους δημιουργούς.

Με συγκινεί γενικά ο εξπρεσιονισμός, ο παραστατικός εξπρεσιονισμός για αυτό που εκφράζει, όπως και η κρυφή ματιά του αφηρημένου εξπρεσιονισμού (abstract expressionism). Επίσης με γοητεύει η απεικόνιση του κινήματος του εμπρεσιονισμού, κίνημα αντίθετο του εξπρεσιονισμού, λόγω της εικαστικής απελευθέρωσης με τις ελεύθερες πινελιές καιτα ζωντανά χρώματα στην αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά κυρίως το φως που κάνει τα πάντα να πάλλονται.

Στοιχεία από το φάσμα του εξπρεσιονισμού εμπεριέχει η καλλιτεχνική μου δημιουργία. Στα έργα μου μπορεί κανείς να διακρίνει μία εξπρεσιονιστική διάθεση, με υπερρεαλιστικά στοιχεία και τάσεις αφαίρεσης. Συχνά, επίσης, συναντά και το εμπρεσιονιστικό ύφος στις δημιουργίες μου. Τελευταία φλερτάρω συχνά με την πιο πειστική ή πιο παραστατική απόδοση με σουρεαλιστικά στοιχεία με το δικό μου προσωπικό ύφος και τρόπο θέασης των πραγμάτων. Ο αναγνώστης βεβαίως πάντα δημιουργεί τη δική του ανάγνωση και αυτή είναι άλλωστε και η μαγεία που έχει η τέχνη, η ελευθερία της, αρκεί να μην έχουμε δογματικές προσκολλήσεις.

Η αφετηρία ενός έργου μπορεί να είναι π.χ. μια συναισθηματική παρόρμηση, ένα ερέθισμα από τη δική μου θέαση ζωής από το όλον που μας περιβάλλει, τα παγκόσμια θέματα, όπως η προσφυγική κρίση, ο ρατσισμός, η καταπίεση, κ.λ.π. Θα έλεγα με τρεις λέξεις, όσα δηλαδή απηχούν μέσα μου.

Περνώντας μέσα από τα ρεύματα της τέχνης, πιστεύω ότι έχω καταλήξει σε ένα δικό μου καλλιτεχνικό αποτύπωμα, το οποίο θα κριθεί από τους ιστορικούς τέχνης.

 

 

-Τι είδους υλικά χρησιμοποιείτε;

-Τα υλικά που κυρίως χρησιμοποιώ είναι καμβάδες και ακρυλικά χρώματα λόγω των δυνατοτήτων που παρέχουν. Χρησιμοποιώ επίσης λάδια νερού και χρώματα ακουαρέλας, διότι με γοητεύουν επίσης τα έργα τέχνης με χρώματα ακουαρέλας.

-Ποια θεωρείτε την σημαντικότερη περίοδο στην καλλιτεχνική σας πορεία;

-Κάθε ημέρα είναι σημαντική στην καλλιτεχνική μου διαδρομή όταν εξελίσσομαι στην τέχνη μου, το οποίο απαιτεί σκληρή δουλειά και συνεχή επαφή με τα διδάγματα της παράδοσης, την λαϊκή τέχνη, την Ιστορία της τέχνης κ.λ.π.

Κάθε περίοδος ή φάση της καλλιτεχνικής μου πορείας ήταν και παραμένει σημαντική, ακόμα και τα χρόνια των σπουδών. Διότι, δεν αρκεί το ταλέντο ή η αγάπη προς τις καλές τέχνες, αλλά πρέπει να αποκτήσεις γνώσεις, να διδαχθείς τεχνικές και να έχεις γνώσεις της ιστορίας της τέχνης. Δεν μπορεί να είσαι ζωγράφος και να μην έχεις γνώσεις της ιστορίας της ζωγραφικής τέχνης και γενικότερα των καλών τεχνών. Τα πρώιμα χρόνια επίσης στην τέχνη, οι αναζητήσεις, οι αγωνίες, οι απογοητεύσεις κ.λ.π. σε ωριμάζουν, σε διαμορφώνουν και σε ολοκληρώνουν.

Άρα, κάθε ημέρα στην καλλιτεχνική μου πορεία είναι σημαντική γιατί εξελίσσομαι, αλλά και γιατί είναι μία άλλη ασκητική, ελπιδοφόρα, ελεύθερη, με θαλπωρή και ασφάλεια καθημερινότητα μέσα από μια συνθήκη «μοναξιάς», συγκέντρωσης και περισυλλογής.

 

 

-Επειδή έχετε υπάρξει θεατής σε εκθέσεις συναδέλφων σας, πιστεύετε ότι ο φιλότεχνος θα πρέπει να διαθέτει ορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά και, αν ναι, ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά;

-Ένα έργο τέχνης μπορεί να το απολαύσει ο θεατής αισθησιακά, άλλωστε ο κόσμος της ζωγραφικής είναι αισθησιακός σε μεγάλο βαθμό. Το χρώμα π.χ. από μόνο του έχει μια ζωτική ενέργεια, είναι υπερούσια η ιδιότητα του. Μία από τις εσωτερικές και εξωτερικές πηγές ενέργειας στον άνθρωπο και στο σύμπαν, η οποία λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη, που εκφράζεται μέσα από το φως.

Η ανάγνωση βεβαίως ενός έργου μπορεί να μην περιορίζεται στην οπτική εντύπωση, αλλά ο αναγνώστης να εμβαθύνει στη νοητική ανάγνωση, το οποίο ασφαλώς προϋποθέτει γνώσεις της ιστορίας της τέχνης και όχι μόνο, ώστε να μπορεί να τοποθετήσει το έργο στο κοινωνικό – ιστορικό και ιδεολογικό πλαίσιο που ανήκει, για να διεισδύσει στον κόσμο και στα μηνύματα που εμπεριέχει η καλλιτεχνική δημιουργία. Διότι δεν αγνοούμε, ότι ο δημιουργός είναι φορέας μηνυμάτων και καλεί τον θεατή έμμεσα να τα αναγνώσει.

Η ανάγνωση βεβαίως ενός έργου δεν οφείλει να είναι εξηγητική. Προϋπόθεση, όμως, είναι η κατανόησή του ως μοναδικό ανάγνωσμα με διαφορετική προσλαμβάνουσα και συγκίνηση για τον κάθε αναγνώστη ή θεατή κι αυτό είναι και το σπουδαίο στην τέχνη, η ελευθερία της.

 

 

-Έχετε, επίσης, σπουδές στα Οικονομικά. Πώς αντιλαμβάνεστε την αγορά της Τέχνης στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας αυτή την ιδιότητα; Υπάρχει μέτρο σύγκρισης με τις αντίστοιχες αγορές του εξωτερικού;

-Η γνώμη μου είναι ότι στην Ελλάδα έχει ενδιαφέρον και παρουσιάζει ανάπτυξη η αγορά της Τέχνης, παρά τη συνθήκη της πανδημίας που περάσαμε και επηρέασε και τον χώρο της τέχνης και κυρίως η δεκαετή οικονομική κρίση που βιώσαμε. Η αγορά της τέχνης είναι αντιληπτό ότι είναι συνισταμένη πολλών παραμέτρων, όπως οι σπουδαίες εικαστικές δράσεις, η λειτουργία του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης ΕΜΣΤ έχει καταλυτικό ρόλο, η προβολή της ελληνικής τέχνης, ο ρόλος των θεσμικών φορέων, των συλλεκτών, οι πρωτοβουλίες του φιλότεχνου κοινού, το έργο των γκαλερί, η συμβολή της ψηφιακής τεχνολογίας, οι διεθνείς συνεργασίας και κυρίως το υγιές οικονομικό περιβάλλον και η σταθερότητα. Έχουμε ανάγκη δηλαδή ένα καλοστημένο περιβάλλον για τις τέχνες, διότι, μεταξύ των άλλων, η τέχνη είναι εμπορεύσιμη με όσα αυτό συνεπάγεται.

Η αγορά τέχνης του εξωτερικού ασφαλώς και απέχει από την ελληνική αγορά, είναι αγορές μη συγκρίσιμες. Οι αγορές τέχνης στο εξωτερικό είναι οργανωμένες και ισχυρές επενδυτικού και εμπορικού χαρακτήρα, οι οποίες επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία. Στις διεθνείς αγορές κινούνται ποσά εκατομμυρίων από το εμπόριο έργων τέχνης, με το παγκόσμιο ύψος πωλήσεων σε κάθε είδους έργων τέχνης το έτος 2021να αγγίζει περίπου τα 65,1 δισ. δολάρια, σύμφωνα με σχετική έκθεση για την παγκόσμια αγορά τέχνης, με την πρωτιά στις πωλήσεις να έχουν οι ΗΠΑ, στη συνέχεια η Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο κ.ο.κ.

Ο δρόμος για την Ελλάδα νομίζω είναι μακρύς ακόμα, καίτοι έχουμε μια καλή αναπτυσσόμενη αγορά τέχνης.

 

 

-Θεωρείτε αποκλειστικά την πολιτεία υπεύθυνη για αυτό ή μήπως και οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες είναι συνυπαίτιες;

-Η ευθύνη αφορά κυρίως την πολιτεία, ενώ απαιτείται σταθερότητα και ένα υγιές οικονομικό περιβάλλον. Το θέμα αφορά και την ιδιωτική πρωτοβουλία και τον εταιρικό τομέα οι οποίοι οφείλουν να στηρίζουν με χορηγίες κ.λ.π. τις τέχνες και γενικότερα τον πολιτισμό. Στο σημείο αυτό θα ήθελα επίσης να αναφερθώ στην έλλειψη υποστήριξης των καλλιτεχνών από την πολιτεία και ιδιαίτερα των νέων δημιουργών. Όταν ένας καλλιτέχνης δεν έχει λύσει το βιοπορισμό του κ.λ.π. και δεν του διασφαλίζει ο χώρος της τέχνης, ο χώρος της δουλειάς του τα προς το ζειν, πώς θα εργαστεί απερίσπαστα με την τέχνη του, ή η κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα σχολεία, πόσο θίγει τους αυριανούς πολίτες και την ίδια την τέχνη; Παρά την έλλειψη βεβαίως υποστήριξης οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι έχουμε πολύ καλούς εικαστικούς δημιουργούς στην Ελλάδα και γενικά πολύ καλούς καλλιτέχνες. Από την άλλη, η αγορά τέχνης αφενός επηρεάζει την εξέλιξη του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο και αφετέρου εξελίσσεται σε μία βιομηχανία και απαιτείται μια πολύ καλά οργανωμένη αγορά.

Αναγνωρίζοντας βεβαίως το έργο της πολιτείας, πρέπει να ομολογήσουμε ότι έχει κάνει πολλά, αλλά οφείλει πολύ περισσότερα στον χώρο της τέχνης και σε μια χώρα που θεωρείται λίκνο του δυτικού πολιτισμού.

 

 

-Ως έμπειρη στα θέματα πολιτισμού και τεχνών μιας και έχετε την ιδιότητα της διευθύντριας εικαστικών στον «Όμιλο για την UNESCO Πειραιώς και Νήσων», τι θα προτείνατε;

-Η τέχνη δεν είναι μόνο έργα τέχνης προς ευχαρίστηση, αλλά εναλλακτική κατηγορία επενδύσεων με επιχειρηματικές προοπτικές. Αυτό σημαίνει ότι η τέχνη συμβάλλει στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας και επηρεάζει την εξέλιξη του παγκόσμιου πολιτισμού, διότι ο πολιτιστικός τομέας κατέχει σημαντικό μερίδιο στη παγκόσμια οικονομία, όταν ενδεικτικώς απασχολεί το 6,2 του ανθρώπινου δυναμικού παγκοσμίως.

Θα επαναλάβω πάλι ότι η αγορά της τέχνης απαιτεί πρωτίστως σταθερότητα, πολύ καλό οικονομικό περιβάλλον και ένα πολύ καλά στημένο περιβάλλον ή μια ανανεωμένη ατζέντα για την αγορά της τέχνης στη χώρα μας, διότι έχουμε μια επανάσταση σε εξέλιξη στη βιομηχανία της τέχνης.

 

 

-Όπως είναι φανερό, το Διαδίκτυο και τα social media έχουν αλλάξει τους κανόνες στην αγορά της Τέχνης. Ποια η άποψή σας;

-Είναι πολύ σημαντική η συμβολή των εν λόγω μέσων στην αγορά τέχνης, διότι έχουμε άμεση και ευκολότερη πρόσβαση στις αγορές τέχνης, αλλά και ταχύτατη προβολή της τέχνης και των καλλιτεχνών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το εικαστικό έργο ενός δημιουργού προβάλλεται άμεσα στο Διαδίκτυο και με μηδενική ή περιορισμένη οικονομική επιβάρυνση και με παγκόσμια προβολή.

Το Διαδίκτυο και τα Social Media συνδράμουν τα μέγιστα στην προβολή και στο εμπόριο έργων τέχνης, δίχως να έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις το διαδικαστικό πλαίσιο κ.λ.π., αλλά χωρίς να αγνοούνται και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τις ηλεκτρονικές πωλήσεις (ηλεκτρονικό εμπόριο), καίτοι υπάρχουν ασφαλείς δικλείδες, οι οποίες εξελίσσονται συνεχώς. Παράλληλα οι εν λόγω αγορές & πωλήσεις οργανώνονται και από μεγάλες Gallery με πολύ καλύτερους όρους συνεργασίας υπέρ του καλλιτέχνη, αλλά ο καλλιτέχνης μπορεί να χρησιμοποιήσει μια πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου και να πουλήσει έργα του στο Διαδίκτυο.

Είναι, λοιπόν, τεράστια η αλλαγή που έχει επιφέρει στην αγορά τέχνης το διαδίκτυο και τα Social Media έχει αλλάξει τους κανόνες της αγοράς και αυτό νομίζω είναι ακόμα η αρχή.

 

 

-Ποια θεωρείτε ότι είναι η «μαγική συνταγή» για έναν επιτυχημένο καλλιτέχνη;

-Να εργάζεται εντατικά και με σεβασμό απέναντι στον εαυτό του και στην τέχνη. Να έχει συνεχή επαφή με την τέχνη και την ιστορία της τέχνης, ώστε να εξελίσσεται. Αυτή θεωρώ ως «τη μαγική συνταγή» για να προσδοκά την επιτυχία ένας καλλιτέχνης.

-Ποιοι είναι οι στόχοι σας και ποια τα μελλοντικά σας σχέδια;

-Πάγια ευχή και επιθυμία μου είναι η υγεία, η ειρήνη και η δικαιοσύνη στην ανθρωπότητα και ως καλλιτέχνης να εξελίσσομαι και η τέχνη μου να έχει τη δύναμη να συγκινεί τον θεατή, διότι αυτό σημαίνει και αποδοχή της καλλιτεχνικής μου δημιουργίας, αλλά και να με οδηγεί σε στέρεους δρόμους πορείας, άλλωστε αυτός είναι και ο απώτερος σκοπός της.