Η σαντορινιά τομάτα είναι συνδεδεμένη με την πολιτισμική, αγροτική και οικονομική ιστορία του νησιού της Σαντορίνης.

Τα τοματάκια της Σαντορίνης που απέσπασαν τον τίτλο προϊόντος προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) το 2006 συνδέονται με την πρώτη λειτουργία του Βιομηχανικού Μουσείου Τομάτας «Δ. Νομικός» αλλά εμμέσως και με τον θεματικό άξονα της έκθεσης της Άρτεμις Χατζηγιαννάκη, που εμβαθύνει στις αθέατες αλλά ενεργές πολιτισμικές καταβολές της Σαντορίνης.

«Πάρα πολλά από τα θέματα, τα εμπνεύστηκα από σκηνές που έζησα η ίδια όταν είχα πρωτοπάει στην Σαντορίνη, στα τέλη της δεκαετίας του ’70», λέει η Άρτεμις Χατζηγιαννάκη.

Εστιάζοντας στο αρχέγονο πνεύμα της Σαντορίνης, η Άρτεμις Χατζηγιαννάκη διευρύνει το εικαστικό και ερευνητικό βλέμμα της για να προσεγγίσει όψεις διαχρονικότητας στο πιο προβεβλημένο διεθνώς νησί του Αιγαίου.

Στο «Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας Δ. Νομικός»

Η έκθεση της θα φιλοξενηθεί στο «Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας Δ. Νομικός», στον πολυχώρο τέχνης, πολιτισμού και ψυχαγωγίας που δημιούργησε η οικογένεια Νομικού δίπλα στην παραλία της Βλυχάδας αξιοποιώντας την παλιά βιομηχανική εγκατάσταση.

Ο πολυδιάστατος αυτός χώρος, διαφυλάσσει τη βιομηχανική μνήμη, την κουλτούρα της τεχνογνωσίας, το αποτύπωμα του εργατικού δυναμικού, τα προϊόντα της θηραϊκής γης και τα συνδυάζει με μια σύγχρονη αντίληψη τέχνης και διαπολιτισμικής δημιουργίας μέσω του καλλιτεχνικού προσώπου του Μουσείου, γνωστού ως Santorini Arts Factory (SAF).

«Η ιδέα να κάνω μία έκθεση αφιερωμένη στην Σαντορίνη δεν είναι καινούργια» λέει η Αρτεμις Χατζηγιαννάκη, «Το 2014 έκανα εκεί την πρώτη ατομική μου έκθεση, η οποία είχε και μεγάλη επιτυχία και κατά κάποιο τρόπο η Σαντορίνη αποτέλεσε και την αφετηρία για την μετέπειτα εικαστική μου διαδρομή. Πάντα λοιπόν, σκεφτόμουν να επιστρέψω ξανά στην Σαντορίνη. Είχα ήδη στην διάθεσή μου πλούσιο αρχειακό υλικό, ιστορικές φωτογραφίες, αφηγήσεις, λογοτεχνικά κείμενα, αλλά και προσωπικές βιωματικές εμπειρίες και αναμνήσεις».

«Την αφορμή μου την έδωσε ο Δήμος Θήρας με την πρωτοβουλία του για το έτος 2025 και την πρόσκλησή του να συμμετέχω στην δράση “Σαντορίνη 2025: Έτος Ανάδειξης και Υποστήριξης της Αυθεντικότητας”. Χωρίς βέβαια την συνδρομή του Santorini Archive Project με το πλούσιο ψηφιοποιημένο υλικό του, την συνεχή και πολύτιμη στήριξη από τους επιμελητές της έκθεσης Λευτέρη Ζώρζο, αρχαιολόγο και Νίνα Γεωργιάδου, αρχιτέκτονα, και την σταθερή συμβολή του δημοσιογράφου και συγγραφέα Νίκου Βατόπουλου, αυτή η έκθεση δεν θα είχε καν ξεκινήσει.

Επίσης, η επιλογή του Βιομηχανικού Μουσείου Τομάτας «Δ.Νομικός», ως χώρου που θα φιλοξενούσε την έκθεση, ήταν για μένα μία εξαιρετική πρόκληση» λέει η Άρτεμις Χατζηγιαννάκη.

«Η Σαντορίνη, όπως και τα υπόλοιπα μικρά Κυκλαδονήσια, ήταν για πάρα πολλά χρόνια, μία μικρή κοινωνία, αυτάρκης και αρκετά αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ένα κομμάτι γης στο μέσο του πελάγους, αυτόνομο και αυθύπαρκτο, περιτριγυρισμένο από την άγρια θάλασσα και τα ηφαίστεια και πολιορκημένο από τους αέρηδες. Απ’ αυτό το κομμάτι γης όμως, παρά τις δυσκολίες και τις αλλεπάλληλες καταστροφές, πέρασαν γενιές και γενιές ανθρώπων και σ’ αυτό το κομμάτι γης, που τους έλαχε να ζήσουν, έμαθαν να επιβιώνουν, να ανασταίνουν τις οικογένειές τους και μετά από κάθε ανατροπή και απώλεια να το ξαναφτιάχνουν.

Τα θέματα που έχω επιλέξει επικεντρώνονται σ’ αυτήν ακριβώς την συνθήκη, και στις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής, όπου εκδηλώνεται και ισχύει. Η χρονική φάση που έχει επιλεγεί ξεκινά από τις αρχές του 20ού αιώνα και φτάνει μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’70, όπως πρόλαβα και εγώ να την γνωρίσω και να την ζήσω.

Σκηνές απλές, καθημερινές, ανώνυμες, που συμπυκνώνουν όμως την δύναμη της αυθεντικότητας του τόπου και τον πλούτο της αυτάρκειας των κατοίκων του. Λεπτές αποχρώσεις μιας καθημερινότητας λιτής αλλά παράλληλα και εκθαμβωτικής. Σε όλα τα έργα προσπάθησα να δώσω έμφαση στον άνθρωπο και την σχέση του με την φύση, την γη, τον αέρα και την θάλασσα. Μία σχέση που φανερώνεται κάθε στιγμή και καθορίζει κάθε σκηνή, στους ανεμόμυλους, στα ορυχεία, στα εργοστάσια τομάτας, στις κάναβες, στα γλέντια, στα πανηγύρια, στις θρησκευτικές τελετές κ.λ.π.

Όλα εκτυλίσσονται σε ανθρώπινη κλίμακα και μέτρο, από την αγροτική παραγωγή, την θρησκευτική ζωή, την μικρή βιομηχανική εγκατάσταση, την οικιακή οικονομία, μέχρι τις κοινωνικές εκδηλώσεις, τα πανηγύρια, τα γλέντια και τις τελετές».

Με 15 έργα (όλα υδατογραφίες), η Άρτεμις Χατζηγιαννάκη ορίζει έναν τρόπο θέασης στον ορίζοντα της Σαντορίνης μέσα από τους τελετουργικούς κύκλους της παράδοσης, των κύκλων εργασίας, της τοπικής οικονομίας, των εθίμων και του συλλογικού θυμικού.

Ο επισκέπτης θα αναγνωρίσει πτυχές μιας Σαντορίνης που επιβιώνει όχι μόνο στη μνήμη και στην προφορική μαρτυρία, αλλά και στο ανάγλυφο του τοπίου, στην αρχαία γη, στην γραμμή του ορίζοντα, στην παράδοση του οίνου και της αμπέλου, στα γεωργικά προϊόντα, στη χλωρίδα και στους κύκλους του χρόνου, στην αρχιτεκτονική, που διατρέχει τη στερεότυπη εικόνα της Σαντορίνης μέσα από εκλάμψεις αυθεντικότητας και αρχέγονης σοφίας.

Η έκθεση εγκαινιάζεται στις 23 Αυγούστου σε επιμέλεια των Λευτέρη Ζώρζου, αρχαιολόγου και Νίνας Γεωργιάδου, αρχιτέκτονος καθώς και με τη συμβολή του συγγραφέα και δημοσιογράφου Νίκου Βατόπουλου.

«Εκείνο που με καθοδηγεί να επιλέγω κάποιο θέμα είναι η ανάγκη να αναδείξω μέσα από την ζωγραφική σκηνές ενός παρελθόντος, που συνήθως έχει λησμονηθεί. Να το ξαναφέρω με την ζωντάνια και την δύναμη των χρωμάτων στο προσκήνιο και να του δώσω νέα πνοή, υπόσταση και υλικότητα. Μια επιτυχημένη αναπαράσταση ενός αλλοτινού και ξεχασμένου σκηνικού είναι μία λυτρωτική διαδικασία, που μας γεμίζει νοσταλγία, μας συνδέει με το παρελθόν, γεφυρώνει το χάσμα μας ανάμεσα στο χθες και το σήμερα και μας διδάσκει να οργανώσουμε καλύτερα το αύριο. Όσο ταπεινή και δύσκολη και αν ήταν η ζωή εκείνη την εποχή, σεβόταν και υπολόγιζε την φύση και το περιβάλλον και στηριζόταν σε άφθαρτες αξίες, σχέσεις και ισορροπίες, που δοκιμάζονταν, άντεχαν και μακροημέρευαν στο πέρασμα του χρόνου. Ματιές, αμυδρά αγγίγματα, κρυφά χαμόγελα, γοργά βήματα στα στενά δρομάκια της Σαντορίνης γίνονται τελετουργίες μιας αυθόρμητης καθημερινότητας και μας ψιθυρίζουν παλιές ξεχασμένες ιστορίες από ένα κόσμο που ήξερε να ζει και να απολαμβάνει την κάθε στιγμή».

Η έκθεση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Δήμου Θήρας και εντάσσεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “Σαντορίνη 2025: Έτος Ανάδειξης και Υποστήριξης της Αυθεντικότητας”. Η έκθεση θα συνοδεύεται από την έκδοση του εικαστικού ημερολογίου έτους 2026 με τίτλο «Σαντορίνη», δίγλωσσου (ελληνικά-αγγλικά), με δώδεκα έργα της εικαστικού, πρόλογο του Δημάρχου Θήρας Νίκου Ζώρζου, και κείμενα των Νίκου Βατόπουλου, συγγραφέα-δημοσιογράφου, Λευτέρη Ζώρζου, αρχαιολόγου και Νίνας Γεωργιάδου, αρχιτέκτονος.

Η έκθεση θα πλαισιωθεί με παράλληλες δράσεις, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα:

Στις 19-21 Σεπτεμβρίου 2025 θα γίνουν συνοδευτικές εκδηλώσεις στον χώρο της έκθεσης με θέμα τα πολλά πρόσωπα της Σαντορίνης στον χρόνο και την παρουσίαση του νέου εικαστικού ημερολογίου 2026. Ομιλητές: ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Βατόπουλος, ο ψυχίατρος ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Γεωργιάδης και οι επιμελητές της έκθεσης Λευτέρης Ζώρζος, αρχαιολόγος και Νίνα Γεωργιάδου, αρχιτέκτονας.

Η Άρτεμις Χατζηγιαννάκη γεννήθηκε στον Πειραιά το 1961. Εργάζεται ως συμβολαιογράφος στην Αθήνα. Με την ιδιότητα της εικαστικού έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις και έχει εκδώσει μια σειρά εικαστικών ημερολογίων. Έχει παρουσιάσει τις ακόλουθες ατομικές εκθέσεις:

-«Τα πρόσωπα της Αθήνας», Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, Επιμέλεια Νίκος Βατόπουλος , Αθήνα 2025,

-«Βρυσάκι. Αναζητώντας την χαμένη συνοικία», Λουτρό των Αέρηδων, Μ.Ν.Ε.Π., Συνεπιμέλεια Νίκος Βατόπουλος, Αθήνα 2023,

-«Το Πνεύμα του ’60 – Περιήγηση σε έναν κόσμο που έφερε το αύριο», TAF / the art foundation, επιμέλεια Νίκος Βατόπουλος, Αθήνα 2020 (κατάλογος),

-«Σμύρνη-Αθήνα, Ubi bene ibi patria», Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, Αθήνα 2018 (κατάλογος),

-«Pixels and colors of Smyrna», Ψηφιακό Μουσείο Νέας Σμύρνης, Αθήνα 2017,

-«Το Ταξίδι Σμύρνη – Πειραιάς – Φάληρο», Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Π. Φαλήρου, Αθήνα 2016,

-«Σελασφόρος Αύγουστος», Εστιατόριο «Σελήνη», Σαντορίνη 2014.

Το σύνολο του έργου της παρουσιάζεται στον ιστότοπο: www.notarte.gr.

Διαβάστε ακόμη: