Δημοσιονομική ανάσα για τις αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας, αλλά και για άλλες 16 χώρες της Ε.Ε., προσφέρει η απόφαση του τελευταίου Ecofin για ενεργοποίηση ρήτρας διαφυγής. Η νέα πρόβλεψη επιτρέπει πρόσθετες εξοπλιστικές δαπάνες έως 1,5% του ΑΕΠ, χωρίς να επιβαρύνουν το έλλειμμα των κρατών-μελών — αν και θα εξακολουθήσουν να καταγράφονται στο δημόσιο χρέος.
Η Ελλάδα, που από το 2021 δαπανά σταθερά πάνω από το 3% του ΑΕΠ για την άμυνα, κερδίζει ένα σημαντικό περιθώριο κινήσεων χάρη στην αλλαγή του έτους βάσης υπολογισμού των δαπανών. Αντί για το 2021, η Κομισιόν υιοθέτησε το 2024 ως νέο σημείο αναφοράς, επιτρέποντας μια δημοσιονομική αύξηση 0,3 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ — δηλαδή περίπου 500 εκατ. ευρώ.
Ρήτρα διαφυγής: Ενίσχυση της άμυνας και των πολιτών
Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Κυριάκο Πιερρακάκη, η απόφαση αποτελεί «στρατηγική νίκη» για τη χώρα, η οποία —όπως είπε— «υπερασπίζεται την κυριαρχία της και τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υπέβαλαν σχετικό αίτημα, υποστηρίζοντας την ανάγκη εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών από τους αυστηρούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας.
Τα 500 εκατ. ευρώ ενισχύουν τον «κουμπαρά» του 1 δισ. που έχει ήδη δημιουργηθεί μέσω επιπλέον εσόδων από τη φοροδιαφυγή και συγκράτησης πρωτογενών δαπανών. Έτσι, διαμορφώνεται ένα πακέτο δημοσιονομικής ελάφρυνσης 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο αναμένεται να αποτελέσει βασικό άξονα της παρουσίας του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ του Σεπτεμβρίου.
Νέο πλαίσιο με αυστηρές δικλίδες
Η ρήτρα διαφυγής θα ισχύσει από το 2025 έως το 2028, με δυνατότητα παράτασης ενός έτους, υπό τον όρο ετήσιου ελέγχου εφαρμογής. Παράλληλα, εντάσσεται στο νέο 12ετές Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Αμυντικού Εξοπλισμού (2025–2036), που προβλέπει αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 2,5% του ΑΕΠ έως το 2026.
Ωστόσο, η Κομισιόν ξεκαθαρίζει ότι η ευελιξία αυτή δεν είναι λευκή επιταγή. Η αξιοποίηση της ρήτρας συνεπάγεται δημοσιονομικές προσαρμογές, είτε 0,2% του ΑΕΠ (500 εκατ.) ετησίως για 4 έτη είτε 0,1% του ΑΕΠ για 7 έτη, ανάλογα με τον σχεδιασμό του επόμενου Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος.
Η εκτίμηση της Επιτροπής είναι ότι η αξιοποίηση της ρήτρας από την Ελλάδα θα προσθέσει 1,2% του ΑΕΠ στο έλλειμμα και 1,8% στο χρέος μέχρι το 2028. Γι’ αυτό και μετά το 2029 προβλέπεται αυστηρότερη δημοσιονομική προσαρμογή.
Η πρόκληση της επόμενης μέρας
Η Κομισιόν επισημαίνει ότι η προσωρινή χαλάρωση απαιτεί συνέπεια και επαγρύπνηση, ώστε να μη χαθεί η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική σταθερότητα. Τα κράτη-μέλη καλούνται να είναι έτοιμα να λάβουν πρόσθετα μέτρα εάν κριθεί απαραίτητο, διατηρώντας υπό έλεγχο το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα, καθώς η νέα ισορροπία δεν πρέπει να διαταραχθεί μετά την περίοδο ευελιξίας.
Απόφαση-ορόσημο για τις ευρωπαϊκές δημοσιονομικές πολιτικές, η έγκριση της ρήτρας ανοίγει νέους δρόμους για την άμυνα και τη δημοσιονομική ευελιξία, αλλά με καθαρό χρονοδιάγραμμα και αυστηρούς ελέγχους. Για την Ελλάδα, μεταφράζεται σε νέο οπλοστάσιο κινήσεων – με το βλέμμα στη ΔΕΘ, στην άμυνα και στις ανάγκες των πολιτών.
Αν θέλεις να ενισχύσουμε το άρθρο με infographic (π.χ. timeline ή ποσά ανά έτος), πες μου να το σχεδιάσουμε.
