Κτίρια στον πυρηνικό σταθμό Ζαπορίζια στην Ουκρανία έχουν υποστεί ζημιές μετά από βομβαρδισμούς από τις ρωσικές δυνάμεις. Οι βομβαρδισμοί προκάλεσαν πυρκαγιά, η οποία αργότερα κατασβέστηκε. Τα κτίρια γύρω από μία από τις έξι μονάδες παραγωγής ενέργειας έχουν υποστεί ζημιές, σύμφωνα με την ουκρανική υπηρεσία πυρηνικής επιθεώρησης. Σύμφωνα με το BBC, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας ανέφερε ότι κανένα από τα συστήματα ασφαλείας του εργοστασίου δεν επηρεάστηκε και ότι δεν υπήρξε έκλυση ραδιενεργού υλικού.

Πού βρίσκεται το εργοστάσιο

Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια είναι ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός στην Ευρώπη και μεταξύ των 10 μεγαλύτερων στον κόσμο. Χτίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση στη νοτιοανατολική Ουκρανία κοντά στην πόλη Ενερχοντάρ, στη νότια όχθη της λίμνης Καχόβκα στον ποταμό Δνείπερο, περίπου 550 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Κιέβου, και περίπου 525 χιλιόμετρα νότια του Τσερνομπίλ.

Το εργοστάσιο έχει συνολική ισχύ περίπου 6.000 μεγαβάτ, αρκετή για να τροφοδοτήσει περίπου τέσσερα εκατομμύρια σπίτια.

Πόσο επικίνδυνη ήταν η επίθεση

Πυρηνικοί εμπειρογνώμονες λένε ότι η επίθεση δημιούργησε μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Εάν ένας αντιδραστήρας – η συσκευή που παράγει ενέργεια σε έναν πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής- και το κτίριο που τον στεγάζει υποστούν ζημιά, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει υπερθέρμανση του αντιδραστήρα και τήξη του πυρήνα. Η ακτινοβολία θα μπορούσε στη συνέχεια να διαρρεύσει στο περιβάλλον.

Εάν οι άνθρωποι εκτεθούν σε αυτή την ακτινοβολία, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία τους, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.

Αυτό συνέβη το 1986 στο εργοστάσιο του Τσερνομπίλ στην Ουκρανία – τον τόπο του χειρότερου πυρηνικού ατυχήματος στην ιστορία.

Θα μπορούσε η επίθεση να προκαλέσει ένα άλλο Τσέρνομπιλ;

Ο πυρηνικός σταθμός του Τσερνομπίλ που έχει πλέον καταργηθεί βρίσκεται περίπου 108 χιλιόμετρα βόρεια του Κιέβου. Ένας από τους τέσσερις αντιδραστήρες του εξερράγη το 1986, εκτοξεύοντας σύννεφα ραδιενέργειας σε όλη την Ευρώπη. Ο χώρος είναι ακόμη ραδιενεργός και ένας τεράστιος προστατευτικός θόλος καλύπτει τον κατεστραμμένο αντιδραστήρα. Η περιοχή καταλήφθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις στις 24 Φεβρουαρίου.

Οι ειδικοί λένε ότι, αν και η επίθεση ήταν επικίνδυνη, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των εργοστασίων του Τσερνομπίλ και της Ζαπορίζια.

Η τοποθεσία της Ζαπορίζια είναι πολύ πιο ασφαλής, σύμφωνα με τον Μαρκ Γουένμαν του Imperial College του Λονδίνου. Ο επιστήμονας δήλωσε στο BBC, ότι ο αντιδραστήρας βρίσκεται σε ένα κτίριο από χαλύβδινο οπλισμένο σκυρόδεμα που μπορεί «να αντέξει ακραία εξωτερικά γεγονότα, τόσο φυσικά όσο και ανθρωπογενή, όπως συντριβή αεροσκάφους ή εκρήξεις».

Επίσης, η μονάδα της Ζαπορίζια δεν περιέχει γραφίτη στον αντιδραστήρα της. Στο Τσερνομπίλ ο γραφίτης προκάλεσε σημαντική πυρκαγιά και ήταν η πηγή του νέφους ακτινοβολίας που ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη.

Τι θα συμβεί αν το πυρηνικό εργοστάσιο χάσει την ισχύ του

«Δεν χρειάζεται να χτυπηθεί άμεσα ένα εργοστάσιο για να υπάρξει πρόβλημα», δήλωσε στο BBC ο Ολέξι Πασιούκ, αναπληρωτής διευθυντής της Ecoaction, μιας ομάδας ενεργειακής πίεσης στην Ουκρανία. Μια διακοπή της ενεργειακής τροφοδοσίας του εργοστασίου θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα.

Οι Ουκρανοί βρίσκονταν στη διαδικασία να θέσουν εκτός λειτουργίας τους αντιδραστήρες για να τους προστατεύσουν. Μόνο ένας από τους έξι αντιδραστήρες που λειτουργούν στο εργοστάσιο θεωρείται τώρα ότι λειτουργεί.

Ωστόσο, οι αντιδραστήρες δεν μπορούν απλώς να απενεργοποιηθούν όπως οι συμβατικές πηγές ενέργειας. Πρέπει να ψύχονται αργά επί 30 ώρες, γεγονός που απαιτεί συνεχή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στο εργοστάσιο.

Μια διακοπή αυτής της παροχής ενέργειας – και επομένως της διαδικασίας ψύξης – θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε διαρροή ραδιενέργειας. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν το πυρηνικό καύσιμο ξεπεράσει το σημείο τήξης του και τα ραδιενεργά υλικά διαπεράσουν τις εγκαταστάσεις περιορισμού.

Η καθηγήτρια Κλερ Κόρκχιλ, ειδικός σε θέματα πυρηνικών υλικών στο Πανεπιστήμιο του Sheffield, δήλωσε στο BBC ότι το χειρότερο σενάριο θα ήταν μια απώλεια ψύξης παρόμοια με εκείνη στο εργοστάσιο της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία μετά το τσουνάμι του 2011.

Σε εκείνη την περίπτωση, η απώλεια ενέργειας οδήγησε σε απώλεια ψύξης, η οποία προκάλεσε τήξη σε τρεις από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της.

«Αυτά τα εργοστάσια δεν σχεδιάστηκαν ποτέ για να βρίσκονται σε εμπόλεμη ζώνη και δεν είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τα τρωτά σημεία που είναι συνυφασμένα με μια αντιπυρική ζώνη», δήλωσε στο Al Jazeera ο Χένρι Σοκόλσκι, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Εκπαίδευσης για την Πολιτική Μη Διάδοσης.

«Αν κάνουν άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις είτε εκεί είτε σε άλλους αντιδραστήρες, αυτό θα απελευθερώσει τεράστια ποσότητα ραδιενέργειας», τόνισε.

Τι είδους πυρηνικά εργοστάσια διαθέτει η Ουκρανία

Η Ουκρανία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πυρηνική ενέργεια και διαθέτει 15 λειτουργικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες που παράγουν περίπου το 54% των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια. Οι αντιδραστήρες της βρίσκονται σε τέσσερα ξεχωριστά εργοστάσια. Και οι 15 είναι ενεργειακοί αντιδραστήρες πεπιεσμένου ύδατος (VVER), που σημαίνει ότι είναι υδρόψυκτοι και επιβραδυνόμενοι με χρήση νερού. Δώδεκα από τους αντιδραστήρες τέθηκαν σε λειτουργία τη δεκαετία του 1980, ένας το 1995 και δύο το 2004.

Οι σταθμοί παρήγαγαν περίπου 13.107 γιγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας (GWe) το 2020, την τρίτη μεγαλύτερη ποσότητα πυρηνικής παραγόμενης ενέργειας στην Ευρώπη μετά τη Ρωσία (27.653) και τη Γαλλία (61.370).

Πού είναι τα πυρηνικά εργοστάσια

Τέσσερις αντιδραστήρες βρίσκονται στο εργοστάσιο Ρίβνε, στη βορειοδυτική Ουκρανία, κοντά στα σύνορα με τη Λευκορωσία, και δύο στο εργοστάσιο Χμελνίτσκι, περίπου 180 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του εργοστασίου Ρίβνε. Τρεις αντιδραστήρες βρίσκονται στο εργοστάσιο της Νότιας Ουκρανίας, περίπου 170 χλμ. βόρεια της Οδησσού. Οι υπόλοιποι έξι αντιδραστήρες λειτουργούν στο γιγαντιαίο εργοστάσιο Ζαπορίζια.

Τα πυρηνικά εργοστάσια απειλούνται από τον πόλεμο;

Αξιωματούχος της Energoatom, της κρατικής εταιρείας που διαχειρίζεται την πυρηνική βιομηχανία της Ουκρανίας, δήλωσε στο Reuters ότι ρωσικά στρατεύματα βρίσκονταν κοντά στην πόλη Βοζνεσένσκ, περίπου 30 χλμ. νότια του εργοστασίου της Νότιας Ουκρανίας. Τα εργοστάσια Ρίβνε και Χμελνίτσκι δεν φαίνεται να απειλούνται άμεσα.

Ενώ οι πυρηνικοί αντιδραστήρες είναι εξαιρετικά ισχυροί και σχεδιασμένοι να αντέχουν τυχαίες συντριβές αεροσκαφών, προφανώς θα ήταν ευάλωτοι αν στοχοποιούνταν από σύγχρονα όπλα.

Επιπλέον, η ΔΟΑΕ έχει προειδοποιήσει ότι το προσωπικό που βρίσκεται υπό πίεση εξαιτίας του πολέμου, θα μπορούσε να κάνει άθελά του λάθη. Αυτό σημαίνει ότι η ευημερία των εργαζομένων στα πυρηνικά είναι όχι μόνο ανθρωπιστικό ζήτημα, αλλά και τεχνικό», δήλωσε σήμερα στους δημοσιογράφους, ο επικεφαλής του οργανισμού Ραφαέλ Γκρόσι.