Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται ο πόλεμος των οικονομικών διαδρομών με τις λεγόμενες BRICS να πυροδοτούν ιστορικές αλλαγές στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα
Πολύ λίγοι, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, γνωρίζουν τι πραγματικά συμβαίνει εδώ και πολύ καιρό: η συμφωνία Ρωσίας-Ιράν-Ινδίας για την υλοποίηση μιας συντομότερης και φθηνότερης ευρασιατικής εμπορικής οδού μέσω της Κασπίας Θάλασσας (σε σύγκριση με τη Διώρυγα του Σουέζ), υπογράφηκε για πρώτη φορά το 2000, την προ της 11ης Σεπτεμβρίου εποχή, όπως αναλύει ο γνωστός Βραζιλιάνος δημοσιογράφος και γεωπολιτικός αναλυτής, Pepe Escobar.
Ο πόλεμος για τον έλεγχο των ευρασιατικών οικονομικών διαδρομών βρίσκεται αυτή τη στιμή σε πλήρη εξέλιξη, με την πρώτη ροή εμπορευμάτων να γέρνει την πλάστιγγα προς τη Ρωσία και τη Ινδία μέσω του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά Νότου (INSTC).
Το INSTC σε πλήρη λειτουργία σηματοδοτεί ένα ισχυρό σήμα κατατεθέν της ευρασιατικής ολοκλήρωσης – παράλληλα με την Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EAEU), σημειώνει ο αναλυτής.
Η Κασπία είναι το κλειδί
Η γένεση της τρέχουσας κατάστασης βρίσκεται στην πρόσφατη επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στο Ασγκαμπάτ, την πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν, για την 6η Σύνοδο Κορυφής της Κασπίας.
Αυτό το γεγονός όχι μόνο έφερε την εξελισσόμενη στρατηγική εταιρική σχέση Ρωσίας-Ιράν σε βαθύτερο επίπεδο αλλά και τα πέντε παράκτια κράτη της Κασπίας Θάλασσας συμφώνησαν ότι δεν θα επιτρέπονται πολεμικά πλοία ή βάσεις του ΝΑΤΟ επί τόπου.
Αυτό ουσιαστικά διαμορφώνει την Κασπία ως μια εικονική ρωσική λίμνη, και με μια δευτερεύουσα έννοια, ως ιρανική – χωρίς να διακυβεύονται τα συμφέροντα του Αζερμπαϊτζάν, του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν.
Καθώς η Κασπία συνδέεται με τη Μαύρη Θάλασσα με κανάλια στα ανοιχτά του Βόλγα που κατασκεύασε η πρώην ΕΣΣΔ, η Μόσχα μπορεί πάντα να υπολογίζει σε ένα εφεδρικό ναυτικό μικρών σκαφών – πάντα εξοπλισμένα με ισχυρούς πυραύλους – που μπορούν να μεταφερθούν στη Μαύρη Θάλασσα σε ελάχιστο χρόνο αν είναι απαραίτητο.
Οι ισχυρότεροι εμπορικοί και οικονομικοί δεσμοί με το Ιράν προχωρούν τώρα παράλληλα με τη δέσμευση του Αζερμπαϊτζάν, του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν στη Ρωσία.
Η πλούσια σε φυσικό αέριο δημοκρατία του Τουρκμενιστάν δεσμεύει το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της στην Κίνα.
Υπό έναν αναμφισβήτητα πιο ρεαλιστικό νέο ηγέτη, τον Πρόεδρο Serdar Berdimuhamedow, το Τουρκμενιστάν μπορεί τελικά να επιλέξει να γίνει μέλος της SCO ή/και της EAEU.
Το Αζερμπαϊτζάν, το παράκτιο κράτος της Κασπίας, παρουσιάζει από την άλλη μια περίπλοκη περίπτωση: είναι χώρα – παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου που προσδοκά η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να γίνει εναλλακτικός προμηθευτής ενέργειας στη Ρωσία – αν και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί σύντομα.
Η σύνδεση της Δυτικής Ασίας
Η εξωτερική πολιτική του Ιράν υπό τον Πρόεδρο Ebrahim Raisi είναι σαφώς σε ευρασιατική και παγκόσμια τροχιά του Νότου.
Η Τεχεράνη θα ενσωματωθεί επίσημα στην SCO ως πλήρες μέλος στην επικείμενη σύνοδο κορυφής τον Σεπτέμβριο, ενώ η επίσημη αίτησή της για ένταξη στους BRICS έχει κατατεθεί.
Ο Purnima Anand, επικεφαλής του Διεθνούς Φόρουμ των BRICS, δήλωσε ότι η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος επιθυμούν επίσης πολύ να ενταχθούν στον Οργανισμό.
Εάν συμβεί αυτό, μέχρι το 2024 θα μπορούσαμε να είμαστε καθ’ οδόν προς έναν ισχυρό κόμβο της Δυτικής Ασίας, της Βόρειας Αφρικής, σταθερά εγκατεστημένο σε έναν από τους βασικούς θεσμούς του πολυπολικού κόσμου.
Καθώς ο Πούτιν μεταβαίνει στην Τεχεράνη την επόμενη εβδομάδα για τριμερείς συνομιλίες Ρωσίας, Ιράν, Τουρκίας, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέμ Ταγίπ Ερντογάν είναι βέβαιο ότι θα θίξει το θέμα των BRICS.
Στο πλαίσιο του INSTC, το Ιράν θα κάνει τη μέγιστη δυνατή χρήση του κρίσιμου γεωστρατηγικά λιμανιού του Μπαντάρ Αμπάς – που απλώνεται στον Περσικό Κόλπο και στον Κόλπο του Ομάν, στο σταυροδρόμι της Ασίας, της Αφρικής και της ινδικής υποηπείρου.
Ωστόσο, όσο και αν μπορεί να παρουσιαστεί ως μια μεγάλη διπλωματική νίκη, είναι σαφές ότι η Τεχεράνη δεν θα μπορέσει να κάνει πλήρη χρήση της ιδιότητας μέλους των BRICS, εάν οι δυτικές – ειδικά οι ΗΠΑ – κυρώσεις δεν αρθούν πλήρως.
Μπορεί να προβληθεί ένα επιτακτικό επιχείρημα ότι η Ρωσία και η Κίνα θα μπορούσαν τελικά να καλύψουν το κενό της δυτικής τεχνολογίας στη διαδικασία ανάπτυξης του Ιράν. Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα που μπορούν να επιτύχουν πλατφόρμες όπως το INSTC, η EAEU και ακόμη και οι BRICS.
Το… “Αγωγιστάν”
O πόλεμος των οικονομικών διαδρόμων γίνεται ακόμη πιο περίπλοκος. Η δυτική προπαγάνδα απλά δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι το Αζερμπαϊτζάν, η Αλγερία, η Λιβύη, οι σύμμαχοι της Ρωσίας στον ΟΠΕΚ, ακόμη και το Καζακστάν δεν επιθυμούν ακριβώς να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου τους για να βοηθήσουν την Ευρώπη.
Το Καζακστάν είναι μια δύσκολη υπόθεση: είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στην Κεντρική Ασία και πρόκειται να είναι σημαντικός προμηθευτής φυσικού αερίου, αμέσως μετά τη Ρωσία και το Τουρκμενιστάν.
Περισσότερα από 250 κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου λειτουργούν στο Καζακστάν από 104 εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των δυτικών ενεργειακών κολοσσών όπως η Chevron, η Total, η ExxonMobil και η Royal Dutch Shell.
Ενώ οι εξαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και προϊόντων πετρελαίου αποτελούν το 57% των εξαγωγών του Καζακστάν, το φυσικό αέριο είναι υπεύθυνο για το 85% του προϋπολογισμού του Τουρκμενιστάν (με το 80% των εξαγωγών να δεσμεύονται στην Κίνα).
Είναι ενδιαφέρον ότι το Galkynysh είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον πλανήτη.
Σε σύγκριση με τις άλλες γειτονικές του χώρες το Αζερμπαϊτζάν είναι ένας σχετικά μικρός παραγωγός (παρόλο που το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει το 86% των συνολικών εξαγωγών του) και βασικά μια χώρα διέλευσης.
Οι φιλοδοξίες του Μπακού για υπερπλούτο επικεντρώνονται στον Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, ο οποίος περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις αγωγούς: Μπακού-Τφλίδα-Ερζερούμ (BTE), τον Trans-Atolian Natural Gas Pipeline (TANAP) που διέρχεται από την Τουρκία και της Υπεραδριατικής (TAP).
Το πρόβλημα είναι ότι όλοι χρειάζονται τεράστιες ξένες επενδύσεις για να αυξήσουν τη χωρητικότητά τους, κάτι που η ΕΕ στερείται σοβαρά επειδή κάθε ευρώ δεσμεύεται από μη εκλεγμένους ευρωκράτες των Βρυξελλών για να «υποστηρίξει» τη μαύρη τρύπα που είναι η Ουκρανία, επισημαίνει ο Escobar.
Τα ίδια οικονομικά προβλήματα ισχύουν για έναν πιθανό αγωγό Trans-Caspian που θα συνδεόταν περαιτέρω τόσο με τον TANAP όσο και με τον TAP.
Στον Πόλεμο των Οικονομικών Διαδρόμων μια κρίσιμη πτυχή είναι ότι οι περισσότερες εξαγωγές πετρελαίου του Καζακστάν στην ΕΕ διέρχονται μέσω της Ρωσίας kai της Κοινοπραξίας αγωγών Κασπίας (CPC).
Ως εναλλακτική λύση, οι Ευρωπαίοι σκέφτονται μια ακόμα θολή Διακασπική Διαδρομή Διεθνών Μεταφορών, γνωστή και ως Μέσος Διάδρομος (Καζακστάν-Τουρκμενιστάν-Αζερμπαϊτζάν-Γεωργία-Τουρκία).
Το συζήτησαν ενεργά στις Βρυξέλλες τον περασμένο μήνα.
Η ουσία είναι ότι η Ρωσία διατηρεί τον πλήρη έλεγχο της σκακιέρας των αγωγών Ευρασίας (και δεν μιλάμε καν για τους αγωγούς Power of Siberia 1 και 2 που λειτουργούν από την Gazprom και οδηγούν στην Κίνα).
Τα στελέχη της Gazprom γνωρίζουν πολύ καλά ότι αποκλείεται η ταχεία αύξηση των εξαγωγών ενέργειας προς την ΕΕ.
Λαμβάνουν επίσης υπόψη τη Σύμβαση της Τεχεράνης – που βοηθά στην πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης και στη διατήρηση της περιβαλλοντικής ακεραιότητας της Κασπίας Θάλασσας, που υπογράφηκε και από τα πέντε παράκτια μέλη.
Η Κίνα το είχε σχεδιάσει από την αρχή
Η Κίνα, από την πλευρά της, είναι πεπεισμένη ότι ένας από τους κορυφαίους στρατηγικούς εφιάλτες της μπορεί τελικά να εξαφανιστεί.
Η περιβόητη «απόδραση από τη Malacca» πρόκειται να υλοποιηθεί, σε συνεργασία με τη Ρωσία, μέσω της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής, η οποία θα συντομεύσει τον εμπορικό διάδρομο και τη συνδεσιμότητα από την Ανατολική Ασία στη Βόρεια Ευρώπη από 11.200 ναυτικά μίλια σε μόλις 6.500 ναυτικά μίλια.
Αυτό εξηγεί επίσης γιατί η Ρωσία ήταν απασχολημένη με την κατασκευή μιας τεράστιας σειράς παγοθραυστικών τελευταίας τεχνολογίας.
Έτσι, εδώ έχουμε μια διασύνδεση των Νέων Δρόμων του Μεταξιού (το INSTC προχωρά παράλληλα με το BRI και την EAEU), την Κασπία και τη Βόρεια Θαλάσσια.
Ανατρέπεται εντελώς στην πράξη η δυτική εμπορική κυριαρχία.
Φυσικά, οι Κινέζοι το είχαν προγραμματίσει εδώ και αρκετό καιρό. Η πρώτη Λευκή Βίβλος για την πολιτική της Κίνας στην Αρκτική, τον Ιανουάριο του 2018, έδειξε ήδη πώς το Πεκίνο στοχεύει, «από κοινού με άλλα κράτη» (δηλαδή τη Ρωσία), να εφαρμόσει θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους στην Αρκτική στο πλαίσιο του Πολικού Δρόμου του Μεταξιού.
Και ο Πούτιν επιβεβαίωσε στη συνέχεια ότι η διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας θα πρέπει να αλληλεπιδρά και να συμπληρώνει τον κινεζικό θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού.
Η οικονομική συνεργασία Ρωσίας-Κίνας εξελίσσεται σε τόσα πολλά περίπλοκα, συγκλίνοντα επίπεδα που και μόνο η παρακολούθηση όλων είναι μια ιλιγγιώδης εμπειρία.
Είναι πάντα κρίσιμο να λαμβάνεται υπόψη ότι ένας από τους βασικούς στρατηγικούς στόχους της Ουάσιγκτον στον αδυσώπητο υβριδικό πόλεμο κατά της Ρωσίας ήταν πάντα να σπάσει τους διαδρόμους των αγωγών που διασχίζουν το ρωσικό έδαφος.
Ως έχει, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι δεκάδες έργα στη βιομηχανία και τις επενδύσεις και τη διασυνοριακή διαπεριφερειακή συνεργασία θα καταλήξουν να εδραιώσουν τη ρωσική ιδέα της Εταιρικής Σχέσης για την Ευρύτερη Ευρασία – η οποία ουσιαστικά περιστρέφεται γύρω από την καθιέρωση πολυμερούς συνεργασίας με ένα ευρύ φάσμα κρατών που ανήκουν σε οργανισμούς όπως η EAEU, η SCO, οι BRICS και η ASEAN.
