Μια από τις μεγαλύτερες διαμάχες στον χώρο της τέχνης τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αλλάζει  δεδομένα και η υπόθεση γνωστή και ως  “The Bouvier Affair”  να παίρνει νέα τροπή. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη νομική διαμάχη στον κόσμο των έργων τέχνης: ένας Ρώσος ολιγάρχης, ο οποίος υποστηρίζει πως έχασε εκατομμύρια εναντίον ενός Ελβετού εμπόρου τέχνης.

Με την αγωγή ύψους 380 εκατομμυρίων δολαρίων που κατατέθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2018 στο αμερικανικό περιφερειακό δικαστήριο στη Νέα Υόρκη εναντίον του οίκου Sotheby’s ο Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ έβαλε στο πλαίσιο της σφοδρής δικαστικής αντιπαράθεσής του με τον Ελβετό έμπορο τέχνης Ιβς Μπουβιέ τον διάσημο οίκο δημοπρασιών, υποστηρίζοντας ότι «βοήθησε ουσιαστικά στη μεγαλύτερη απάτη με έργα τέχνης στην ιστορία».

Η αγωγή του  Ριμπολόβλεφ 

Η αγωγή που κατατέθηκε στη Νέα Υόρκη αποκαλύπτει τα ηλεκτρονικά μηνύματα (emails) που σύμφωνα με τον Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ είχαν ανταλλάξει ο Ιβς Μπουβιέ με τον κ. Σάμιουελ Βαλέτε ο οποίος είναι ο αντιπρόεδρος του οίκου Sotheby’s στον τομέα των ιδιωτικών πωλήσεων, κάθε φορά που ήταν να αγοραστεί ένα έργο τέχνης από τον Ρώσο κροίσο, και που σύμφωνα με την πλευρά του Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ αποδεικνύουν την απάτη που είχε στηθεί εις βάρος του.

Στις  σελίδες της αγωγής η οποία κατατέθηκε από τις εταιρείες Accent Delight International LTD και Xitrans Finance LTD της οικογένειας Ριμπολόβλεφ, αναφέρονται λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα emails που αντάλλασαν ο Ιβς Μπουβιέ και ο Σαμιουέλ Βαλέτε αλλά και για τις υπερτιμολογήσεις που έκανε ο Ελβετός έμπορος τέχνης εις βάρος του Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ αποκομίζοντας εκατομμύρια δολάρια κάθε φορά.

O οίκος Sotheby’s

Αυτές οι λεπτομέρειες οδήγησαν και τον δικαστή Jesse Furman να απορρίψει την αίτηση του οίκου Sotheby’s να μην εκδικαστεί στην Νέα Υόρκη η αγωγή. Ο Ρώσος κροίσος υποστηρίζει μέσω της αγωγής του ότι ο Ελβετός έμπορος τέχνης του έλεγε ψέματα για το πόσο κόστιζε η απόκτηση των έργων τέχνης και έβαζε στην τσέπη του τη διαφορά. «Ο Sotheby’s ήταν ο πρόθυμος οίκος δημοπρασιών που εν γνώσει του και με πρόθεση κατέστησε εφικτή την απάτη, επειδή γνώριζε πόσα πλήρωνε ο Μπουβιέ στους πωλητές» αναφέρεται στην αγωγή.

Από τα 38 έργα που αγόρασε ο Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ από τον Ιβς Μπουβιέ, ο οίκος Sotheby’s είχε εμπλακεί στην πώληση σχεδόν του ενός τρίτου αυτών, σύμφωνα με την καταγγελία.

Το ιστορικό της διαμάχης 

Αλλοι κριτικοί και ιστορικοί τέχνης υποστηρίζουν πως ο πίνακας είναι απλά ένα αντίγραφο ή απλά ένα έργο που φιλοτεχνήθηκε από τους μαθητές του ντα Βίντσι. Το “Salvator Mundi” αγοράστηκε από ένα κονσόρτιουμ εμπόρων το 2005 για κάτω από $10.000. Μετά από οκτώ χρόνια ο πίνακας ανακαινίστηκε και αποκαλέστηκε έργο του ίσως γνωστότερου καλλιτέχνη της Αναγέννησης. Ο Μπουβιέ το αγόρασε για $80 εκατ και το πούλησε άμεσα στον Ριμπολόβλεφ για $127,5 εκατ, λαμβάνοντας 1% προμήθειας. Αν και ο ολιγάρχης μετέπειτα πούλησε τον πίνακα για $450 εκατ το 2017 σε έναν άγνωστο αγοραστή (ο οποίος εικάζεται πως είναι ο Σαουδάραβας Πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν), τώρα υποστηρίζει πως ο Ελβετός τον εξαπάτησε.

Ένα Γαλλικό ντοκιμαντέρ ρίχνει φως

Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ του Αντουάν Βιτκίν, που προβληθηκε στη γαλλική τηλεόραση, ο σπουδαίος Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης δεν φιλοτέχνησε ολόκληρο το έργο, αλλά, απλώς, «συνεισέφερε» σε αυτό. Ο πίνακας του Ιησού Χριστού ως «Σωτήρα του Κόσμου» είχε σπάσει το 2017 όλα τα ρεκόρ, όταν πωλήθηκε έναντι 450 εκατ. δολαρίων σε δημοπρασία του Οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη. Όπως αποδείχθηκε αργότερα, ο μυστικός αγοραστής του δεν ήταν άλλος από τον πρίγκιπα διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, αν και το Ριάντ το διέψευσε.

Ωστόσο, υπήρχαν εδώ και καιρό αμφιβολίες για το κατά πόσο ο «Salvator Mundi» -η «ανδρική Μόνα Λίζα», όπως πολλοί αποκαλούν τον πίνακα- βγήκε εξ ολοκλήρου από τον χρωστήρα του Ντα Βίντσι -αμφιβολίες που επανήλθαν στο προσκήνιο το 2018, όταν το αριστούργημα δεν εκτέθηκε στο Louvre Museum στο Άμπου Ντάμπι, αλλά ούτε τον επόμενο χρόνο σε μια αναδρομική έκθεση του Λούβρου στο Παρίσι αφιερωμένη στον Ντα Βίντσι.

Το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Σωτήρας για πούλημα» έρχεται τώρα να αποκαλύψει, όπως λέει ο δημιουργός του, τι συνέβη παρασκηνιακά. Στο φιλμ, ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, που εμφανίζονται με ψευδώνυμα, επιβεβαιώνουν ότι η επιστημονική ανάλυση του «Salvator Mundi» από το Λούβρο έδειξε ότι ναι μεν ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε στο εργαστήριο του Ντα Βίντσι, αλλά ο τελευταίος μόνο «συνεισέφερε» στη δημιουργία του.

Είναι πραγματικός Λεονάρντο;

Ακόμη κι αυτοί που ήθελαν να βγουν κερδισμένοι από την πώληση του πίνακα δεν ήταν σίγουροι για την αυθεντικότητά του. Τα email μεταξύ του CNN και του Μπουβιέ υποδεικνύουν πως υπήρχε συνομιλία μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών το 2013 πως το έργο ήταν πανέμορφο αλλά δεν αποτελούσε καλή επενδυτική κίνηση.

Σύμφωνα με τον Μπουβιέ, το έργο ήταν τόσο βαριά επιδιορθωμένο πως οι ειδικοί δεν μπορούσαν να κρίνουν εάν πρόκειται για αυθεντικό Λεονάρντο ή όχι, ενώ ούτε το Βατικανό, ούτε κανένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του πλανήτη δεν είχαν δηλώσει ενδιαφέρον στην αγορά του.

Σε ένα άλλο email, ο Μπουβιέ αναφέρει πως «οποιοσδήποτε αγοραστής του πίνακα σε υπερβολική τιμή θα γίνει ο περίγελος της κοινότητας των επενδυτών σε έργα τέχνης». Ο Μπουβιέ παρόλα αυτά δανείστηκε τον πίνακα από το Sotheby’s (με $63 εκατομμύρια εγγύησης) και το απέστειλε στο διαμέρισμα του ολιγάρχη στο Μανχάταν.

Ο Αντουάν Βιτκίν, ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ, ανέφερε πως εξεπλάγη όταν έμαθε πως ο Μπουβιέ δεν ήταν σίγουρος για την αυθεντικότητα του πίνακα παρά τις εκτιμήσεις πολλών ειδικών. 

Ανάμεσα στους ειδικούς που “πόνταραν” στην αυθεντικότητα του πίνακα ήταν και η βρετανική National Gallery η οποία εξέθεσε τον πίνακα το 2011 και τον έφερε στο παγκόσμιο προσκήνιο.

Ένας σκοτεινός κόσμος στα μονοπάτια της τέχνης

Ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Μπεν Λιούις, του οποίου το βιβλίο “The Last Leonardo” παρουσιάζει το δράμα γύρω από το Salvator Mundi, αποκαλύπτει τις σκοτεινές πτυχές του κόσμου των έργων τέχνης. 

«Αδιαφάνεια, απληστία, φοροδιαφυγή, ξέπλυμα χρήματος, εξαπάτηση, διαφθορά. Ολα τα συστατικά», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Αλλά η μυστικότητα, οι προσαυξήσεις στις τιμές και οι νομικές διαμάχες του σκανδάλου Salvator Mundi δεν αποτελούν ένδειξη της ευρύτερης αγοράς έργων τέχνης, σύμφωνα με τον συλλέκτη και ειδικό Κένι Σάχτερ. 

Οσον αφορά τη μυστικότητα του κόσμου αυτού, ο Μπουβιέ δεν ήταν μόνο ο μεσάζων για έργα τέχνης αλλά και την απόκρυψή τους από τον ευρύτερο κόσμο. Ωντας επενδυτής στο freeport της Γενεύης, εγκαταστάσεων όπου κρατούνται έργα τέχνης και άλλα assets υψηλής αξίας χωρίς ερωτήσεις, ο Μπουβιέ βοήθησε και στη δημιουργία τέτοιων freeports στη Σιγκαπούρη και το Λουξεμβούργο, ενώ προσεγγίστηκε και από τη Ρωσία για τη δημιουργία παρόμοιων εγκαταστάσεων στη χώρα.

Σύμφωνα με τον ίδιο το 2016, τον προσέγγισε ο Γιούρι Τρούτνεβ, αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας και προσωπικός φίλος του Ριμπολόβλεφ εκ μέρους του Βλαντιμίρ Πούτιν, για δημιουργία ενός freeport στο Βλαδιβοστόκ. Σε φωτογραφία που έχει στα χέρια του το CNN, οι δύο συναντήθηκαν στη Σιγκαπούρη. Οταν ο Μπουβιέ ανέφερε τη δικαστική του διαμάχη με τον Ριμπολόβλεφ στον Τρούτνεβ, ο δεύτερος του είπε πως «θα το κανονίσω». Τότε, σύμφωνα με τον Μπουβιέ, κατάλαβε πως «εάν τον βοηθούσε με το freeport, θα είχε και τη βοήθεια του πολιτικού στα δικά του προβλήματα».