Εδώ και λίγες ημέρες, αφότου η ρωσική ελίτ βρέθηκε στο στόχαστρο των κυρώσεων της Δύσης, όλοι μιλούν για τους Ρώσους ολιγάρχες και για τα superyachts τους.
Τι σημαίνει, όμως, ολιγάρχης και σε τι διαφέρει από έναν «απλό» δισεκατομμυριούχο;
Η αγγλική λέξη oligarch έχει σαφώς ελληνικές ρίζες και άρχισε να χρησιμοποιείται στη ρωσική πολιτική τη δεκαετία του 1990, για να περιγράψει μια δεκαριά περίπου από πανίσχυρους άνδρες που συσσώρευσαν τεράστιο πλούτο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Την εποχή εκείνη, η ρωσική οικονομία βρισκόταν σε κακή κατάσταση. Η κυβέρνηση, υπό τον Μπόρις Γέλτσιν, ήθελε να ιδιωτικοποιήσει τις κρατικές επιχειρήσεις σε μία προσπάθεια να κινηθεί προς τον καπιταλισμό.
Το σχέδιό του για να το επιτύχει ονομαζόταν «δάνεια για μετοχές» και στηριζόταν σε μία ιδέα της Onexim Bank του 1994. Ουσιαστικά, οι ρωσικές τράπεζες δάνεισαν στην κυβέρνηση χρήματα, παίρνοντας ως αντάλλαγμα προσωρινά μερίδια στις κρατικές εταιρείες. Τα μερίδια αυτά πουλήθηκαν πάμφθηνα σε επενδυτές, σε «στημένες» δημοπρασίες. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, εάν το κράτος αδυνατούσε να αποπληρώσει το δάνειό του, τότε οι τράπεζες μπορούσαν να κρατήσουν τα μερίδιά τους. Και αυτό ακριβώς έγινε.
Αυτό σημαίνει ότι επενδυτές όπως ο Βλαντίμιρ Ποτάνιν, που ήταν τότε ο πρόεδρος της Oneksim Bank και σήμερα ο δεύτερος πλουσιότερος άνδρας στη Ρωσία, έγιναν πιο πλούσιοι από ό,τι μπορούσαν ακόμα και να φανταστούν.
Πως απέκτησαν δύναμη οι ολιγάρχες
Ολιγάρχες όπως ο Ποτάνιν απέκτησαν τεράστια πολιτική και οικονομική επιρροή πριν από την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία, το 1999. Και όταν ο Πούτιν έγινε πρόεδρος, υποσχέθηκε να καθαρίσει το κράτος από τη διαφθορά, με αποτέλεσμα ολιγάρχες όπως ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι και ο Λεονίντ Νεβζλίν να οδηγηθούν στη σύλληψη ή στην εξορία.
Όσοι απέμειναν από την ελίτ αναγκάστηκαν να στηρίξουν την κυβέρνηση του Πούτιν. Εν τω μεταξύ, μία νέα γενιά ολιγαρχών άρχισε να συγκεντρώνει πλούτο, μέσω των προσωπικών σχέσεων με την κυβέρνηση Πούτιν.
Σε πολλές περιπτώσεις, κυβερνητικοί αξιωματούχοι ή τα παιδιά τους, παίρνουν τον έλεγχο κρατικών εταιρειών. Για παράδειγμα, ο CEO της ρωσικής εταιρείας εξόρυξης διαμαντιών Alrosa είναι ο γιος του προεδρικού εκπροσώπου, Σεργκέι Ιβανόφ.
Μερικοί από τους πιο γνωστούς ολιγάρχες της εποχής του Πούτιν είναι ο Ρομάν Αμπράμοβιτς, ο Ολέγκ Ντεριπάσκα και ο Αλίσερ Ουσμάνοφ.
Βάζοντας στο στόχαστρο των κυρώσεων τους ολιγάρχες, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επιχειρούν να αποκόψουν τον Πούτιν από το «πορτοφόλι» του. Τελικά, ελπίζουν ότι η δυσαρεστημένη ρωσική ελίτ θα πιέσει τον πρόεδρο να δώσει τέλος στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η επιρροή των ολιγαρχών
Μένει, όμως, να φανεί πόση είναι η επιρροή των ολιγαρχών επί των στρατιωτικών αποφάσεων. Κάποιοι ειδικοί ισχυρίζονται ότι δεν θα έκαναν ποτέ κάτι τόσο δραστικό όσο ένα πραξικόπημα.
Όμως, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν σκοπεύει να πιέσει τους Ρώσους δισεκατομμυριούχους για να δει ως πού μπορεί να φτάσουν. «Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με τους Ευρωπαίους συμμάχους μας για να βρούμε και να δεσμεύσουμε τα σκάφη σας, τα πολυτελή διαμερίσματά σας, τα ιδιωτικά τζετ σας. Ερχόμαστε για να κέρδη που κακώς βγάλατε», είπε.
