Ενώ στα ανατολικά μέτωπα της Ουκρανίας οι στρατιώτες μάχονται για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας απέναντι στη ρωσική εισβολή, στα μετόπισθεν του Κιέβου μαίνεται ένας δεύτερος, σιωπηλός αλλά εξίσου κρίσιμος πόλεμος: αυτός κατά της ενδημικής διαφθοράς.

Για τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, η μάχη αυτή έχει λάβει διαστάσεις υπαρξιακής δοκιμασίας.

Η ροή των δυτικών κονδυλίων και η εμπιστοσύνη των συμμάχων κρέμονται από μια κλωστή, καθώς οι σκιές των σκανδάλων αγγίζουν πλέον όχι μόνο τους υπουργούς του, αλλά και το ίδιο το περιβάλλον του πρώην ηθοποιού που υποσχέθηκε να «τσακίσει» το σύστημα.

Ο Ζελένσκι και τα «Pandora Papers»: Το αμαρτωλό παρελθόν

Πριν γίνει το σύμβολο της αντίστασης, ο Ζελένσκι βρέθηκε στο επίκεντρο παγκόσμιας έρευνας για φοροδιαφυγή. Τον Οκτώβριο του 2021, η διαρροή των Pandora Papers αποκάλυψε ότι ο Ουκρανός Πρόεδρος και οι στενοί του συνεργάτες από την εταιρεία παραγωγής «Kvartal 95» διατηρούσαν ένα δαιδαλώδες δίκτυο offshore εταιρειών από το 2012.

Σύμφωνα με τα έγγραφα, ο Ζελένσκι φέρεται να κατείχε μερίδιο σε εταιρεία εγγεγραμμένη στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (Maltex Multicapital Corp). Λίγο πριν την εκλογή του το 2019, μεταβίβασε το μερίδιό του στον στενό του φίλο και μετέπειτα κορυφαίο προεδρικό σύμβουλο, Σερχίι Σεφίρ (Serhiy Shefir).

Ωστόσο, οι αποκαλύψεις έδειξαν ότι η οικογένεια Ζελένσκι πιθανόν συνέχισε να λαμβάνει μερίσματα. Το δίκτυο αυτό χρησιμοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, για την αγορά τριών πολυτελών διαμερισμάτων στο κεντρικό Λονδίνο. Αν και το Προεδρικό Γραφείο απάντησε πως οι offshore ήταν αναγκαίες για την προστασία από τους φιλορώσους ολιγάρχες της εποχής Γιανουκόβιτς, η «σκιά» της φοροαποφυγής παραμένει ανεξίτηλη.

Όλοι οι «ανέγγιχτοι» άνθρωποι του Προέδρου

Η πιο βαριά κατηγορία που αντιμετωπίζει σήμερα ο Ζελένσκι στο εσωτερικό της χώρας δεν αφορά προσωπικό πλουτισμό, αλλά την «ομπρέλα προστασίας» που φέρεται να παρέχει σε αμφιλεγόμενα πρόσωπα του στενού του κύκλου. Ας τους δούμε έναν – έναν.

Όλεχ Τατάροφ (Oleh Tatarov): Αναπληρωτής Προσωπάρχης του Ζελένσκι, υπεύθυνος για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Ο Τατάροφ κατηγορήθηκε για δωροδοκία σε μια υπόθεση ακινήτων πριν αναλάβει καθήκοντα. Παρά τις προσπάθειες της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς (NABU) να τον διώξει, η υπόθεση μεταφέρθηκε σε άλλη υπηρεσία και τελικά «πάγωσε», με τους επικριτές να χρεώνουν στον Ζελένσκι πολιτική κάλυψη ενός ανθρώπου που θεωρείται «το μάτι και το αυτί» του στην αστυνομία.

Αντρίι Γερμάκ (Andriy Yermak): Ο πανίσχυρος Προσωπάρχης, που πολλοί χαρακτηρίζουν ως τον de facto αντιπρόεδρο. Έχει δεχθεί σφοδρή κριτική για υπερσυγκέντρωση εξουσίας, ενώ το όνομά του είχε εμπλακεί παλαιότερα σε υπόθεση (γνωστή ως «Yermak tapes») όπου ο αδελφός του φερόταν να «πουλάει» κρατικές θέσεις – κατηγορία που ο ίδιος αρνήθηκε και δεν οδήγησε σε καταδίκη.

Η Πτώση του Ρέζνικοφ: Πέρα από τον στενό κύκλο, το μεγαλύτερο πλήγμα ήρθε από το Υπουργείο Άμυνας. Δημοσιογραφικές έρευνες αποκάλυψαν ότι το κράτος αγόραζε τρόφιμα για τον στρατό σε εξωφρενικές τιμές (π.χ. αυγά προς 17 χρίβνια/τεμάχιο, έναντι 7 της λιανικής). Ο υφυπουργός Βιατσεσλάβ Σαποβάλοφ παραιτήθηκε, αλλά το σκάνδαλο παρέσυρε τελικά και τον Υπουργό Άμυνας, Ολεξίι Ρέζνικοφ. Ο Ζελένσκι αναγκάστηκε να τον απομακρύνει, αναγνωρίζοντας ότι η πολιτική ευθύνη για τη διασπάθιση χρήματος εν καιρώ πολέμου ήταν ασήκωτη.

Τιμοσένκο και Λοζίνσκι: Από τα SUV στις Γεννήτριες

Η αλαζονεία της εξουσίας χτύπησε «κόκκινο» με την περίπτωση του Κιρίλο Τιμοσένκο. Ο αναπληρωτής προσωπάρχης πιάστηκε να οδηγεί για προσωπική χρήση ένα Chevrolet Tahoe, δωρεά της General Motors για ανθρωπιστικές αποστολές. Την ίδια στιγμή, ο υφυπουργός Υποδομών Βασίλ Λοζίνσκι συνελήφθη επ’ αυτοφώρω να λαμβάνει μίζα $400.000 για την αγορά γεννητριών, την ώρα που η χώρα βυθιζόταν στο σκοτάδι από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς.

«Επιχείρηση Στρατολόγηση»: Σε μια κίνηση απελπισίας και επίδειξης δύναμης, ο Ζελένσκι απέλυσε τον Αύγουστο του 2023 όλους τους περιφερειακούς επικεφαλής στρατολογίας. Το κύκλωμα που είχε στηθεί πουλούσε απαλλαγές στράτευσης («λευκά χαρτιά») έναντι χιλιάδων δολαρίων, υπονομεύοντας άμεσα τη μαχητική ικανότητα της χώρας.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται σε μια εξίσωση που μοιάζει άλυτη. Από τη μία, η σύλληψη του πρώην ευεργέτη του, ολιγάρχη Ιχόρ Κολομόισκι, δείχνει αποφασιστικότητα. Από την άλλη, η επιμονή του να διατηρεί σε θέσεις-κλειδιά πρόσωπα με «σκιές» (όπως ο Τατάροφ) και το παρελθόν των offshore, δίνουν τροφή στους επικριτές του.

Το Κίεβο γνωρίζει ότι η Δύση παρακολουθεί. Το στοίχημα του Ζελένσκι δεν είναι πλέον μόνο να κερδίσει τον πόλεμο στα χαρακώματα, αλλά να πείσει ότι η Ουκρανία δεν είναι ένα «φέουδο» ημετέρων, αλλά ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Και σε αυτή τη μάχη, ο μεγαλύτερος εχθρός μπορεί να βρίσκεται εντός των τειχών.

Ζελένσκι: Η διαφθορά ως στρατηγικό «όπλο»

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρουσιάζεται στη Δύση ως ο αδιάφθορος ηγέτης. Ωστόσο, γεωστρατηγικοί αναλυτές επισημαίνουν ένα παράδοξο: Η πολιτική του επιβίωση έχει ταυτιστεί απόλυτα με τον πόλεμο. Σε καιρό ειρήνης, ο Ζελένσκι θα έπρεπε να λογοδοτήσει για την οικονομική καταστροφή, τα δημογραφικά πλήγματα και, κυρίως, για τα πεπραγμένα των συνεργατών του. Εν καιρώ πολέμου, είναι «απαραίτητος».

Οι κατηγορίες που βαραίνουν το περιβάλλον του δεν αφορούν απλώς μεμονωμένα περιστατικά, αλλά ένα συστημικό πλιάτσικο στην ξένη βοήθεια:

Η «Μαύρη Τρύπα» των Εξοπλισμών: Η απομάκρυνση του Ολεξίι Ρέζνικοφ από το Υπουργείο Άμυνας δεν ήταν απλώς ζήτημα υπερκοστολογημένων αυγών. Δυτικές μυστικές υπηρεσίες είχαν αρχίσει να εκφράζουν ανησυχίες ότι μέρος της βοήθειας «εξατμιζόταν» ή κατέληγε στη μαύρη αγορά. Όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, τα κονδύλια ρέουν ανεξέλεγκτα και τα συμβόλαια υπογράφονται με διαδικασίες εξπρές, δημιουργώντας τεράστια περιθώρια κέρδους για μεσάζοντες.

Οι «Ανέγγιχτοι» του Προεδρικού Μεγάρου: Το γεγονός ότι πρόσωπα όπως ο Όλεχ Τατάροφ (αρμόδιος για τα σώματα ασφαλείας) και ο πανίσχυρος προσωπάρχης Αντρίι Γερμάκ παραμένουν στις θέσεις τους παρά τις σκιές και τις καταγγελίες, ενισχύει τη θεωρία ότι ο Ζελένσκι συντηρεί ένα κλειστό κύκλωμα εξουσίας. Οι επικριτές λένε πως αυτό το κύκλωμα φοβάται την επόμενη μέρα: Αν σταματήσει ο πόλεμος, θα αρχίσουν οι έλεγχοι.

Το Lifestyle της καταστροφής: Η περίπτωση του Κιρίλο Τιμοσένκο (με το πολυτελές τζιπ της ανθρωπιστικής βοήθειας) και του Βασίλ Λοζίνσκι (που έβγαζε μίζες από γεννήτριες εν μέσω συσκότισης) δείχνει μια ελίτ αποκομμένη από την πραγματικότητα, που αντιμετωπίζει τον πόλεμο ως ευκαιρία πλουτισμού και όχι ως εθνική τραγωδία.

Κάγια Κάλλας: «Σιδηρά Κυρία» της Ε.Ε. και το ρωσικό χρήμα

Αν νομίζει κανείς ότι η υποκρισία περιορίζεται εντός των ουκρανικών συνόρων, η περίπτωση της Κάγια Κάλλας έρχεται να διαλύσει κάθε ψευδαίσθηση. Η πρώην Πρωθυπουργός της Εσθονίας και νυν Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, έχτισε την καριέρα της ως η πιο σκληροπυρηνική φωνή κατά της Ρωσίας. Ζητούσε πλήρη απομόνωση της Μόσχας και αυστηρές κυρώσεις για όλους.

Κι όμως, ενώ η ίδια κούναγε το δάχτυλο στην Ευρώπη, η οικογένειά της έκανε δουλειές με τον «εχθρό».

Το σκάνδαλο Stark Logistics: Τον Αύγουστο του 2023, αποκαλύφθηκε ότι η μεταφορική εταιρεία Stark Logistics, στην οποία ο σύζυγός της Άρβο Χάλικ (Arvo Hallik) κατείχε το 24.8%, συνέχιζε να δραστηριοποιείται στη Ρωσία ενάμιση χρόνο μετά την εισβολή.

Η ροή του χρήματος: Η ίδια η Κάλας είχε δανείσει στην εταιρία του συζύγου της (Novaria Consult) 350.000 ευρώ. Τα χρήματα αυτά ουσιαστικά χρηματοδότησαν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες που συνδέονταν με τη Ρωσία.

Η υποκρισία: Η εταιρεία φέρεται να είχε κερδίσει περίπου 1,5 εκατομμύριο ευρώ από αυτές τις μεταφορές κατά τη διάρκεια του πολέμου. Όταν το σκάνδαλο ξέσπασε, η Κάλας δήλωσε άγνοια («δεν μιλάμε για δουλειές στο σπίτι») και αρνήθηκε να παραιτηθεί, παρόλο που η κοινή γνώμη στην Εσθονία (περίπου το 66%) ζητούσε την απομάκρυνσή της.

Η περίπτωση Κάλας είναι εμβληματική για το γεωστρατηγικό αδιέξοδο: Πολιτικοί που χτίζουν καριέρες πάνω στη σύγκρουση, ενώ οι δικοί τους άνθρωποι πλουτίζουν από τις τρύπες των κυρώσεων που οι ίδιοι επιβάλλουν.

Συμφέρει τελικά κάποιον η επίτευξη της ειρήνης;

Συνδέοντας τα κομμάτια του παζλ προκύπτει μια κυνική εικόνα. Για μια συγκεκριμένη κάστα αξιωματούχων και επιχειρηματιών, η κατάσταση «ούτε νίκη, ούτε ήττα» είναι ιδανική.

Οικονομικά: Η βοήθεια ρέει, οι έλεγχοι είναι χαλαροί, και το ρωσικό εμπόριο συνεχίζεται υπογείως μέσω τρίτων χωρών ή παραθυριών.

Πολιτικά: Ο «εξωτερικός εχθρός» δικαιολογεί την περιστολή δημοκρατικών ελευθεριών, την αναβολή εκλογών και την εξόντωση πολιτικών αντιπάλων.

Ο Ζελένσκι βρίσκεται πλέον εγκλωβισμένος. Ακόμα κι αν ήθελε να καθαρίσει το τοπίο, το σύστημα διαφθοράς έχει γίνει τόσο δομικό στοιχείο της πολεμικής μηχανής, που η αφαίρεσή του θα μπορούσε να προκαλέσει κατάρρευση. Από την άλλη, περιπτώσεις όπως της Κάλας δείχνουν ότι και στη Δύση, η ρητορική περί «αξιών» συχνά σταματάει εκεί που αρχίζει το κέρδος.

Το ερώτημα παραμένει αμείλικτο: Πόσοι από αυτούς που αποφασίζουν για τη διάρκεια του πολέμου, θα είχαν προσωπικό όφελος από το τέλος του;

Πώς η Κάγια Κάλλας κάθεται στον θρόνο της πιο κερδοφόρας κρίσης της Ευρώπης

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι μόνο στρατιωτικό γεγονός. Είναι το μεγαλύτερο οικονομικό project της Ε.Ε. από την κρίση του ευρώ. Και στο κέντρο του κάθεται η Κάγια Κάλλας – η γυναίκα που έχει χτίσει καριέρα, αφήγημα και πολιτική ισχύ πάνω στο δόγμα «πόλεμος μέχρι τέλους».

Με την ανάληψη της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, η Κάλας αποκτά πρόσβαση όχι μόνο σε γεωπολιτικές επιλογές, αλλά και στις βασικές αρτηρίες των χρημάτων: στις κυρώσεις, τα παγωμένα ρωσικά assets, την αμυντική βιομηχανία, τα συμβόλαια ανοικοδόμησης, και τις ροές στρατιωτικής βοήθειας.

Το πρόβλημα; Όταν ακολουθείς τα χρήματα, το αποτύπωμα φτάνει πιο κοντά στην ίδια απ’ όσο θα βόλευε το επίσημο αφήγημα.
Το 2023 αποκαλύφθηκε ότι η εταιρεία με την οποία συνδεόταν ο σύζυγος της Κάλας εκτελούσε μεταφορές προς τη Ρωσία, την ίδια στιγμή που η Κάλας κήρυττε την «ιερή» αποκοπή από κάθε ρωσική δραστηριότητα. Δεν ήταν παράνομο. Αλλά ήταν πολιτικά δηλητηριώδες.

Οι μεταφορές αυτές δεν ήταν «ανθρωπιστικές». Ήταν κανονικό εμπορικό έργο που συνέχιζε να αποφέρει κέρδη ενώ οι Βρυξέλλες πάταγαν τον γκάζι των κυρώσεων.

Το σημαντικότερο όμως δεν ήταν το ίδιο το σκάνδαλο. Ήταν το υπόδειγμα: ευρωπαϊκή ρητορική «ηθικής καθαρότητας», και από πίσω γκρίζες διαδρομές χρήματος.

Και φτάνουμε στις σκοτεινές καταγγελίες για 48 δισ. Αμερικανικής βοήθειας που εξαφανίστηκαν Οι καταγγελίες που πυροδοτήθηκαν από πρώην αναλυτές της CIA –ότι δισεκατομμύρια αμερικανικής βοήθειας «χάθηκαν» σε δίκτυα Ευρωπαίων και Ουκρανών αξιωματούχων– μπορεί να μην έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί, αλλά η ουσία τους αγγίζει ένα αληθινό πρόβλημα:

Το σύστημα της δυτικής βοήθειας είναι αδιαφανές. Και όπου υπάρχει αδιαφάνεια, υπάρχει κίνηση. Και όπου υπάρχει κίνηση, υπάρχει χρήμα.

Το ερώτημα δεν είναι αν η Κάλας εμπλέκεται προσωπικά.

Το ερώτημα είναι: Πώς γίνεται να μην εμπλέκεται, όταν η θέση της βρίσκεται ακριβώς στο σημείο όπου συγκλίνουν Ε.Ε., ΗΠΑ, άμυνα και κεφάλαια;

Αυτό το σημείο είναι μηχανισμός ισχύος, επιρροής και –για πολλούς γύρω της– κερδοφορίας. Και όχι, δεν χρειάζεται κάποιος να είναι διεφθαρμένος για να ωφελείται. Αρκεί να βρίσκεται στη σωστή θέση την κατάλληλη στιγμή.

Ο πόλεμος ως οικονομία: το ευρωπαϊκό «business model» της Κάλας

Η πιο ενοχλητική αλήθεια για τις Βρυξέλλες είναι ότι ο πόλεμος έχει γίνει οικονομικός πολλαπλασιαστής. Κάθε πακέτο βοήθειας προς την Ουκρανία ενεργοποιεί ένα ντόμινο:

• Αμυντικές εταιρίες (Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Σουηδία)
• Logistics (μεταφορές, αποθήκευση, ασφάλεια)
• Ενέργεια (LNG, νέα δίκτυα, συμβόλαια δισεκατομμυρίων)
• Ανοικοδόμηση (μελλοντικά έργα αξίας 486 δισ., σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα)
• Διαχείριση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων (τράπεζες, νομικά, lobbying)

Και ποιος διαχειρίζεται την πολιτική ομπρέλα όλων αυτών; Η ίδια η Κάλας.

Το σύστημα μπορεί να υπάρχει χωρίς αυτήν. Αλλά με αυτήν – αποκτά αφήγημα, ιδεολογικό περίβλημα και θεσμική νομιμοποίηση.

«Ποιος θέλει να συνεχιστεί ο πόλεμος;» – Η απάντηση δεν είναι συνωμοσιολογία

Η ερώτηση είναι άβολη αλλά αναγκαία: Υπάρχουν συμφέροντα στην Ευρώπη που ωφελούνται από έναν πόλεμο χωρίς τέλος;

Και όχι λίγα.

• Οι αμυντικές βιομηχανίες έχουν τη μεγαλύτερη άνθηση από τον Ψυχρό Πόλεμο
• Τα κράτη-μέλη δικαιολογούν τεράστιες αμυντικές δαπάνες
• Η Ε.Ε. αποκτά κεντρικοποιημένη εξουσία γύρω από την ασφάλεια
• Η πολιτική ισχύς στελεχών όπως η Κάλας πολλαπλασιάζεται σε συνθήκες κρίσης

Δεν χρειάζεται κάποιος να «θέλει» τον πόλεμο. Αρκεί να εξαρτάται από αυτόν.

Το καταλήγουμε ότι η Κάλας δεν είναι η εξαίρεση· είναι το πρότυπο. Δεν υπάρχει ακόμη δημόσια, τεκμηριωμένη απόδειξη ότι η Κάλας έχει εμπλακεί σε παράνομες ροές. Υπάρχουν όμως:

• συγκρούσεις συμφέροντος,
• δομικά κίνητρα,
• θέση σε ένα σύστημα που παράγει ισχύ από την κρίση,
• και ένας πόλεμος που διαρκεί περισσότερο απ’ όσο κάποιοι παραδέχονται ότι τους συμφέρει.

Η μεγαλύτερη αποκάλυψη είναι ίσως η πιο απλή: Η Ευρώπη χτίζει μια νέα οικονομία πάνω στον πόλεμο. Και η Κάλας είναι το πρόσωπο αυτής της εποχής.

Το ερώτημα δεν είναι αν εκείνη πλουτίζει από τον πόλεμο, το ερώτημα είναι:

Μπορεί να υπάρξει ειρήνη σε ένα σύστημα που κερδίζει περισσότερα από την κρίση παρά από τη σταθερότητα;

Διαβάστε ακόμη: