Όπως είναι γνωστό ως «τέλεια καταιγίδα» οι ναυτικοί ονομάζουν το εξαιρετικά επικίνδυνο φαινόμενο της συνάντησης τριών διαφορετικών τυφώνων σε ένα σημείο του ωκεανού. Αυτό το… ανεπιθύμητο ραντεβού προκαλεί ανέμους έως και 14 (!) μποφόρ και να παρασύρει βυθίζοντας τα πάντα στο διάβα του.
Η πασίγνωστη και ομότιτλη ταινία με τον Τζόρτζ Κλούνεϊ μπορεί να είναι διδακτική για όσους θέλουν να τη δουν και να την ξαναδούν.
Στις μέρες μας η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους από τις ανατιμήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα είναι ο ένας… τυφώνας που πλήττει νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η αύξηση κατά 85% του φυσικού αερίου και η πίεση στις τομές χονδρικής σε χιλιάδες προϊόντα και υπηρεσίες «δεν πρέπει με τίποτα να περάσουν στα τιμολόγια λιανικής» όπως λέει κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος. Ήδη, η ΔΕΗ από τις 5 Αυγούστου έχει ενεργοποιήσει μειωμένα 30% τιμολόγια για οικιακή χρήση και 50% για αγροτική, αλλά πρέπει να γίνουν αντίστοιχες κινήσεις από τους ιδιώτες παρόχους που κατέχουν περίπου το 35% της αγοράς.
Το ράλι στις τιμές του φυσικού αερίου
Πίσω από την αύξηση αυτή βρίσκεται το ράλι στις τιμές του φυσικού αερίου, καθώς επίσης και το νέο ρεκόρ στις τιμές των δικαιωμάτων εκπομπής CO2 που επιβαρύνουν το κόστος της ηλεκτροπαραγωγής με λιγνίτη αλλά και με φυσικό αέριο. Οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν εκτιναχθεί τις τελευταίες ημέρες στα 48 ευρώ ανά Μεγαβατώρα όταν πέρυσι η τιμή του καυσίμου είχε πέσει έως και τα 5 ευρώ.
Την άνοιξη οι τιμές του φυσικού αερίου βρίσκονταν στα επίπεδα των 15 – 17 ευρώ τη Μεγαβατώρα. Αυτή η εκτίναξη στις τιμές του φυσικού αερίου οφείλεται σε μια σειρά από διαφορετικούς λόγους δομικούς ή και εποχικούς, όπως η επανεκκίνηση των οικονομιών μετά την πανδημία του covid, η κερδοσκοπική πολιτική που ακολουθεί ο βασικός προμηθευτής της Ευρωπαϊκής αγοράς, η Ρωσία, αλλά και το γεγονός ότι καταγράφεται μειωμένη προσφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Τιμές των δικαιωμάτων εκπομπής CO2
Το κυβερνητικό επιτελείο θέλει να εργαλειοποιήσει το Ταμείο Εκπομπών Ρύπων (ΤΕΡ) αλλά και των πόρων που εξοικονομούνται από τη διασύνδεση των νησιών και την ενεργοποίηση φωτοβολταϊκών, προκειμένου να προστατευθούν τα ευάλωτα νοικοκυριά. «Είναι ξεκάθαρο όμως ότι νοικοκυριά και επιχειρήσεις, που βγαίνουν πληγωμένοι από την πανδημία, δεν αντέχουν επιβαρύνσεις, που τελικά ακυρώνουν τα οφέλη από τη μείωση της άμεσης φορολογίας (εισφορά αλληλεγγύης, χαμηλός φορολογικός συντελεστής) και των ασφαλιστικών εισφορών» όπως λέει το ίδιο κυβερνητικό στέλεχος.
Τον ρωτήσαμε αν υπάρχουν περιθώρια μείωσης Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης, όπως στα ενεργειακά προϊόντα και στον καφέ, μέχρι να τελειώσει αυτή η κρίση αφού σύμφωνα με ΕΚΤ και ΔΝΤ, οι αυξήσεις θα αποκλιμακωθούν αρχές του 2022.
Η απάντησή του, έμμεση και διπλωματική για να μην προκαταλάβει τις ανακοινώσεις στη ΔΕΘ: «τα στοιχεία του ΟΟΣΑ μας λένε ότι η αναλογία των έμμεσων φόρων στην Ελλάδα, σε σχέση με το σύνολο των εσόδων, κινείται πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο των υπολοίπων χωρών και φυσικά η έμμεση φορολογία είναι η πιο άδικη, αφού θίγει αδιακρίτως πλούσιους και φτωχούς ιδιαίτερα στις δαπάνες διατροφής που είναι ανελαστικές» μας είπε, ουσιαστικά παραδεχόμενος πως μπορούν να μειωθούν οι έμμεσοι φόροι πρόσκαιρα.
Ο ίδιος πρόσθεσε πως «υπάρχουν φήμες που θέλουν μέρος του αυξημένου ενεργειακού κόστους να καλύπτεται μέσω του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς αλλά τα περιθώρια για παρεμβάσεις είναι μικρά αφού ο προϋπολογισμός του 2022 προβλέπει δημοσιονομική εξυγίανση και επιστροφή σε σχεδόν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και από το 2023 πρωτογενή πλεονάσματα».
Διαστημική πτήση στις τιμές σε ράφια και πάγκους
Εκτός όμως από την μεγάλη αύξηση των διεθνών τιμών στα ενεργειακά προϊόντα, υπάρχει και η… διαστημική πτήση των τιμών πρώτων υλών και τροφίμων, που προκάλεσαν πανδημία και πρωτοφανείς φυσικές καταστροφές, εντός και εκτός Ελλάδας.
Διευθύνων σύμβουλος μεγάλης βιομηχανίας τροφίμων παρατηρεί: «δείτε το συνδυασμό υψηλότερου κόστους παραγωγής και ακριβότερων πρώτων υλών είναι τα προϊόντα αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής. Η διεθνής τιμή των δημητριακών είναι αυξημένη κατά 31% σε σχέση με πέρυσι, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του FAO, της ζάχαρης κατά 39%, των φυτικών ελαίων κατά 67%. Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσει κανείς και την επιβάρυνση που προκύπτει από την τιμή του πετρελαίου (64% πάνω η τιμή του Brent) μεγάλο πλήγμα αυτό για τα μεταφορικά, καθώς και τις αυξήσεις στο φυσικό αέριο (85% πάνω η διεθνής τιμή) δηλαδή καταστροφή για την παραγωγή και κυρίως για τους τελικούς καταναλωτές!».
Δεύτερος τυφώνας αυτός αφού οι καταναλωτές θα βρεθούν μέσα στις επόμενες 20 μέρες αυξήσεις σε ένα βασικό αγαθό: το ψωμί. Οι αρτοποιοί κάνουν λόγο για 10%-15%, ενώ στα αρτοσκευάσματα πολυτελείας και στα άλλα είδη αρτοποιίας οι αυξήσεις θα είναι υψηλότερες.
Οι λεγόμενοι «σουπερμαρκετάδες» τώρα, ήδη έχουν ενημερώσει αρμοδίως ότι «πάμε για αυξήσεις ως 15% σε λάδια, μπισκότα, κατεψυγμένα, συσκευασμένα τρόφιμα, γαλακτοκομικά» ενώ καταναλωτές βλέπουν κιόλας ανατιμήσεις (προληπτικές; Στην Ελλάδα ζούμε) κάτω από το μανδύα συνδυαστικών προσφορών προϊόντων.
Αλλά και το καφεδάκι, η αγάπη του μέσου Έλληνα θα γίνει πολύ πικρό: οι πυρκαγιές στις φυτείες της Βραζιλίας ανέτρεψαν το σκηνικό μειώνοντας δραστικά την παραγωγή, με αποτέλεσμα η τιμή του να έχει αυξηθεί κατά 49%, σε μια ζημιά που δεν διορθώνεται από τη μια ημέρα στην άλλη. «Πριν 14 χρόνια, όταν η γρίπη των χοίρων είχε ρημάξει την κινεζική παραγωγή και είχε εκτοξεύσει τις τιμές του χοιρινού κρέατος παγκοσμίως, το παραδοσιακό σουβλάκι είχε καταγράψει μεγάλες αυξήσεις χωρίς να επιστρέφει στα πρότερα επίπεδα όταν ομαλοποιήθηκε η διεθνής παραγωγή-ζήτηση χοιρινού κρέατος» μας λέει παλαιό στέλεχος του Υπουργείου Ανάπτυξης – Εμπορίου.
Παράλληλα σημαντικές ανατιμήσεις έως και 45% καταγράφονται σε λιπάσματα, σπόρους, ζωοτροφές αλλά και στα θερμοκήπια, οπότε όλες οι τιμές στα νωπά θα πάρουν σύντομα την ανιούσα. Οι καταναλωτές φέτος πλήρωσαν πιο ακριβά από πέρυσι τα ροδάκινα και τα κεράσια, καθώς ο παγετός της άνοιξης μείωσε την παραγωγή. Στέλεχος της λαχαναγοράς (ΟΚΑΑ), προσθέτει πως «μεγάλη ζημιά προκάλεσε και ο παρατεταμένος καύσωνας του Αυγούστου, ο οποίος εκτόξευσε τιμές σε τομάτες, αγγούρια, φασολάκια, μπρόκολα, κουνουπίδια ενώ τώρα προστίθεται η μαζική καταστροφή οπωροκηπευτικών στη Β. Εύβοια. Φοβάμαι πως οι αυξήσεις κατά 8% στα οπωροκηπευτικά και 5% στα φρούτα, που είδαμε τον Ιούλιο, θα φαντάζουν μηδαμινές μπροστά σε ότι ακολουθεί» προσθέτει.
Η ΔΕΗ δυνατά στη μάχη προστασίας των ευάλωτων καταναλωτών – γενναίες αποφάσεις
«Η ΔΕΗ θα απορροφήσει μέρος των αυξήσεων στο ηλεκτρικό ρεύμα συγκρατώντας τις ανατιμήσεις μόνο στα επίπεδα του CO2 και δίχως να μετακυλίει στα τιμολόγια τα συνολικά της κόστη, είναι μια γενναία απόφαση της διοίκησης» μας λέει στέλεχος της επιχείρησης που ενημερώνει και το ΥΠΕΝ και συνεχίζει: «άρα δεν θα φτάσει στα νοικοκυριά το σύνολο των χρηματιστηριακών αυξήσεων μαζί με τις εκπτώσεις 30% που ακολουθούμε στο ανταγωνιστικό σκέλος της ενέργειας».
«Τι θα κάνουν όμως οι ιδιώτες πάροχοι;» τον ρωτάμε;
«Αναγκαστικά θα …χωνέψουν και αυτοί αυξήσεις όπως η ΔΕΗ, αλλιώς θα χάσουν μερίδια. Αν κάποιοι επιλέξουν το δεύτερο δρόμο, τότε θα χάσουν πελάτες κάτι που μπορεί και να δημιουργήσει συνθήκες κλεισίματος της αγοράς» μας απάντησε.
Από την πλευρά του το κυβερνητικό στέλεχος προειδοποιεί: «Σήμερα πάντως όλοι μας περιμένουμε να δούμε πόσο θα διαρκέσει το ράλι στο φυσικό αέριο, σε συνδυασμό με τη πολιτική της Ρωσίας να επιβραδύνει τις παραδόσεις της στην Ευρώπη, ενδεχομένως για να πιέσει τις Βρυξέλλες να άρουν τις επιφυλάξεις τους ως προς το νεόκοπο αγωγό Nord Stream και τη σίγουρη κούρσα των δικαιωμάτων CO2. Τα συμβόλαια Δεκεμβρίου παραμένουν καρφωμένα στα 61-62 ευρώ ο τόνος με αναλυτές να μιλούν για 65 ευρώ τους επόμενους μήνες ή και περισσότερο» μας λέει υψηλόβαθμο στέλεχος του ΥΠΕΝ και συνεχίζει: «χρειάζεται έντονη πίεσης από την Κομισιόν ώστε να μην έχουμε εκρηκτικές κοινωνικές συνθήκες σε χώρες που βιώνουν αυξήσεις ακόμη μεγαλύτερες απ’ ότι η Ελλάδα, όπως η Βουλγαρία όπου υπάρχουν αυξήσεις πάνω από 230% και κίνδυνος μεγάλης κοινωνικής έκρηξης! Ας κάνει τα κουμάντα της η Κομισιόν αλλά και το Βερολίνο» προσθέτει
Aύξηση 10-15% στο τιμολόγιο πληγώνει ο Έλληνας καταναλωτής
Σε εκκαθαριστικό ρεύματος Μαΐου, η μέση Τιμή Εκκαθάρισης Αγοράς (ΤΕΑ) ήταν 56,17 ευρώ η μεγαβατώρα. Για ένα αντίστοιχο σημερινό εκκαθαριστικό που αφορά κατανάλωση Μαΐου-Αυγούστου, η μέση ΤΕΑ είναι 92,155 ευρώ. Αρα ο καταναλωτής με μεσαία κατανάλωση θα πληρώσει στον εκκαθαριστικό λογαριασμό του Σεπτεμβρίου για το τετράμηνο (Μαΐου-Αυγούστου) μόνο για ρεύμα γύρω στα 190 ευρώ, όταν στο εκκαθαριστικό του Μαΐου (τετράμηνο Ιανουαρίου-Απριλίου) είχε χρεωθεί με 145 ευρώ. Αύξηση 30% για τη χρέωση ενέργειας ή 10%-15% στον τελικό του λογαριασμό. Για ένα πελάτη με μέση κατανάλωση 1500 KWh το τετράμηνο, η αύξηση αυτή εκτιμάται μηνιαίως στα 15 ευρώ ή 60 ευρώ στον εκκαθαριστικό.
«Στο τελευταίο 4μηνο του έτους, η μέση ΤΕΑ θα διαμορφωθεί κοντά στα 120 ευρώ. Δηλαδή στα επίπεδα του Αυγούστου που ήταν περίπου 122 ευρώ και αποκλιμάκωση θα έρθει μόνο μετά το πρώτο τρίμηνο του 2022, ίσως και μετά το πρώτο εξάμηνο του 2022, δηλαδή από το προσεχές καλοκαίρι, μετά από σχεδόν ένα χρόνο που σημαίνει τεράστιο πρόβλημα. Πρέπει να παρέμβει συντεταγμένα η Κομισιόν!» μας λέει πρώην υπουργός, ειδικός επί των ενεργειακών περιγράφοντας τον τρίτο τυφώνα της τέλειας καταιγίδας .
Πως θα φτάσουν τις 650.000 οι δικαιούχοι κοινωνικού τιμολογίου ρεύματος;
«Θέλουμε οι δικαιούχοι κοινωνικού τιμολογίου στο ρεύμα-ΚΟΤ να φτάσουν τι 650.000 από σχεδόν μισό εκατομμύριο που είναι τώρα αλλά δεν ξέρουμε ακόμη από πού θα προέλθουν τα χρήματα» μας λέει έμπειρος διευθυντής του ΥΠΕΝ που συνεργάζεται για το θέμα με στελέχη της ΡΑΕ και συνεχίζει: «Το Κοινωνικό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) ως γνωστόν χρηματοδοτείται από τα ΥΚΩ, τις χρεώσεις δηλαδή που πληρώνουν τα νοικοκυριά για να είναι η τιμή του ρεύματος των νησιωτών στα ίδια επίπεδα με το διασυνδεδεμένο σύστημα αλλά και για την οικονομική ενίσχυση των ευάλωτων καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας. Η μείωση των ΥΚΩ, ακόμη και να ζητηθεί από τους προμηθευτές να στρέψουν τους πελάτες τους από τα συμβόλαια κυμαινόμενης τιμής σε συμβόλαια σταθερής τιμής, κρίνεται πως δεν μπορεί να λειτουργήσουν. Αλλωστε για τη χρονιά που πέρασε θα είναι πολύ πεσμένα λόγω της μεγάλης πέρυσι πτώσης των τιμών του πετρελαίου. Οπότε τι είναι ο κάβουρας και τι είναι το ζουμί του, που λένε, από πού θα τα πάρουμε;».
Το ΥΠΕΝ προσανατολίζεται στην αξιοποίηση μέρους των εσόδων από τις δημοπρασίες των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για την κάλυψη των δικαιούχων του ΚΟΤ. Αυτά τα έσοδα υπολογίζονται για φέτος συνολικά στα περίπου 900 εκ. ευρώ.
Το 60% πηγαίνει δια νόμου στον ΕΛΑΠΕ. Για το υπόλοιπο 40% η κατανομή αποφασίζεται κάθε χρόνο με υπουργική απόφαση. Πέρυσι για παράδειγμα η κυβέρνηση είχε αποφασίσει αντί για 60% να δώσει το 75% στον ΕΛΑΠΕ και το υπόλοιπο στις βιομηχανίες για την αντιστάθμιση ρύπων, στο Πράσινο Ταμείο.
Στο Κοινωνικό Τιμολόγιο (ΚΟΤ), μπορεί να διευρυνθούν τα εισοδηματικά ή περιουσιακά κριτήρια, προκειμένου να ενταχθούν στις ευνοϊκές του διατάξεις εκατοντάδες χιλιάδες επιπλέον νοικοκυριά και να φτάσουν τις 650.000. Επίσης μπορεί να αυξηθεί η έκπτωση 45%- 60% που έχουν σήμερα οι δικαιούχοι ΚΟΤ σε σχέση με τις τιμές ρεύματος των άλλων καταναλωτών.
Δική της παρέμβαση κάνει η ΡΑΕ που πιστεύει πως πρέπει να μπει πλαφόν στην ρήτρα χονδρεμπορικής που έχουν τα κυμαινόμενα τιμολόγια, να καταργηθεί η «ρήτρα πρόωρης αποχώρησης» στους καταναλωτές με κυμαινόμενα τιμολόγια, καθώς επίσης να καταργηθεί το πάγιο και κάθε άλλη παρεμφερής επιβάρυνση, προτάσεις που δεν βρίσκουν σύμφωνη την αγορά.
Βασικό σταυρόλεξο για το ΚΟΤ είναι η αύξηση των εκπτώσεων. Σήμερα οι δικαιούχοι είναι δύο κατηγοριών. Στην πρώτη, το ποσοστό επιδότησης είναι στα 0,075 ευρώ ανά κιλοβατώρα και στη δεύτερη στα 0,045 ευρώ. Κατά μέσο όροι οι εκπτώσεις έναντι των κανονικών χρεώσεων προμήθειας κυμαίνονται στο 60% για το ΚΟΤ1 και στο 45% για το ΚΟΤ2.
Το υψηλόβαθμο στέλεχος του ΥΠΕΝ μας λέει πως «πρέπει να αυξηθούν τα ποσοστά επιδότησης, ώστε να αντισταθμιστούν οι απώλειες από τις αυξήσεις στο ρεύμα, αλλά επαρκούν τα χρήματα από τα έσοδα των δημοπρασιών των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 για να γίνει αυτό; Αυτά τα έσοδα υπολογίζονται για φέτος συνολικά στα περίπου 900 εκατ. ευρώ έναντι περίπου 500 εκατ. πέρυσι. Ένα 60% κατευθύνεται δια νόμου στον ΕΛΑΠΕ. Και το υπόλοιπο 40% πάει κάθε χρόνο όπου αποφασίσει η κυβέρνηση. Το 2020, η κυβέρνηση είχε δώσει το 75% στον ΕΛΑΠΕ και το υπόλοιπο στις βιομηχανίες για την αντιστάθμιση ρύπων, καθώς επίσης στο Πράσινο Ταμείο. Για φέτος όμως, η σχετική υπουργική απόφαση δεν έχει ακόμη εκδοθεί. Εκτιμάται ότι οι πόροι για τον ΕΛΑΠΕ θα καθηλωθούν στο 60% και μέρος των υπολοίπων χρημάτων θα δοθεί για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, δηλαδή την αύξηση του ποσού επιδότησης της τιμής της κιλοβατώρας για τους ευάλωτους. Μακάρι να φτάσουν τα λεφτά για όλα τα νοικοκυριά» προσθέτει με προβληματισμό.
