Ο Γιώργος Στάσσης της ΔΕΗ κάνει το καθήκον του στη Δυτική Μακεδονία όπως έχει άλλωστε δεσμευτεί: προχωρεί σε μεγάλες επενδύσεις ΑΠΕ στο πλαίσιο της δίκαιης μετάβασης στην περιοχή παράλληλα με τη διακοπή λειτουργίας στις λιγνιτικές μονάδες «Μεγαλόπολη 4» και «Μελίτη» το καλοκαίρι του 2025.
Το θέμα είναι τι κάνουν οι υπόλοιποι επίδοξοι επενδυτές στην περιοχή. Οι πληροφορίες λένε πως ένας -ένας αποδεσμεύονται από τις υποχρεώσεις τους και απομένει μόνον η ΔΕΗ ως μεταλιγνιτικός επενδυτής.
Η «Μεγαλόπολη 4» είναι η τελευταία εν λειτουργία λιγνιτική μονάδα στον ομώνυμο ΑΗΣ, η απόσυρσή της θα σηματοδοτήσει επίσης τη διακοπή λειτουργίας και του Λιγνιτικού Κέντρου στην περιοχή.
Η οριστική διακοπή λειτουργίας των δύο μονάδων περιλαμβάνεται στο έγγραφο που, παρατίθεται το επικαιροποιημένο πλάνο απολιγνιτοποίησης και το οποίο υποβλήθηκε τον Ιούλιο από τη ΔΕΗ στη Βουλή.
Σύμφωνα με το έγγραφο, οι δύο μονάδες σχεδιάζεται να αποσυρθούν στο τέλος του 2024.
Ωστόσο, το αίτημα της ΔΕΗ θα αξιολογηθεί από τη ΡΑΑΕΥ, η οποία θα κρίνει κατά πόσο δεν θα υπάρξει επίπτωση στην επάρκεια ανεφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια για την υπόλοιπη χειμερινή περίοδο.
Η ΡΑΑΕΥ θα σταθμίσει παραμέτρους όπως τα επίπεδα στα οποία θα έχουν διαμορφωθεί έως τότε τα αποθέματα των υδροηλεκτρικών μονάδων, αλλά και το πώς εξελίσσονται οι εξαγωγές – με βαρόμετρο φέτος για την Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη τις ανάγκες της Ουκρανίας.
Ακόμη πάντως κι αν η Ρυθμιστική Αρχή δεν ανάψει το πράσινο φως για «τέλος χρόνου» τον Δεκέμβριο, η «ζωή» των δύο σταθμών θα παραταθεί κατά ελάχιστους μήνες. Έτσι, θα αποσυρθούν λίγο αργότερα, στο τέλος της χειμερινής περιόδου.
Στο πλαίσιο της οριστικής παύσης λειτουργίας των δύο μονάδων και του λιγνιτωρυχείου Μεγαλόπολης, η ΔΕΗ θα υλοποιήσει πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου.
Το πρόγραμμα προβλέπει οικονομικό κίνητρο που ξεκινά από τις 35.000 και φτάνει μέχρι τις 110.000 ευρώ. Η υποβολή αιτήσεων αρχίζει από αύριο, 1η Νοεμβρίου, και θα διαρκέσει έως τις 28 Φεβρουαρίου 2025.
Η βιωσιμότητα των λιγνιτικών μονάδων
Το αρχικό σχέδιο απολιγνιτοποίησης, που κατάρτισε η ΔΕΗ στο τέλος του 2019, προέβλεπε πως όλες οι μονάδες (πλην της Πτολεμαΐδα 5 που βρισκόταν υπό κατασκευή τότε), θα είχαν αποσυρθεί μέχρι το τέλος του 2023.
Ωστόσο, το σχέδιο αυτό ανατράπηκε, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες απαιτήσεις ασφάλειας εφοδιασμού που προέκυψαν λόγω της ενεργειακής κρίσης και σε συνέχεια των σχετικών απαιτήσεων των αρμοδίων αρχών και του διαχειριστή για λειτουργική διαθεσιμότητα των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων.
Στο ίδιο πλαίσιο, η πολιτεία προχώρησε σε παράταση «ζωής» των σταθμών, επεκτείνοντας χρονικά την υπαγωγή τους σε καθεστώς παρέκκλισης της ευρωπαϊκής Οδηγίας για τις εκπομπές των βιομηχανικών εγκαταστάσεων (201/75/ΕΕ).
Έτσι, με βάση Υπουργική Απόφαση του 2021, στη «Μεγαλόπολη 4» εκχωρήθηκαν 35.600 ώρες λειτουργίας συνολικά, από 01.08.2021 έως τις 31-12-2025.
Με τροποποίηση της Υπουργικής έναν χρόνο αργότερα, στη Μελίτη εκχωρήθηκαν 30.832 ώρες συνολικά, από 01.08.2021 έως τις 31-12-2025.
Στο διάστημα ωστόσο που μεσολάβησε, οι λιγνιτικές μονάδες κατέστησαν εκ νέου μη βιώσιμες οικονομικά.
Είναι ενδεικτική πρόσφατη αναφορά στη Βουλή του υπουργού ΠΕΝ, Θεόδωρου Σκυλακάκη, σύμφωνα με τον οποίο το κόστος παραγωγής ξεκινά από τα 140 ευρώ ανά Μεγαβατώρα (για τη νεότερη λιγνιτική μονάδα) και φτάνει μέχρι τα 220-230 ευρώ ανά Μεγαβατώρα (για τις παλαιότερες).
Τα επόμενα βήματα της απολιγνιτοποίησης τοποθετούν στο 2025 το «τέλος χρόνου» των 3 μονάδων του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου που απομένουν σε λειτουργία.
Το 2026 πρόκειται να μπει «λουκέτο» στην Πτολεμαΐδα 5 – ολοκληρώνοντας την απολιγνιτοποίηση.
Για τη συγκεκριμένη μονάδα, όπως έχει γράψει το energypress, η ΔΕΗ υπογράμμιζε στο έγγραφό της πως τα οικονομικά της ηλεκτροπαραγωγής με αέριο είναι τέτοια που δεν ευνοούν τη μετατροπή της σε μονάδα φυσικού αερίου, για να συνεχίσει να λειτουργεί και μετά το 2026.
Ωστόσο, πλέον η ζυγαριά «κλίνει» τελικά υπέρ της μετατροπής της.
Τι γίνεται με τις υπόλοιπες μεταλιγνιτικές επενδύσεις των ιδιωτών στη δυτική Μακεδονία;
Ενεργειακοί και οικονομικοί κύκλοι τονίζουν πως «μόνον ο Γιώργος Στάσης και η ΔΕΗ πραγματοποιούν όλα όσα δεσμεύτηκαν για την περιοχή και επενδύουν» ενώ αναρωτιούνται τί γίνεται με τις υπόλοιπες 16 πολυδιαφημισμένες εμβληματικές επενδύσεις που είχαν ανακοινωθεί το 2020 στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ). Μέχρι στιγμής έχουν απομείνει 5 στα Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης.
Οι ίδιοι κύκλοι λένε πως «τελικά πλησιάζουμε το 2025 χωρίς να έχει γίνει απολύτως τίποτα. Θέσεις εργασίας χάνονται, οι νέοι εγκαταλείπουν την περιοχή και οι επενδυτές είτε απεντάσσονται από το πρόγραμμα είτε δεν δείχνουν πλέον επενδυτικό ενδιαφέρον.
Θέσεις εργασίας χάνονται, οι νέοι εγκαταλείπουν την περιοχή και οι επενδυτές είτε απεντάσσονται από το πρόγραμμα είτε δεν δείχνουν πλέον επενδυτικό ενδιαφέρον» προσθέτουν.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι το επενδυτικό σχέδιο της Advent Technologies στην Κοζάνη απεντάχθηκε από το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής μετάβασης (ΣΔΑΜ).
Το επενδυτικό αυτό σχέδιο αφορούσε «τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων κυψελών καυσίμου υδρογόνου και συστημάτων ηλεκτρολυτών», ύψους 64 εκατ. ευρώ και σε βάθος χρόνου (project Green HiPo) θα έφτανε τα 780 εκατ. ευρώ για την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής υδρογόνου στην Κοζάνη.
Οι προβλεπόμενες θέσεις εργασίας ανέρχονταν στις 650. Στις 21.8.2024 ανακοίνωναν ότι είναι ένα βήμα πριν τα θεμέλια η επένδυση – μαμούθ της ελληνικής εταιρείας Advent Technologies (σε συνεργασία με την γερμανική BASF).
Μετά από πολλά δημοσιεύματα ότι προχωράει με γρήγορα βήματα η συγκεκριμένη επένδυση τελικά ο Διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΕΥΔΑΜ) ανακοίνωσε ότι μετά από έλεγχο των απαιτούμενων στοιχείων δεν μπορούσε να ενταχθεί το συγκεκριμένο έργο.
Θέσεις εργασίας χάνονται, οι νέοι εγκαταλείπουν την περιοχή και οι επενδυτές είτε απεντάσσονται από το πρόγραμμα είτε δεν δείχνουν πλέον επενδυτικό ενδιαφέρον.
Δεύτερες σκέψεις για την υλοποίηση μεγάλων επενδυτικών σχεδίων εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στις λιγνιτικές περιοχές φέρονται να κάνουν άλλες ελληνικές επιχειρήσεις.
Οι καθυστερήσεις στα ΕΠΣ για την χωροθέτηση των επενδύσεων, η καθυστέρηση στην αποκατάσταση των εδαφών αλλά και η μη εξασφάλιση της ασφάλειας δικαίου, η γραφειοκρατία, τα χαμηλά κίνητρα καθώς και αλλαγές επιχειρηματικών πλάνων είχαν ως αποτέλεσμα να αποθαρρύνουν τις επιχειρήσεις από την Δυτική Μακεδονία και οι μεγάλες επενδύσεις του ΣΔΑΜ να παραμένουν εξαγγελίες και να μην πραγματοποιούνται.
Η Sunlight είναι μια από τις εταιρίες που κάνουν δεύτερες σκέψεις, το επενδυτικό σχέδιο της οποίας είναι η κατασκευή εργοστασίου παραγωγής μπαταριών λιθίου – Gigafactory – ύψους 1,5 με 2 δισ. Ευρώ και προβλέπεται να δημιουργήσει 2.000 θέσεις εργασίας.
Αντίστοιχα η Wonderplant έχει καταθέσει επενδυτικό σχέδιο ύψους 200 εκατ. ευρώ για την εγκατάσταση 300 στρεμμάτων υδροπονίας και αυτό βρίσκεται σε εκκρεμότητα. Δεδομένου ότι η επένδυση αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη δικτύου φυσικού αερίου στην περιοχή που θα εγκατασταθεί για τη θέρμανση των μονάδων υδροπονίας, μας προκαλεί εντύπωση πώς θα μπορέσει να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης το οποίο είναι σαφές ότι δεν χρηματοδοτεί έργα που σχετίζονται με το φυσικό αέριο.
Ερωτηματικά υπάρχουν και για άλλες πολυδιαφημισμένες επενδύσεις που εξαγγέλθηκαν χωρίς να έχει γίνει έλεγχος αν πληρούν τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας των κρατικών ενισχύσεων και του Κανονισμού για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης.
Το ειδικό καθεστώς Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης στον Αναπτυξιακό νόμο, περιλαμβάνει κίνητρα ύψους 380 εκατ. ευρώ. Ακόμη και τα προγράμματα ενίσχυσης των επιχειρήσεων καθυστερούν να υλοποιηθούν, υπάρχει άνιση κατανομή των πόρων μεταξύ μεγάλων, ΜμΕ και μικρών επιχειρήσεων που προφανώς είναι εκτός των κατευθύνσεων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της επιχειρηματικότητας των λιγνιτικών περιοχών.
«Τελικά το μόνο που έχει υλοποιηθεί αυτά τα 5 χρόνια είναι επιτροπές, φορείς, η ΕΥΔΑΜ, η Μετάβαση Α.Ε., θέσεις εργασίας δηλαδή στην Αθήνα με υψηλότατους μισθούς και bonus» λένε με περισσή δηκτικότητα τοπικοί παράγοντες.
Ο Επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο κ. Κάρστεν Ράσμουσεν προειδοποίησε ότι «όσα χρήματα δεν θα απορροφηθούν, αναγκαστικά θα επιστραφούν στα ταμεία της ΕΕ».
Επιπλέον επισήμανε ότι ο στόχος πρέπει να είναι η βελτίωση της ζωής των ανθρώπων των λιγνιτικών περιοχών και όχι της Αθήνας. Τον Δεκέμβριο του 2023 είχε δηλώσει ότι «δεν φτάσαμε σε υλικά αποτελέσματα, δεν μπορούμε να μην δημιουργούμε θέσεις εργασίας και να λέμε ότι πάμε καλά».
Τον Ιούνιο του 2023 ο ανωτέρω επικεφαλής είχε δηλώσει ότι Δυτική Μακεδονία θα πρέπει να απορροφά 616.000 ευρώ ημερησίως από τα κονδύλια του Ταμείου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης προκειμένου να απορροφήσει τα 566 εκ. ευρώ μέχρι το 2026.
Δυστυχώς 10 μήνες μετά η κατάσταση παραμένει η ίδια. Η κυβέρνηση περηφανεύεται για την απολιγνιτοποίηση και η Δυτική Μακεδονία ερημώνει.
Ένα άλλο ερώτημα είναι πότε θα προχωρήσει το θεσμικό πλαίσιο για το πράσινο υδρογόνο και σε ποια ειδική κατηγορία περιβαλλοντικής αδειοδότησης εντάσσονται οι εγκαταστάσεις υδρογόνου και τα συνοδά έργα.
Ποιες είναι οι χρήσεις γης περιοχών που μπορούν να υποδεχτούν αυτές τις εγκαταστάσεις και σύμφωνα με ποιους βαθμούς όχλησης καταγράφονται, έχει μελετηθεί αυτό;
Από το 1.6 δις του ΠΔΑΜ και από τα 7,5 δις που είχε εξαγγείλει ο Πρωθυπουργός για την απολιγντιποίηση ελάχιστα έχουν αξιοποιηθεί στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη μέχρι σήμερα και υπάρχει κίνδυνος μη απορρόφησης των κονδυλίων και επιστροφής τους στα ταμεία της ΕΕ.
Αλλά και η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ αντιτίθεται στην επικείμενη απόσυρση της Μονάδας 4 των ΑΗΣ Μεγαλόπολης και ΑΗΣ Μελίτης, οι οποίοι αναμένεται να σταματήσουν τη λειτουργία της στα τέλη του 2024, με ταυτόχρονη παύση εξόρυξης λιγνίτη από το ορυχείο της Μεγαλόπολης, ως μέρος του γενικότερου σχεδίου «απολιγνιτοποίησης».
Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Ομοσπονδία, η βίαιη απολιγνιτοποίηση επιφέρει σοβαρές συνέπειες και αλυσιδωτές επιπτώσεις τόσο στις τοπικές κοινότητες και οικονομίες, όσο και στην αγορά ενέργειας και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.
Το Προεδρείο της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ-ΚΗΕ πραγματοποίησε σειρά ενημερωτικών συναντήσεων στη Μεγαλόπολη.
Η επικείμενη παύση λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, δημιουργεί κλίμα ανασφάλειας στους εργαζόμενους. Για το λόγο αυτό πρέπει διασφαλιστεί με σαφήνεια και καθαρότητα το εργασιακό τοπίο της επόμενης μέρας στις περιοχές αυτές.
Τι είναι το σύμφωνο δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης
Την ανανέωση του Συμφώνου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών, στο πλαίσιο της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, υπέγραψαν ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, και ο Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, αρμόδιος για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση, Νίκος Παπαθανάσης.
Το νέο Σύμφωνο Συνεργασίας ενσωματώνει τη λογική μετάβασης στο Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ 2023-2027 του ΥΠΑΑΤ, με ενθάρρυνση επενδύσεων και παρεμβάσεων αγροτικής ανάπτυξης, προσανατολισμένων στην εξυπηρέτηση των απαιτήσεων και προκλήσεων που προκύπτουν από τον στόχο της διαφοροποίησης της οικονομίας των περιοχών που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση και την απανθρακοποίηση.
Μέσω του Συμφώνου Συνεργασίας, θα διερευνηθούν οι δυνατότητες συνεργασίας των δύο Υπουργείων:
Ως προς την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, μέσω της τόνωσης του ενδογενούς αναπτυξιακού δυναμικού, οι δυνατότητες που παρέχονται από τους συγχρηματοδοτούμενους πόρους στο πλαίσιο των προσκλήσεων ενίσχυσης επενδύσεων για τις παρεμβάσεις του ΣΣ ΚΑΠ, η εξασφάλιση ευνοϊκών προϋποθέσεων στις περιοχές ΔΑΜ, κατά αναλογία με τις ορεινές ή μειονεκτικές περιοχές, τα μικρά νησιά και τις πυρόπληκτες περιοχές.
Προς το μετριασμό του αρνητικού αντικτύπου της κλιματικής μετάβασης προκειμένου να πραγματοποιηθεί δίκαια και χωρίς αποκλεισμούς, την υλοποίηση δράσεων για την προσαρμογή σε νέες ευκαιρίες απασχόλησης, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων (συμπεριλαμβανόμενης της κατάρτισης) και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Κώστας Τσιάρας δήλωσε: «Σήμερα γίνεται έναν επιπλέον σημαντικό βήμα για να στηρίξουμε στην πράξη τις περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ). Βασικός μας στόχος είναι η υψηλότερη κατανομή πόρων στις Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου και η υπαγωγή των περιοχών αυτών στο ανώτατο ποσοστό συγχρηματοδότησης τόσο για τις πράξεις κρατικών ενισχύσεων όσο και για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων. Επιπλέον, στοχεύουμε στη δυνατότητα συμπληρωματικής χρηματοδότησης από τους πόρους που θα διατεθούν για την εφαρμογή της προσέγγισης Leader στις περιοχές μετάβασης. Βασική μας προτεραιότητα ήταν και παραμένει η εξασφάλιση της οικονομικά και κοινωνικά δίκαιης μετάβασης των περιοχών αυτών από την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα συμβάλλει ενεργά, ώστε να υλοποιηθούν δράσεις που ως στόχο έχουν την ομαλή υλοποίηση της μετάβασης στη νέα εποχή της απολιγνιτοποίησης».
Ο Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης, τόνισε: «Η στήριξη και η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα αποτελεί στρατηγική επιλογή της Κυβέρνησης. Η προτεραιότητα αυτή συνδυάζεται με τον επίσης στρατηγικό σχεδιασμό μας για την αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου ανάπτυξης στις περιοχές μετάβασης. Στο πλαίσιο αυτό, παράλληλα με τις δράσεις στήριξης της επιχειρηματικότητας από το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης ύψους 1,6 δισ. ευρώ στο σύνολο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και στους Δήμους Μεγαλόπολης, Οιχαλίας, Γορτυνίας και Τρίπολης της Περιφέρειας Πελοποννήσου, προωθούμε τη στενή συνεργασία μας με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Κοινός στόχος, η ακόμα υψηλότερη κατανομή ευρωπαϊκών πόρων και η περαιτέρω βελτίωση των επενδύσεων. Μόνον έτσι θα επιτευχθεί η ουσιαστική στήριξη των τοπικών κοινωνιών και θα δημιουργηθούν επιπλέον θέσεις εργασίας, που θα κρατήσουν τις νέες και τους νέους μας στον τόπο τους».
