Σε αυτό το πλαίσιο το υπουργείο Πολιτισμού έχει καταρτίσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο οικολογικής αναγέννησης για το Τατόι οι εργασίες του οποίου βρίσκονται σε εξέλιξη προκειμένου ο χώρος να καταστεί επισκέψιμος μέσα στο 2026. Κεντρικοί στόχοι είναι η αρμονική επικοινωνία του περιβάλλοντος χώρου με τις κτιριακές εγκαταστάσεις του κτήματος αλλά και η αναγέννηση – αποκατάσταση των χώρων πρασίνου με βάση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης αλλά στα πρότυπα που αρχικού σχεδιασμού τους από τον Δανό δασολόγο και φιλέλληνα, Λουδοβίκο Μύντερ, που διεύθυνε το Κτήμα από το 1873 μέχρι το 1892 και του Ότο Βάισμαν που τον διαδέχτηκε από το 1893-1914.
Αλέες, αριές, πλατάνια και άλλα πλατύφυλλα δέντρα, θάμνοι, τριαντάφυλλα, αγριολούλουδα και σπάνιες ποικιλίες, φυτεμένα σε συστάδες, παρτέρια και μονοπάτια. φιλοδοξούν να ξαναδώσουν στο Τατόι τη φυσική πνοή του προσφέροντας, παράλληλα, στους επισκέπτες μια εμπειρία που θα συνδυάζει την ιστορία με τη φύση.
«Η αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου του Ανακτόρου και των λοιπών κτηρίων μνημείων στο π. βασιλικό κτήμα αποτελεί μία ολοκληρωμένη παρέμβαση εξίσου σημαντική με την αποκατάσταση και ανάδειξη του μνημειακού κτηριακού αποθέματος. Στόχος μας είναι η αποκατάσταση και ανασύνταξη του υπαίθριου χώρου, με έμφαση στην αισθητική και λειτουργική ποιότητα της περιήγησης, ώστε να δημιουργήσουμε μία ενιαία και απρόσκοπτη εμπειρία για τον επισκέπτη» σημειώνει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και προσθέτει: «Ο σχεδιασμός βασίζεται στην αντίληψη του χώρου ως ενιαίου συνόλου που συνδέει αρμονικά το εσωτερικό και το εξωτερικό των κτηρίων, διαμορφώνοντας διαδοχικές εικόνες ανακάλυψης του τοπίου και των ιστορικών του αναφορών. Η οργάνωση των κινήσεων, η επιλογή κατάλληλων υλικών και φυτεύσεων, καθώς και η ανάδειξη των επιμέρους ενοτήτων του χώρου υπηρετούν τον στόχο της δημιουργίας ενός επισκέψιμου και βιώσιμου ιστορικού και πολιτιστικού τοπίου. Το έργο μαζί με την αποκατάσταση των ανακτορικών κήπων που είναι σε εξέλιξη, καλύπτει συνολική έκταση 34 στρεμμάτων. Το θερμοκήπιο και το γήπεδο τένις, αναπόσπαστα στοιχεία του ιστορικού κήπου, αποκαθίστανται πλήρως, ενισχύοντας τη συνοχή της επέμβασης. Έτσι, διαμορφώνεται ένας ενιαίος, επισκέψιμος και οργανωμένος χώρος υψηλής ιστορικής, αρχιτεκτονικής και φυσικής αξίας, αναδεικνύοντας τον μοναδικό χαρακτήρα των κτηρίων-μνημείων του ιστορικού τόπου του Τατοϊου».
Αποκατάσταση του τοπίου στην ανακτορική και αγροκτηνοτροφική ενότητα
Το έργο εστιάζει στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο της Ανακτορικής Ενότητας, έκτασης 5.127 τ.μ. καθώς και σε τμήμα της Παραγωγικής Ενότητας, έκτασης 19.764 τ.μ. Οι βασικές παράμετροι και αρχές της μελέτης, που εφαρμόζεται, περιλαμβάνουν την αξιοποίηση τεκμηρίωσης (φωτογραφίες, τοπογραφικά), τον σεβασμό στο περιβάλλον και στην ιστορική συνέχεια του χώρου, την ανάλυση μορφολογίας εδάφους και υπάρχουσας βλάστησης, τη χρήση φυτικού υλικού για ανάδειξη του τοπίου και της συλλογικής μνήμης, την ανάδειξη πανοραμικών και περιορισμένων θεάσεων και τήρηση του νέου Κανονισμού Πυροπροστασίας (2023) με διάκριση σε τρεις ζώνες φύτευσης γύρω από τα κτήρια.
Ανακτορική ενότητα
Παραγωγική ενότητα
Ο σχεδιασμός στην παραγωγική ενότητα έχει ως στόχο τη διατήρηση της φυσιογνωμίας του τοπίου, τη διατήρηση και την ενίσχυση της υφιστάμενης βλάστησης. Κεντρικό στοιχείο του σχεδιασμού είναι η δημιουργία Αλέας με Πλατάνια κατά μήκος άξονα Βορά-Νότου προς τα κοιμητήρια, συνοδευόμενη από σπορά αγριολούλουδων και τοποθέτηση φυσικών καθιστικών. Η παρουσία δένδρων εκατέρωθεν του άξονα κίνησης ταυτοποιείται από φωτογραφικό αρχειακό υλικό. Βόρεια του Παλιού Βουστασίου, διαμορφώνεται η Πλατεία με τις Βελανιδιές. Οι υφιστάμενοι θάμνοι διατηρούνται στην περίμετρο του χώρου ενισχύοντας τον χαρακτήρα εσωστρέφειας., Στην επόμενη υπαίθρια χωρική ενότητα, νότια του Παλιού Βουστασίου και Ιπποστασίου και βόρεια του Νέου Βουστασίου διαμορφώνεται Υπαίθριος Χώρος με Φλαμουριές. Η φύτευση ενισχύει τη λειτουργικότητα και την αισθητική και γίνεται με βάση το μικροκλίμα και σε αρμονία με τη φυσική παλέτα της περιοχής. Συνολικά, φυτεύονται 95 νέα δένδρα διαφόρων ειδών, σεβόμενα τη φυσική και πολιτιστική ταυτότητα του τοπίου.
Διαμόρφωση μονοπατιών
Τα μονοπάτια στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του Ανακτόρου και των Μαγειρείων διαμορφώνονται σε συσχετισμό με τις πορείες που συνδέουν τα δύο κτήρια. Τα μονοπάτια κατασκευάζονται με υδατοπερατά υλικά (θραυστή πέτρα, άμμο, χώμα) και τοποθετούνται πάνω σε τρισδιάστατα γεωπλέγματα για υψηλή αντοχή και σταθερότητα. Η λύση αυτή βελτιώνει τις μικροκλιματικές συνθήκες, ενισχύει τη βιοποικιλότητα, περιορίζει τις πλημμύρες και εμπλουτίζει τον υδροφόρο ορίζοντα.
Άλσος και χωρική ενότητα πέριξ Ανακτόρου
Βόρεια και σε άμεση γειτνίαση με την ανακτορική ενότητα και την Αλέα με τις Αριές, διατηρείται άλσος με πλατύφυλλα δέντρα, το οποίο εντάσσεται στον ευρωπαϊκό τύπο bosco που απαντά συχνά γύρω από ανάκτορα της ίδιας περιόδου. Το Άλσος βόρεια του Ανακτόρου πλαισιώνει χωρικά το κτήριο με την παρουσία του να συμμετέχει ενεργά στην χωρική αντίληψη των κτιριακών συνόλων, λειτουργώντας παράλληλα ως προέκταση του άμεσου περιβάλλοντος χώρου. Για την εν λόγω χωρική ενότητα συνολικής έκτασης περίπου 6.500 τ.μ. προβλέπεται δημιουργία άτυπων διαδρομών, με στόχο τη σύνδεση του άλσους με τον περιβάλλοντα χώρο του Ανακτόρου και το δίκτυο ιστορικών μονοπατιών. Στο βορειοδυτικό άκρο του άλσους εντοπίζεται πρανές που καταλήγει σε ημικυκλικό πλάτωμα, το οποίο τεκμηριώνεται από αρχειακό υλικό και τοπογραφικό σχέδιο του 1897. Το πλάτωμα περιλάμβανε παρτέρια σε ημικυκλική διάταξη γύρω από κυκλικό χώρο με φύτευση, στο κέντρο του οποίου βρισκόταν το Άγαλμα του Ψαρά του Δημήτρη Φιλιππότη. Η διαμόρφωση αυτή αποκαθίσταται ως στοιχείο του περιβάλλοντος χώρου του Ανακτόρου, με φύτευση ψηλών θάμνων στην περίμετρο.
Αποκατάσταση θερμοκηπίου
Η παρέμβαση στο κτίσμα του θερμοκηπίου στοχεύει στην ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας του, στην αποκατάσταση της αρχικής μορφής και χρήσης και στην εξασφάλιση της δομικής ευστάθειάς του. Η επέμβαση στο θερμοκήπιο αποσκοπεί στην επαναλειτουργία του και στην ένταξή του στο γενικότερο σχέδιο αποκατάστασης των κήπων του Ανακτόρου. Βασικοί στόχοι είναι η διατήρηση και ανάδειξη των ιστορικών καταλοίπων με σεβασμό στις ιστορικές φάσεις του κτίσματος.
Η κατασκευή των θερμοκηπίων έχει διαδοθεί ήδη από τον 17ο και 18ο αιώνα στη βόρεια Ευρώπη. Τον 19ο αιώνα κατασκευάζονται εντυπωσιακά ιστορικά θερμοκήπια, έργα υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, όπου φιλοξενούσαν βοτανικούς κήπους. Στην Ελλάδα, λόγω του μεσογειακού κλίματος και των ιστορικών συνθηκών, δεν κατασκευάστηκαν θερμοκήπια με αντίστοιχη αρχιτεκτονική και ιστορική αξία. Σήμερα διατηρούνται μόνο δύο. Το θερμοκήπιο του Εθνικού Κήπου, το οποίο δεν χρησιμοποιείται, και το συγκεκριμένο. Από τις πηγές διαφαίνεται ότι πρόκειται για θερμοκήπιο ανθώνα. Το θερμοκήπιο κατασκευάστηκε αρχικά την περίοδο 1890–1895 και επεκτάθηκε μεταξύ 1930–1944. Στην πρώτη φάση ήταν μεγαλύτερο και διαρθρωμένο σε τρία μέρη, ενώ στη δεύτερη χρησιμοποιούνταν μόνο το κεντρικό του τμήμα.
Αποκατάσταση γηπέδου τένις
Η μελέτη για το γήπεδο τένις έχει ως στόχο την αποκατάσταση της αρχικής του μορφής, βάσει των διαθέσιμων ιστορικών τεκμηρίων και τη λειτουργική σύνδεσή του με τον κήπο του Ανακτόρου. Το γήπεδο τένις, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1890, έχει υποστεί σοβαρές φθορές, με αποτέλεσμα την καταστροφή του ασφαλτοτάπητα και της περίφραξης, καθώς και την επέκταση δασώδους βλάστησης που έχει προκαλέσει ζημιές στο ανάλημμα και τον χώρο του γηπέδου. Στόχος είναι η πλήρης αποκατάστασή του και η επαναφορά της χρήσης του.
