Μια αχτίδα ελπίδας φαίνεται να διαφαίνεται στο σκοτεινό τοπίο των σχέσεων ΗΠΑ – Ιράν, καθώς οι δύο πλευρές προχώρησαν σε νέο κύκλο έμμεσων διαπραγματεύσεων στη Ρώμη, με τη διαμεσολάβηση του Ομάν. Αν και οι συνομιλίες έγιναν πίσω από κλειστές πόρτες, τα πρώτα μηνύματα είναι συγκρατημένα αισιόδοξα.
Αμερικανοί και Ιρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν πως σημειώθηκε πρόοδος, με τεχνικά ραντεβού να ξεκινούν άμεσα και νέα συνάντηση υψηλού επιπέδου να έχει ήδη οριστεί για την επόμενη εβδομάδα, αυτή τη φορά στο Ομάν.
Η συγκεκριμένη διπλωματική επαναπροσέγγιση γίνεται σε ένα βαρύ ιστορικό πλαίσιο, καθώς οι δύο χώρες δεν διατηρούν διπλωματικές σχέσεις από το 1980, μετά την Ισλαμική Επανάσταση. Παρά τη μακρόχρονη ένταση, φαίνεται ότι οι επανειλημμένες πιέσεις –ιδίως από την Ουάσιγκτον– για επανέναρξη διαλόγου γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αρχίζουν να αποδίδουν.
Σταθερά εμπόδια και σκληρές γραμμές
Ο Ιρανός απεσταλμένος Αμπάς Αραγτσί χαρακτήρισε τη διαδικασία «εποικοδομητική», ωστόσο δεν έκρυψε τον σκεπτικισμό του απέναντι στις αμερικανικές προθέσεις. Από την πλευρά του, ο Αμερικανός διαπραγματευτής Στιβ Γουίτκοφ επιμένει πως το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης πρέπει να τερματιστεί πλήρως – κάτι που η Ισλαμική Δημοκρατία απορρίπτει κατηγορηματικά.
Η Τεχεράνη επιδιώκει την άρση των κυρώσεων χωρίς να εγκαταλείψει την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, ενώ αρνείται ότι επιδιώκει πυρηνικά όπλα. Παρόλα αυτά, το Ιράν εμπλουτίζει πλέον ουράνιο έως και 60%, πολύ πάνω από το όριο που προέβλεπε η συμφωνία του 2015 (3,67%) – ένα στοιχείο που ανησυχεί τη Δύση και ιδιαίτερα το Ισραήλ.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου επανέλαβε με έμφαση ότι δεν θα επιτρέψει ποτέ στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τονίζοντας πως το Τελ Αβίβ είναι έτοιμο να αναλάβει δράση.
Ένας διάλογος με πολλά ανοιχτά μέτωπα
Οι συνομιλίες στη Ρώμη περιορίστηκαν επισήμως στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος και της άρσης των κυρώσεων, ωστόσο πηγές κάνουν λόγο για πρόθεση των ΗΠΑ να ανοίξουν το εύρος της διαπραγμάτευσης, συμπεριλαμβάνοντας:
- το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν,
- την στήριξή του σε παραστρατιωτικές οργανώσεις (Χαμάς, Χεζμπολά, Χούθι),
- και το ρόλο του στη Μέση Ανατολή.
Το Ιράν, ωστόσο, θεωρεί αυτά τα ζητήματα «κόκκινη γραμμή». Οι Φρουροί της Επανάστασης, με βαρύνοντα ρόλο στη στρατηγική και αμυντική πολιτική της χώρας, αποκλείουν κάθε συζήτηση για τα στρατιωτικά προγράμματα του κράτους.
Απόσταση από την κρίση ή απλώς παύση πριν την έκρηξη;
Οι επαφές αυτές, όσο περιορισμένες και αν είναι, δείχνουν την πιθανότητα ενός παραθύρου συνεννόησης – έστω και προσωρινού. Ωστόσο, η αμοιβαία δυσπιστία, η πολιτική ατζέντα Τραμπ, και η επιθετική ρητορική Τεχεράνης και Τελ Αβίβ κρατούν τον διάλογο σε εύθραυστο σημείο.
Οι επόμενες ημέρες θα δείξουν αν πρόκειται για μια γνήσια διπλωματική ευκαιρία ή για μια νέα πράξη στο γεωπολιτικό θέατρο του παραλόγου, όπου κάθε πρόοδος απειλείται να τιναχθεί στον αέρα από έναν πύραυλο, ένα tweet ή ένα διπλωματικό ατόπημα.
