Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποιησαν , στη Νέα Υόρκη την έκτη συνάντησή τους σε έναν χρόνο ,«σε καλό κλίμα», σύμφωνα με διπλωματικές πηγές.
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, συμφωνήθηκε η εντατικοποίηση της συνεργασίας των δύο χωρών για το μεταναστευτικό, ενώ οριστικοποιήθηκε ότι το ελληνοτουρκικό ανώτατο συμβούλιο συνεργασίας θα συνεδριάσει τον Ιανουάριο του 2025.
Οι δύο άνδρες συναντήθηκαν στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σε αίθουσα του διεθνούς οργανισμού, στη Νέα Υόρκη. Στη συνάντηση των δύο ηγετών η οποία διήρκησε μισή ώρα (σ.σ. τόση ώρα ήταν προγραμματισμένο να διαρκέσει) και σε αυτήν συμμετείχαν οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν και οι επικεφαλής των διπλωματικών τους γραφείων, Άννα Μαρία Μπούρα και Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς.
Οι διάλογοι μπροστά στις κάμερες
«Τι κάνεις;» ρώτησε ο πρωθυπουργός τον Ερντογάν. «Είμαι πολύ καλά», απάντησε εκείνος, ενώ στη συνέχεια ο κ.Μητσοτάκης σχολίασε τη γραβάτα του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, λέγοντάς του «μου αρέσει η μπλε γραβάτα σου».
Η συνάντηση γίνεται στο περιθώριο της 79ης συνόδου της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ και οι δύο ηγέτες αναμένεται να στείλουν και πάλι το μήνυμα συνέχισης του ήπιου κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Οι δύο ηγέτες, θα επιδιώξουν να στείλουν και πάλι το μήνυμα συνέχισης του ήπιου κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε μια περίοδο πάντως που τα σύννεφα στον διεθνή περίγυρο εχουν πυκνώσει επικίνδυνα και είναι εμφανή τα σημάδια «κόπωσης» στην διαδικασία προσέγγισης.
Παρά τα αισιόδοξα μηνύματα που εκπέμπει ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης για «ιστορική ευκαιρία» στα ελληνοτουρκικά, δεν φαίνεται να εχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την έναρξη έστω και σε διερευνητικό στάδιο των συνομιλιών για το θέμα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που προφανώς αποτελεί το κρίσιμο βήμα για την ουσιαστική εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από την ΔΕΘ ξεκαθάρισε με κατηγορηματικό τρόπο ότι «δεν υπάρχουν αυταπάτες για τις δυσκολίες προσέγγισης με την Τουρκία» επισημαίνοντας ότι «ο πυρήνας του τουρκικού αναθεωρητισμού δεν έχει αλλάξει. Η “Γαλάζια Πατρίδα” παραμένει στο τραπέζι και συνιστά μία αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας» και αυτό ακριβως απoτελεί την «βασική δυσκολία για να μπορέσουμε να μπούμε στον πυρήνα της συζήτησης της μεγάλης μας διαφοράς που αφορά την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο».
Η εμπειρία των τελευταίων μηνών και μετά την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών (Δεκέμβριος 2023) εκτός των θετικών αποτελεσμάτων (βίζες για επισκέψεις σε ελληνικά νησιά και εν μέρει περιορισμός των μεταναστευτικών ροών) έδειξε ότι η διατήρηση του αναθεωρητισμού στην τουρκική εξωτερική πολιτική και η επιμονή στην ατζέντα των διεκδικήσεων εις βάρος της χώρας μας θα αποτελεί διαρκώς κινούμενη άμμο στη διαδικασία προσέγγισης.
Η έγερση και με επίσημο τρόπο θέματος διευρυμένων μάλιστα «γκρίζων ζωνών» με αφορμή την ανακοίνωση εκ μέρους της Ελλάδας της πρόθεσης για δημιουργία Θαλάσσιων πάρκων, το επεισόδιο της Κάσου με αφορμή τις έρευνες για πόντιση ηλεκτρικού καλωδίου, οι διαρκείς ανακοινώσεις περί δήθεν υποχρέωσης αποστρατικοποίησης των νησιών, η διαρκής έγερση θέματος «τουρκικής μειονότητας» αλλά και αυτή η συμπερίληψη της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα σχολικά βιβλία, προσγειώνουν στην σκληρή πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών. Συγχρόνως, όμως, δείχνουν πόσο «ευάλωτη» είναι και η διαδικασία προσέγγισης με δεδομένο ότι η Τουρκία αντιλαμβάνεται με τον δικό της τρόπο την διατήρηση του ήπιου κλίματος θεωρώντας ότι αυτό συνεπάγεται και την αποχή της Ελλάδας από την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της που εκ των πραγμάτων αμφισβητούν το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Στην Αθήνα είναι σαφές ότι εάν επιχειρηθεί να ξεκινήσουν συζητήσεις για την οριοθέτηση με τα σημερινά δεδομένα, αυτές θα καταλήξουν πρόωρα σε αδιέξοδο και αυτό θα προκαλέσει σοβαρούς κραδασμούς στην όλη διαδικασία προσέγγισης απειλώντας και τη διατήρηση του ήπιου κλίματος.
Η συνάντηση που πρόκειται να έχουν στην Νέα Υόρκη Μητσοτάκης και Ερντογάν θα γίνει σε ένα εξαιρετικά επικίνδυνο και ρευστό διεθνές περιβάλλον με τους δυο πολέμους να είναι σε εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή και την Τουρκία να διαμορφώνει σταδιακά αυτή την αυτόνομη εξωτερική πολιτική με στόχο την ανάδειξη της σε περιφερειακή ηγετική δύναμη. Εν αναμονή μάλιστα και των αμερικανικών εκλογών ο Τούρκος πρόεδρος έχει άλλες προτεραιότητες από τα ελληνοτουρκικά, προσδοκώντας ότι με έναν νέο Αμερικανό πρόεδρο, ειδικά μάλιστα εάν αυτός είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, θα μπορέσει να αποκαταστήσει μια σχέση η οποία τα τελευταία χρόνια είναι απολύτως προβληματική για τις επιδιώξεις της Άγκυρας, παρά το γεγονός ότι επι θητείας Τραμπ επιβλήθηκαν κυρώσεις στην Τουρκία.
Το γεγονός ότι ακόμη η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη από το πρόγραμμα των F-35 για τα οποία υπάρχει ήδη συμφωνία παραχώρησης στην Ελλάδα, η αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης και οι διευκολύνσεις προς τις ΗΠΑ σε άλλες ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις αλλά και το τελευταίο «χτύπημα» με την υπογραφή του Οδικού Χάρτη Αμυντικής Συνεργασίας ΗΠΑ-Κυπριακής Δημοκρατίας, έχουν εξοργίσει την Άγκυρα, η οποία, εκτός των άλλων, βρίσκεται σε διαρκή ένταση με την Ουασιγκτον τόσο για το θεμα της στήριξης στους κούρδους της Βόρειας Συρίας αλλα κυρίως για την στήριξη των ΗΠΑ στο Ισραήλ στον πόλεμο της Γάζας, οπου ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αναδειχθεί στον πιο ακραίο «εχθρό» όχι μόνο του Νετανιάχου αλλα και του ίδιου του κράτους του Ισραήλ, προκαλώντας βαθύ προβληματισμό στο διπλωματικοστρατιωτικό κατεστημένο της Ουάσινγκτον για τις πραγματικές επιδιώξεις και τον προσανατολισμό της Τουρκίας. Ένα κλίμα που επιβαρύνεται από τις στενές σχέσεις με την Ρωσία και τον πρόεδρο Πούτιν αλλά και την πρόθεση του Ερντογάν για ένταξη της Τουρκίας στους BRICS.
Η Αθήνα δεν μπορεί να παραβλέψει, επίσης, το γεγονός ότι η Τουρκία εκμεταλλευόμενη το περιβάλλον που δημιουργεί ο πόλεμος στην Γάζα και η απομόνωση του Ισραήλ από τους Άραβες γείτονες του, επιδιώκει να καλύψει το κενό στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και να ενισχύει την παρουσία της στον Αραβικό Κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η πολιτική εξομάλυνσης των σχέσεων με την Αίγυπτο μετά την επίσκεψη του Αλ Σίσι στην Άγκυρα, μια εξέλιξη που ενδιαφέρει άμεσα και την Ελλάδα, καθώς η στρατηγική σχέση με την Αίγυπτο βασίστηκε στην πρώτη φάση της ακριβως στην ανάσχεση του τουρκικού αναθεωρητισμού και ηγεμονισμού στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Βόρεια Αφρική. Πάντως το Κάϊρο έχει στείλει καθησυχαστικά μηνύματα σε Αθήνα και Λευκωσία και ένα ακόμη δείγμα ότι η σχέση αυτή παραμένει ισχυρή είναι η τριμερής συνάντηση που θα έχει ο Γιώργος Γεραπετρίτης με τους ομολόγους του της Αιγύπτου και της Κύπρου στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη.
Στην συνάντηση της Νέας Υόρκης οι κ.κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν θα διαμορφώσουν τον οδικό χάρτη για το επόμενο διάστημα μέχρι την σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας που πρόκειται να συγκληθεί πιθανότατα τον Δεκέμβριο στην Τουρκία.
Σε ό,τι αφορά στη Θετική Ατζέντα υπάρχει θετικός απολογισμός, υπάρχει, όμως, ο κίνδυνος όπως συνέβαινε και στο παρελθόν οι συμφωνίες που υπογράφονται ακόμη και για θέματα «χαμηλής πολιτικής» να μένουν στο χαρτί και να μην υλοποιούνται, κάτι που αφαιρεί την δυναμική αυτής της διαδικασίας. Τα στρατιωτικά Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης κινούνται με χαμηλές ταχύτητες και περισσότερο συμβολικές κινήσεις, καθώς μια ουσιαστική συζήτηση για στρατιωτικής φύσης ΜΟΕ σκοντάφτει στις αιτιάσεις που εγείρει η Τουρκία είτε αφορούν την αποστρατικοποίηση, είτε τις «γκρίζες ζώνες», είτε τις αρμοδιότητες στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Στον Πολιτικό Διάλογο ο επόμενος γύρος του οποίου τοποθετείται πιθανόν εντος του Οκτωβρίου, η ατζέντα πέραν της χρήσιμης γενικής ανταλλαγής απόψεων για τα περιφερειακά θεματα, περιορίζει την θεματική του στην συνεργασία για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού το οποίο παίρνει και άλλη διάσταση μετά ητν κατάσταση που διαμορφώνεται στην Ευρώπη αλλά και τον κίνδυνο κλιμάκωσης των συγκρούσεων στην Μέση Ανατολή, και στην Πολιτική Προστασία όπου έχουν καταγραφεί θετικά αποτελέσματα με την συνεργασία των δυο χωρών στην διάρκεια των πυρκαγιών σε Ελλάδα και Τουρκία.
Σημαντικό τεστ το αμέσως προσεχές διάστημα θα αποτελέσει και πάλι το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου, καθώς μετά την όπως όλα δείχνουν άρση των εκκρεμοτήτων που υπήρχαν μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Χριστοδουλίδη στην Αθήνα, το ιταλικό πλοίο Ievoli Relume θα λάβει εντολή για συνέχιση των ερευνών. Το πλοίο βρίσκεται ακόμη ελλιμενισμένο στην Λεμεσό και εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει τις έρευνες τώρα από την Κύπρο προς την Ελλάδα. Η Τουρκία αμφισβητεί και την κυπριακή ΑΟΖ, αναγνωρίζοντας μόνο χωρικά ύδατα 12 ν.μ. για την Κύπρο, καθώς και την περιοχή κυπριακής αρμοδιότητας για έκδοση NAVTEX και το ερώτημα είναι εάν θα υπάρξει τουρκική αντίδραση όπως συνέβη και στην περίπτωση της Κάσου, θέλοντας είτε να εμποδίσει τις εργασίες της ηλεκτρικής διασύνδεσης είτε να εξασφαλίσει αποδοχή της διεκδίκησης της ως όρο για την συνέχιση των εργασιών του ιταλικού ερευνητικού σκάφους.
Το Κυπριακό
Το Κυπριακό επίσης παραμένει ένα από τα δύσκολα θέματα στην ατζέντα των ηγετών της Ελλάδας και της Τουρκίας. Ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έχει καλέσει σε χωριστές συναντήσεις στην Νέα Υόρκη τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ ώστε να βρεθεί «κοινο έδαφος» για το επόμενο βημα. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει τεράστια απόσταση μεταξύ των δυο πλευρών, πληροφορίες αναφέρουν ότι ο ΟΗΕ εργάζεται για μια συνάντηση Χριστοδουλίδη -Ταταρ εντός του Οκτωβρίου από την οποια θα εξαρτηθεί εάν θα αποφασισθεί κατόπιν η σύγκληση Πενταμερούς Διάσκεψης που θα σημάνει την έναρξη μιας νέας διαδικασίας για το Κυπριακό. Οι δηλώσεις τοσο του ίδιου του Ταταρ οσο και όλης της τουρκικής ηγεσίας που Απαιτούν έμμεση αναγνώριση του ψευδοκράτους ως προϋπόθεση για την επανέναρξη των συνομιλιών, είναι αρνητικές, καθώς κινούνται εντελώς εκτός πλαισίου των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Από την Λευκωσία απορρίπτεται, όμως, και η προσπάθεια του κατοχικού καθεστώτος να πετύχει με έμμεσο τρόπο τον στόχο του ζητώντας ως Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης «απευθείας πτήσεις, απευθείας εμπόριο, απευθείας επαφές» (τα τρία D όπως τα ονομάζει ο Ταταρ) που ουσιαστικά οδηγούν σε αναγνώριση της κατοχικής οντότητας.
Το κλίμα στην Κύπρο έχει επιβαρυνθεί όχι μόνο με τις ευθείες κατηγορίες από την Άγκυρα και τον Τατάρ ότι η Κύπρος εμπλέκεται στρατιωτικά με την υποστήριξη του Ισραήλ στον Πόλεμο της Γάζας αλλά και με συνεχείς παραβιάσεις του καθεστώτος στην Πράσινη Γραμμή, τις οποίες κατήγγειλε με επιστολή στον ΟΗΕ η Λευκωσία την περασμένη εβδομάδα.
