Ενα «γράμμα» με πολλά στοιχεία θα βρει στο γραφείο του ο νέος υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης. Είναι η καταγραφή των μεγεθών του προϋπολογισμού που θα κληθεί να διαχειριστεί, ισορροπώντας ανάμεσα στην ανάγκη να ικανοποιήσει ανάγκες και αιτήματα –δίκαια ή άδικα– αλλά και να μη θέσει σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα, που «τιμολογείται» από τις αγορές με χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού.
Tα στοιχεία του «γράμματος» δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι τα περιθώρια είναι σχετικά περιορισμένα και σίγουρα δεν επιτρέπουν την ικανοποίηση αιτημάτων όπως αυτά που διατυπώνονται εσχάτως, για 13ο και 14ο μισθό δημοσίων υπαλλήλων (2,8 δισ. ευρώ) και 13η και 14η σύνταξη (5 δισ. ευρώ).
Σύμφωνα με αυτά, το καλύτερο δυνατό σενάριο θα επιτρέψει αύξηση δαπανών 1,2-1,3 δισ. ευρώ. Ακόμη και με βάση κάποιες άλλες, πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, οριακά θα μπορούσε να «χωρέσει» ο 13ος μισθός, κόστους 1,4 δισ. ευρώ, περιορίζοντας όμως τα περιθώρια για τις φορολογικές ελαφρύνσεις ή άλλες αναπτυξιακές παρεμβάσεις που έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση. Ο κ. Πιερρακάκης θα κληθεί να αποφασίσει ποια επιλογή εξυπηρετεί τους κυβερνητικούς στόχους.
Οι οικονομικοί αναλυτές δεν έχουν καμία αμφιβολία για την απάντηση. Ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής Νίκος Βέττας, υποστηρίζει ότι η αξιοποίηση του όποιου δημοσιονομικού χώρου «έχει νόημα μόνο αν εξυπηρετεί κάποιον αναπτυξιακό στόχο». Χαρακτηριστικά αναφέρει την πρόταση που έχει κατ’ επανάληψιν υποβάλει το ΙΟΒΕ για τη δημιουργία ενός συστήματος κινήτρων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στους ελεύθερους επαγγελματίες, με έκπτωση της σχετικής δαπάνης από το φορολογητέο εισόδημα του φορολογουμένου.
Επίσης, ο ίδιος υποστηρίζει την ανάγκη «κατά προτεραιότητα ενίσχυσης των βρεφονηπιακών σταθμών», κάτι που θα διευκολύνει την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, που σήμερα είναι πολύ χαμηλή. «Οι επιλογές πρέπει να συνεισφέρουν στη μετάβαση στο νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας, να μην είναι μια εφάπαξ παροχή», σχολιάζει.
Με πλήρη εικόνα των στοιχείων του προϋπολογισμού, ο επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, καθηγητής Γιάννης Τσουκαλάς, είναι κατηγορηματικός ότι δεν υπάρχει δυνατότητα για 13ο και 14ο μισθό, αλλά θεωρεί παράλληλα ότι αυτή δεν είναι και η σωστή προτεραιότητα: «Απόλυτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η μείωση του χρέους», λέει.
«Το υψηλό χρέος είναι που εμποδίζει το κόστος δανεισμού να μειωθεί αρκετά, ώστε να φτάσει στο επίπεδο άλλων χωρών της Ε.Ε. Αν βρεθεί χώρος από επιπλέον φορολογικά έσοδα του 2025, πρέπει να κατευθυνθεί στη μείωση των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών για τους μισθωτούς. Κάτι τέτοιο θα συμβάλει και στην προσέλκυση νέου δυναμικού στην αγορά εργασίας, π.χ. των γυναικών».
Ο ίδιος θεωρεί, εξάλλου, ότι δεν δημιουργείται δημοσιονομικός χώρος από τη ρήτρα διαφυγής για αμυντικές δαπάνες, δεδομένου ότι θα αυξηθεί το χρέος.
Τι δείχνουν, σύμφωνα με πληροφορίες, τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, που έχει πλέον στα χέρια του και ο κ. Πιερρακάκης:
1. Το 2025, βάσει του νέου Συμφώνου Σταθερότητας, το όριο αύξησης δαπανών είναι 3,7% ή 3,7 δισ. ευρώ περίπου και ο προϋπολογισμός προβλέπει 3,6% ή 3,6 δισ. ευρώ. Αφήνει έτσι ένα περιθώριο 100 εκατ. ευρώ. Αυτό, όμως, έχει ήδη υπερκαλυφθεί από το μέτρο για το επίδομα επικινδυνότητας ενστόλων (111 εκατ. ευρώ για φέτος, 222 εκατ. ευρώ για το 2026 και εφεξής), καθώς και διάφορα άλλα μικρότερα (επέκταση απαλλαγής φαρμακευτικής δαπάνης συνταξιούχων 23 εκατ. ευρώ, μη συμψηφισμός προσωπικής διαφοράς δημοσίων υπαλλήλων 12 εκατ. ευρώ φέτος και 17 εκατ. ευρώ το 2026, τέλος ταφής απορριμμάτων 70 εκατ. ευρώ). Συνολικά, τα μέτρα μετά τον προϋπολογισμό αθροίζονται ήδη σε 216 εκατ. ευρώ για το 2025 και 332 εκατ. ευρώ για το 2026 και εφεξής. Ηδη, δηλαδή, έχει γίνει υπέρβαση του στόχου κατά 100 εκατ. ευρώ περίπου.
2. Το Σύμφωνο Σταθερότητας δεν επιτρέπει υπέρβαση του ετήσιου στόχου κατά περισσότερο από 0,3% του ΑΕΠ. Σε μια τέτοια περίπτωση, αυτομάτως και χωρίς διαπραγμάτευση, η χώρα μπαίνει στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος και έχει στη διάθεσή της 6 μήνες για να πάρει αντίμετρα, διαφορετικά εντάσσεται σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας. Είναι προφανές ότι για μια χώρα που μόλις κατάφερε να βγει από το καθεστώς αυτό, αυτή είναι επιλογή αυτοκτονίας.
3. Στο όριο δαπανών του 2025 έχουν ληφθεί υπόψη από τους κοινοτικούς, με τους οποίους συμφωνήθηκε το Μεσοπρόθεσμο Σχέδιο, τα επιπλέον φορολογικά έσοδα που εξασφάλισε ο προϋπολογισμός το 2024. Γι’ αυτό άλλωστε και συμφωνήθηκε όριο αύξησης δαπανών 3,7% αντί της αρχικής πρότασης της Κομισιόν για 3% για το 2025 και 3,6% αντί για 3% στο 2026. Εφόσον αναγνωρισθούν επιπλέον έσοδα για το 2025, αυτά θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν κάποιο χώρο για το 2026.
4. Το 2026, από την αύξηση του 3,6% ή 3,6 δισ. ευρώ, το 1 δισ. ευρώ είναι η αύξηση των λειτουργικών δαπανών, 1 δισ. ευρώ αντιστοιχεί στην αύξηση των συντάξεων (αυξήσεις συντάξεων 400 εκατ. ευρώ και νέες συνταξιοδοτήσεις 600 εκατ. ευρώ), 540 εκατ. ευρώ στις επιπλέον εξοπλιστικές δαπάνες, 111 εκατ. ευρώ είναι η αύξηση της δαπάνης επιδόματος των ενστόλων, 360 εκατ. ευρώ προορίζονται για την αύξηση των δημοσίων υπαλλήλων (βάσει της αύξησης του κατώτατου μισθού), 40 εκατ. ευρώ για το επίδομα επίτευξης στόχων στο Δημόσιο, 22 εκατ. ευρώ για το επιπλέον κόστος από τη μείωση του ΕΝΦΙΑ για τα ασφαλισμένα ακίνητα και 10 εκατ. για απαλλαγή των κενών ακινήτων που νοικιάζονται. Χωρίς τα εξοπλιστικά, αυτά αθροίζονται σε 2,543 δισ. ευρώ, με όριο τα 3,6 δισ. ευρώ. Επομένως, αν εξαιρεθεί η αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών, με βάση τη ρήτρα διαφυγής για τις εξοπλιστικές δαπάνες, το περιθώριο επιπλέον δαπανών είναι 1 δισ. ευρώ περίπου. Αλλιώς, αν δεν εξαιρεθούν τα εξοπλιστικά, ο χώρος είναι 500 εκατ. ευρώ.
5. Πέραν του 1 δισ. ευρώ, χώρος θα προκύψει μόνο αν αναγνωρισθούν επιπλέον έσοδα από φοροδιαφυγή το 2025. Το 2024 τα επιπλέον έσοδα από τα δύο βασικά μέτρα φοροδιαφυγής (POS, myDATA) ήταν 800 εκατ. ευρώ από ΦΠΑ, συν τα 500 εκατ. ευρώ από το μέτρο των ελευθέρων επαγγελματιών, που είναι σταθερό για τα επόμενα έτη. Για το 2025 υπολογίζεται ότι θα ενισχυθούν περαιτέρω τα έσοδα από ΦΠΑ και POS. Στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους υπολογίζουν ότι τα επιπλέον έσοδα θα είναι 200-300 εκατ. ευρώ. Αρα, συνολικά, υποστηρίζουν ότι ο διαθέσιμος χώρος, μαζί με τις εξοπλιστικές δαπάνες, δεν θα είναι πάνω από 1,2-1,3 δισ. ευρώ.
6. Οι φοροαπαλλαγές που έχει σχεδιάσει η κυβέρνηση για τη μεσαία τάξη υπολογίζονται σε 300-500 εκατ. ευρώ. Επίσης, στο ΓΛΚ υπολογίζουν ότι θα χρειαστεί ενίσχυση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Με αυτά τα δεδομένα, δεν «χωράει» ούτε καν ο 13ος μισθός των δημοσίων υπαλλήλων, 1,4 δισ. ευρώ.
