“Εν μέσω της κρίσης το τωρινό μοντέλο έδειξε σημαντικές αδυναμίες που σχετίζονται με τις υψηλές και μεταβλητές τιμές καυσίμων και τις βραχυπρόθεσμες αγορές ηλεκτρισμού που εξέθεσαν τους καταναλωτές σε σημαντικές αυξήσεις” διαπιστώνει η Κομισιόν για την αποτυχία του μοντέλου λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού στην ΕΕ και μάλλον λίγα λέει.
Ωστόσο συνεχίζοντας, στην έκθεση-πρόταση της Κομισιόν για την αγορά ηλεκτρισμού προτείνει εντελώς ανεξήγητα να στηριχθεί και να συνεχιστεί το υπάρχον μοντέλο αγοράς, τονίζοντας ότι “έχει προσφέρει μια ορθά ενσωματωμένη αγορά, επιτρέποντας στην Ευρώπη να αποκομίσει τα οικονομικά οφέλη της ενιαίας αγοράς ενέργειας υπό φυσιολογικές συνθήκες, βεβαιώνοντας την επάρκεια εφοδιασμού και της απανθρακοποίησης”.
Εδώ όμως και ενάμιση χρόνο οι συνθήκες στην αγορά δεν είναι φυσιολογικές και οι γραφειοκράτες της Κομισιόν προσπαθώντας να συγκεράσουν τα …ασυγκέραστα και να κρατήσουν ισορροπίες που δεν μπορούν πλέον να κρατηθούν, ουσιαστικά εισηγούνται να συνεχιστεί το αδιέξοδο και το «βάλτωμα» για τους καταναλωτές. Στέλεχος της Διεύθυνσης Ενέργειας στις Βρυξέλλες μας λέει με απολογητικό ύφος: «Καταλήξαμε σε ένα κείμενο-πρόταση που δεν προβλέπει μεν ραγδαίες αλλαγές στην αρχιτεκτονική της αγοράς ηλεκτρισμού της Ε.Ε., όμως στοχεύει σε μια διαφορετική λειτουργία του υφιστάμενου μοντέλου με έμφαση σε νέα και ενδιαφέροντα εργαλεία».
Η Κομισιόν στην έκθεση-πρόταση διατυπώνει απλώς την ευχή: “οι αλλαγές πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα οφέλη από τις ΑΠΕ θα καταλήξουν στους καταναλωτές” με έμφαση στη λειτουργία της ενδοημερήσιας αγοράς και τη βελτίωση της ρευστότητάς της. Παράλληλα, ζητά από τους διαχειριστές μεταφοράς να δομήσουν ένα εργαλείο περιορισμού των αιχμών κατανάλωσης στις πιο δύσκολες ώρες της ημέρας που θα επιτρέψει στη διαχείριση της ζήτησης να βελτιώσει τις συνθήκες και να περιορίσει τις τιμές.
Η σημαντικότερη αλλαγή όσον αφορά το σύστημα μεταφοράς και τους διαχειριστές του είναι ότι η Κομισιόν προκρίνει τη διαμόρφωση των τελών μεταφοράς με βάση το λειτουργικό και το κεφαλαιακό τους κόστος σε αντίθεση με το παρελθόν. Με τον τρόπο αυτό εκτιμά ότι θα διευκολυνθεί η διείσδυση των ΑΠΕ στο σύστημα και θα αξιοποιηθεί καλύτερα η ευελιξία.
Επίσης, οι διαχειριστές μεταφοράς και διανομής θα είναι υποχρεωμένοι να ενημερώνουν τακτικά για τα όρια ισχύος ΑΠΕ που μπορεί να “σηκώσει” το σύστημα.
Πως θα προστατευθούν οι καταναλωτές
Για την προστασία των καταναλωτών που έχουν «πληρώσει το μάρμαρο» ως τώρα, η πρόταση της Κομισιόν παρέχει το δικαίωμα για σταθερά και δυναμικά τιμολόγια, για πολλαπλά τιμολόγια και για καλύτερη πληροφόρηση των καταναλωτών. Επίσης, επιτρέπει πρόσβαση σε ρυθμιζόμενες τιμές για νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε καιρούς κρίσης μέσω και της διευρυμένης χρήσης προθεσμιακών συμβολαίων από τους προμηθευτές.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η απαίτηση της Κομισιόν ώστε οι προμηθευτές με πάνω από 200.000 τελικούς καταναλωτές να προσφέρουν στο εξής σταθερά συμβόλαια με διάρκεια άνω του ενός έτους, εφόσον διαθέτουν έξυπνο μετρητή.
Επίσης, τίθεται απαίτηση ώστε οι προμηθευτές να έχουν επαρκή αντασφάλιση ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά σε περιόδους κρίσης.
Οι εισηγήσεις για διμερή συμβόλαια (ΡΡΑ) στη βιομηχανία
Στην περίπτωση της βιομηχανίας ο στόχος είναι να έχει καλύτερη πρόσβαση σε πιο μακροχρόνια εργαλεία και αγορές, όπως τα διμερή συμβόλαια (ΡΡΑ) δίχως εμπόδια. Προς αυτή την κατεύθυνση προβλέπεται η παροχή κρατικής εγγύησης, ενώ στους παραγωγούς ΑΠΕ δίνεται η δυνατότητα όταν συμμετέχουν σε ένα διαγωνισμό να αφιερώνουν μέρος της παραγωγής του έργου τους για το σκοπό των ΡΡΑ. Εφόσον οι παραγωγοί επιδείξουν στις αρχές ότι μπορούν να ολοκληρώσουν ένα τέτοιο συμβόλαιο, θα έχουν προτεραιότητα στο διαγωνισμό.
Τα κράτη-μέλη καλούνται να απομακρύνουν τα εμπόδια προς τα διμερή συμβόλαια και να περιορίσουν τους σχετικούς οικονομικούς κινδύνους. Όπως αναφέρεται, “τα κράτη-μέλη μπορούν να παρέχουν αυτά τα εργαλεία σε συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών εφαρμόζοντας αντικειμενικά κριτήρια. Επίσης, μπορούν να θέσουν σύστημα κρατικών εγγυήσεων σε συμβατότητα με τους σχετικούς ευρωπαϊκούς κανόνες”.
Σε ότι αφορά τα συμβόλαια CfD που προσφέρονται μέσω διαγωνισμών ΑΠΕ, η Κομισιόν θέτει κατεύθυνση στο εξής να είναι αποκλειστικά “αμφίδρομα” και η διαφορά με την τιμή ηλεκτρισμού θα πρέπει να κατευθύνεται πάντα προς τους καταναλωτές. Με τον τρόπο αυτό απομακρύνονται τα υπερκέρδη των παραγωγών ΑΠΕ που παρατηρήθηκαν το τελευταίο έτος και διασφαλίζεται ένα πιο ορθολογικό επίπεδο κερδοφορίας με μακροχρόνια ορατότητα για τους επενδυτές του κλάδου.
Στα προθεσμιακά συμβόλαια στόχος είναι η δημιουργία περιφερειακών τιμών αναφοράς προς ενίσχυση της διαφάνειας, ενώ οι διαχειριστές θα επιτρέψουν δικαιώματα μεταφοράς για πάνω από ένα έτος. Ο ACER πρόκειται εντός έξι μηνών να αποφασίσει για την ίδρυση αυτών των περιφερειακών εικονικών κόμβων.
Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ και πως θα ωφεληθούν οι καταναλωτές απο αυτές
Τα προθεσμιακά συμβόλαια μακράς διαρκείας σχετίζονται και με την επενδυτική στήριξη προς τις ΑΠΕ, όπως τονίζει η Κομισιόν. Παράλληλα, καλεί τα κράτη-μέλη να αξιολογήσουν τις ανάγκες τους για ευελιξία και να θέσουν συγκεκριμένους στόχους ώστε να αποφεύγεται στο μέλλον η περικοπή παραγωγής ΑΠΕ, ενώ εισάγεται νέος μηχανισμός στήριξης της ευελιξίας.
Όπως τονίζεται σχετικά με τον εν λόγω μηχανισμό, θα ενισχύσει τη συμμετοχή της ευελιξίας και της αποθήκευσης μέσω της εισαγωγής πρόσθετων κριτηρίων στο σχεδιασμό. Τα κράτη-μέλη μπορούν να εφαρμόσουν τέτοια συστήματα στήριξης με αποζημιώσεις για τη διαθέσιμη ισχύ που μειώνεται και την αποθήκευση αν οι μηχανισμοί ισχύος τους αποβούν ανεπαρκείς ή αν δεν διαθέτουν μηχανισμό ισχύος.
Μια ακόμη αλλαγή έχει να κάνει με την εμπορία πιο κοντά σε πραγματικό χρόνο στην περίπτωση των ΑΠΕ ώστε να περιοριστούν τα κόστη εξισορρόπησης.
Το προσχέδιο της πρότασης θα παρουσιάσει στις 14/3 η Κομισιόν, στόχος είναι η προστασία των καταναλωτών από τη μεταβλητότητα των τιμών μέσω ενισχυμένου ρόλου σε πιο μακροπρόθεσμα εργαλεία και σταθερά τιμολόγια που παράλληλα θα επιτρέψουν τις επενδύσεις στις ΑΠΕ.
Η Ελλάδα διαφωνεί με το πακέτο
Η ελληνική πλευρά διαφωνεί με το σύνολο της πρότασης και επιμένει στην ανάγκη για ριζικές αλλαγές. Αυτές αφορούν στην «διχοτόμηση» των αγορών επόμενης ημέρας με στόχο την αποσύνδεση των τιμών ηλεκτρισμού από εκείνες του φυσικού αερίου, ώστε η τελική τιμή να αντικατοπτρίζει το πραγματικό κόστος παραγωγής και να μην «παρασύρεται» από τις αυξομειώσεις του καυσίμου που παρότι έχουν εξομαλυνθεί το τελευταίο διάστημα, παραμένουν μια σταθερή «απειλή», δεδομένης της οριακής τιμολόγησης στις χονδρεμπορικές αγορές.
«Παρόλο που οι τιμές της ενέργειας έχουν μειωθεί, η ενεργειακή κρίση εξακολουθεί να ελλοχεύει. Γι’ αυτό είναι σημαντικό για την Ε.Ε. να προχωρήσει σε μία ουσιαστική μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει μια παρόμοια κρίση στο μέλλον» είπε πρόσφατα στη Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών κα Αλεξάνδρα Σδούκου προσθέτοντας: «βιώνουμε έναν αυξημένο ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων οικονομιών στον βιομηχανικό τομέα. Γι’ αυτό πρέπει να επικεντρωθούμε στη χαμηλού κόστους ενέργεια για να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και να διατηρήσουμε θέσεις εργασίας στην Ε.Ε. Η Ευρώπη πρέπει να δράσει αποφασιστικά και με ενότητα για να έχει απτά αποτελέσματα».
Στην Αθήνα λένε επίσης ότι η μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία και παρεμβάσεις όπως η αποσύνδεση των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, η ενίσχυση των επενδύσεων σε ΑΠΕ και αποθήκευση, η στήριξη και η διευκόλυνση της σύναψης μακροπρόθεσμων συμβάσεων όπως τα PPAs και τα CfDs. Ένα τέτοιο μοντέλο αγοράς θεωρείται ιδανικό για τη σταθερότητα των τιμών καταναλωτή και τον μετριασμό των επιπτώσεων της ραγδαίας αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου.
Η επαρκής, χαμηλού κόστους ανανεώσιμη ενέργεια συνιστά αποτελεσματική απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία χρειάζεται μία πλήρως λειτουργική αγορά με επαρκή ρευστότητα, με απομάκρυνση των διοικητικών εμποδίων και με τη σχετική θέσπιση κινήτρων για τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβάσεων, προκειμένου να εξασφαλίσει χαμηλού κόστους ενέργεια και να καταστεί ανταγωνιστική. Ταυτόχρονα, στήριξε την επικείμενη πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία ενός Sovereignty Fund που θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία στον τομέα της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Τόνισε, ότι στόχος μας πρέπει να είναι η διατήρηση του δίκαιου ανταγωνισμού και της ενιαίας αγοράς με δίκαιη κατανομή των πόρων, ούτως ώστε να μη δημιουργηθεί μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων στον τομέα της βιομηχανίας και κανένα κράτος-μέλος να μη μείνει πίσω. Στην κατεύθυνση αυτή στήριξε την απλοποίηση κι επιτάχυνση της διαδικασίας κρατικών ενισχύσεων από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μας λέει και Έλληνας των Βρυξελλών που ασχολείται με τα ενεργειακά.
Υπενθυμίζουμε πως τα μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης για τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας κατά τον επόμενο χειμώνα, είναι μεταξύ άλλων αύξηση της δυναμικότητας του τερματικού LNG της Ρεβυθούσας με την προσθήκη ενός FSU, κατασκευή του FSRU στην Αλεξανδρούπολη, μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 22,7% μεταξύ Αυγούστου 2022 – Ιανουαρίου 2023 και στήριξη στην προσπάθεια της Ενεργειακής Πλατφόρμας της Ε.Ε. για κοινή προμήθεια φυσικού αερίου.
Τι λένε οι νότιοι εταίροι μας στην ΕΕ
«Το ενδεχόμενο μιας βαθιάς τομής δείχνει να απομακρύνεται ακόμα περισσότερο αφού η Κομισιόν δεν τολμά ρήξεις και εισηγείται οι βραχυπρόθεσμες αγορές και η οριακή τιμολόγηση πρέπει να διατηρηθούν, καθώς λειτουργούν καλά και παρέχουν τα κατάλληλα τιμολογιακά σήματα” μας λέει Γάλλος της Κομισιόν που διαφώνησε με την όλη πρόταση και συνεχίζει: «Με τον τρόπο αυτό η Κομισιόν δηλώνει ότι δεν θα στραφεί σε εναλλακτικές δομές της αγοράς όπως αυτές που έπεσαν στο τραπέζι τους προηγούμενους μήνες».
Όλα αυτά τη στιγμή που στα πλαίσια της σχετικής διαβούλευσης οι φορείς των ΑΠΕ και των μεγάλων καταναλωτών στράφηκαν ενάντια σε μεγάλες αλλαγές του μοντέλου, εστιάζοντας αντί αυτού σε ζητήματα όπως ο ρόλος των διμερών συμβολαίων και των CfD.
«Η πρόταση της Κομισιόν επικεντρώνεται μόνο σε μέτρα όπως η μείωση της ζήτησης στις ώρες αιχμής μέσω της παροχής κινήτρων στους μεγάλους καταναλωτές. Τα σχετικά συμβόλαια θα έχουν βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα μιας μόνο ημέρας με απώτερο στόχο την συγκράτηση των αυξήσεων στις τιμές, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν λύνει το πρόβλημα» ακούστηκε από «Ισπανικά» χείλη στις Βρυξέλλες.
