Σύμφωνα με συνέντευξη που παραχώρησε στο Philenews ο διευθυντής του Τμήματος Γεωργίας, δρ Μάκης Αντωνιάδης, η Κύπρος αξιοποιεί καινοτόμα μέτρα για την προστασία της υπαίθρου και την αντιμετώπιση των κινδύνων από πυρκαγιές, με στόχο τη στήριξη των αγροτών και τη βιωσιμότητα των αγροτικών περιοχών.
Ο ίδιος αναλύει τα προγράμματα προς τους πληγέντες από την πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά στην ημιορεινή Λεμεσό, καλώντας τους να αξιοποιήσουν τα σχέδια επαναδραστηριοποίησης ώστε να συμβάλλουν στη διατήρηση της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των περιοχών. Επισημαίνει ότι οι στοχεύσεις της νέας ΚΑΠ είναι η πρακτική στήριξη των αγροτών και κτηνοτρόφων, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η μείωση της δημογραφικής γήρανσης των αγροτικών πληθυσμών και ο περιορισμός του υψηλού κόστους παραγωγής.
Όπως εξηγεί ο δρ Αντωνιάδης, η Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, το πρώτο εξάμηνο του 2026, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση των πόρων και της ευελιξίας που είναι απαραίτητοι για τη βιωσιμότητα των αγροτικών περιοχών.
-Η επομένη μιας καταστροφικής πυρκαγιάς θα πρέπει να μας οδηγεί σε νέα βήματα που να κρατούν ζωντανή την ύπαιθρο και αποδοτική σε ό,τι αφορά γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή. Αλλάζει κάτι;
-Ως Τμήμα Γεωργίας παρακολουθούμε στενά τις τεράστιες πιέσεις που δέχεται η κυπριακή ύπαιθρος. Με κορύφωση την καταστροφική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2025 στην ημιορεινή Λεμεσό, αλλά και τις συνεχιζόμενες αρνητικές συνέπειες από την κλιματική αλλαγή και την ξηρασία, το βέβαιο είναι ότι σίγουρα δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού.
Η κλιματική αλλαγή έχει τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις με κύριο πρόβλημα τις σοβαρές συνθήκες ξηρασίας που πλήττουν την ύπαιθρο. Διανύουμε ήδη το τρίτο συνεχόμενο έτος ξηρασίας και η παρατεταμένη περίοδος εξαιρετικά χαμηλών βροχοπτώσεων έχει προκαλέσει σημαντική πίεση στη γεωργική παραγωγή και στα μέσα διαβίωσης των αγροτικών περιοχών, ενώ η πίεση στους υπόγειους υδροφορείς για άρδευση εντείνεται.
Η σοβαρότητα της ξηρασίας απειλεί όχι μόνο την παραγωγή τροφίμων, αλλά και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα των αγροτικών περιοχών. Ταυτόχρονα, οι παρατεταμένες συνθήκες ξηρασίας αυξάνουν τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών, ενώ παράλληλα έχουν ως συνέπεια την υποβάθμιση του εδάφους, την εγκατάλειψη της γης και την προοδευτική ερημοποίηση της κυπριακής υπαίθρου. Αυτοί οι κίνδυνοι έγιναν σκληρή πραγματικότητα με την πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά που ξέσπασε στην ημιορεινή περιοχή της Λεμεσού, η οποία έπληξε σοβαρά τις ορεινές κοινότητες και τις γεωργικές εκτάσεις. Υπό το πρίσμα αυτών των προκλήσεων, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της ΕΕ είναι περισσότερο από ποτέ ένα κρίσιμο εργαλείο. Οι συζητήσεις για τη νέα ΚΑΠ βρίσκονται σε εξέλιξη και οφείλουμε να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία ώστε να διαμορφώσουμε μια πολιτική που στηρίζει έμπρακτα τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους, αντιμετωπίζει την κλιματική κρίση και τη δημογραφική γήρανση των αγροτικών πληθυσμών, ενώ περιορίζει το υψηλό κόστος παραγωγής.
Επιπλέον, η επικείμενη Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, το πρώτο εξάμηνο του 2026, αναμένεται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην πορεία των συζητήσεων και των διαπραγματεύσεων, με στόχο πάντα τη διατήρηση των πόρων και της ευελιξίας που είναι απαραίτητοι παράγοντες για τη βιωσιμότητα των αγροτικών περιοχών του τόπου μας.
-Ακούσαμε μετά την πυρκαγιά για την απουσία πολιτικών για ασφαλή ύπαιθρο. Η Υπουργός Γεωργίας μίλησε για πιλοτικό πρόγραμμα επιλεκτικής βόσκησης στην Τηλλυρία, που βοηθά στην αντιμετώπιση του προβλήματος της διείσδυσης του αστικού ιστού σε δασώδεις περιοχές ή σε περιοχές που παλιά ήταν καλλιεργημένες. Τι μπορείτε να μας πείτε γι’ αυτό το σχέδιο και πότε θα εφαρμοστεί συνολικά στις αγροτικές περιοχές;
-Είναι γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλο μέρος των γεωργικών εκτάσεων του νησιού ιδιαίτερα στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές, εγκαταλείφθηκε, με αποτέλεσμα την αύξηση της καύσιμης ύλης που αποτελεί σοβαρό κίνδυνο έκρηξης πυρκαγιών. Επιπρόσθετα, έχει μειωθεί η συχνότητα της βόσκησης πολλών περιοχών, με συνέπεια τη συσσώρευση φυτομάζας, η οποία ξεραίνεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και μπορεί να αναφλεγεί, προκαλώντας πυρκαγιές μεγάλης έκτασης. Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε περιοχές που γειτνιάζουν με δάση, καθώς η πυρκαγιά μπορεί να επεκταθεί και στο δάσος, προκαλώντας τεράστια οικολογική και οικονομική ζημιά. Αναγνωρίζοντας αυτά τα δεδομένα, με οδηγίες της Υπουργού, το Τμήμα Γεωργίας, σε συνεργασία με το Τμήμα Δασών υλοποιεί την πιλοτική εφαρμογή προγράμματος επιλεκτικής βόσκησης σε δύο περιοχές στη ζώνη Πύργου Τηλλυρίας. Ο στόχος μας είναι να αξιοποιήσουμε τα αποτελέσματα που θα καταγράψουμε ώστε το 2026 το πρόγραμμα να επεκταθεί σε επιπλέον δύο έως τρεις περιοχές στη ζώνη Σολέας, σε συνεργασία με κτηνοτρόφους.
Θα ήθελα να σημειώσω ότι το έργο το οποίο θα τρέχει σε πιλοτική μορφή έως το τέλος του 2026, περιλαμβάνει ελαφριές υποδομές βραχυπρόθεσμης φιλοξενίας των ζώων, όπως εγκατάσταση σημείων παροχής νερού. Συγκεκριμένα, στην παρούσα φάση καταγράφεται η βοσκοϊκανότητα των περιοχών με στόχο να εφαρμοστεί βόσκηση σε αντίστοιχη βοσκοφόρτωση από κοπάδια ζώων που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή. Παράλληλα, παρακολουθείται η κίνηση των ζώων με κολάρα GPS και θα εκτιμηθεί η επίδραση που έχει η βόσκηση στη μείωση της καύσιμης ύλης σε επίπεδο περιοχής με χρήση τεχνικών τηλεπισκόπησης ή/και επιτόπου παρατήρηση. Στο τέλος του έργου θα αξιολογηθούν τα στοιχεία και θα προγραμματιστούν δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης των αποτελεσμάτων. Απώτερος στόχος είναι η καθολική εφαρμογή του ώστε να ενταχθεί στο νέο Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ της Κύπρου που θα αφορά την προγραμματική περίοδο μετά το 2027.
-Έχετε τις τελικές εκτιμήσεις για τις συνολικές ζημιές στην ορεινή Λεμεσό μετά την πυρκαγιά και πως θα βοηθηθούν οι επηρεαζόμενοι γεωργοκτηνοτρόφοι;
-Δυστυχώς, η πυρκαγιά έχει κατακαύσει πέραν των 14.000 δεκαρίων, επηρεάζοντας περί τους 1.500 γεωργοκτηνοτρόφους. Το Υπουργικό Συμβούλιο (ΥΣ) σε συνεδρία του στις 30/07/2025 ενέκρινε τρεις δράσεις συνολικής δαπάνης μέγιστου ύψους €23.500.000 οι οποίες υλοποιούνται από το Τμήμα Γεωργίας. Η πρώτη δράση, η οποία έχει ήδη υλοποιηθεί προνοεί παραχώρηση άμεσης οικονομικής ενίσχυσης, η οποία αφορά 100% απώλεια εισοδήματος ενός έτους, σε όλους τους γεωργούς και κτηνοτρόφους της πληγείσας περιοχής και έχει καταβληθεί ενίσχυση συνολικού ύψους πέραν των €3.000.000 σε 1.266 δικαιούχους. Επίσης έχει εγκριθεί από το ΥΣ Έκτακτο Ειδικό Σχέδιο επαναδραστηριοποίησης, αποκατάστασης υποδομών και μηχανολογικού εξοπλισμού επαγγελματιών και μη γεωργοκτηνοτρόφων καθώς και Επενδυτικό Σχέδιο για τους πληγέντες που δεν εμπίπτουν στο Έκτακτο Ειδικό Σχέδιο. Το ύψος της ενίσχυσης μπορεί να φτάσει μέχρι και το 80% της συνολικής ζημιάς, ανάλογα με τις πρόνοιες των Σχεδίων. Τα δύο αυτά Σχέδια προκηρύχθηκαν στις 2 Αυγούστου 2025 με καταληκτική ημερομηνία υποβολής των δηλώσεων την 15η Σεπτεμβρίου 2025. Οι πληρωμές θα πραγματοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα και ανάλογα με την πρόοδο των δράσεων αποκατάστασης. Έχουν υποβληθεί 900 αιτήσεις για τα δύο αυτά σχέδια( μέχρι την ημέρα της συνέντευξης).
-Ποια είναι τα βασικά κριτήρια επιλεξιμότητας για την υποβολή αιτήσεων για επαναδραστηριοποίηση και ποια είναι τα επόμενα βήματα μετά την ολοκλήρωση της παραλαβής δηλώσεων;
-Τα σχέδια επαναδραστηριοποίησης αποτελούν βασικό μέσο στήριξης των πληγέντων από φυσικές καταστροφές και στοχεύουν στην αποκατάσταση των γεωργοκτηνοτρόφων. Ειδικότερα, το Τμήμα Γεωργίας για τα Σχέδια επαναδραστηριοποίησης δέχεται αιτήσεις από όλους τους πληγέντες γεωργοκτηνοτρόφους, επαγγελματίες και μη, για δενδρώδεις καλλιέργειες, συστήματα άρδευσης γεωργικών καλλιεργειών, γεωργικό εξοπλισμό, γεωργικά μηχανήματα, μόνιμες γεωργικές εγκαταστάσεις, κτηνοτροφικά υποστατικά αιγοπροβάτων και εξοπλισμό τους. Με την ολοκλήρωση της παραλαβής των Δηλώσεων Ζημιάς λειτουργοί του Τμήματος Γεωργίας θα προχωρήσουν άμεσα στην αξιολόγηση των αιτήσεων για τα δυο έκτακτα Σχέδια, προκειμένου οι δικαιούχοι να λάβουν προκαταβολή ύψους 30% με βάση τις επιλέξιμες δράσεις τους. Η τελική ενίσχυση μπορεί να φτάσει μέχρι και το 80% της συνολικής ζημιάς ανάλογα με τις πρόνοιες των Σχεδίων. Σημειώνεται ότι έχει ξεκινήσει ο έλεγχος και η αξιολόγηση για τις αιτήσεις που έχουν ήδη παραληφθεί.
Σημειώνεται ότι κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων για επιλέξιμες δράσεις όπου απαιτείται άδεια οικοδομής αυτή θα πρέπει να προσκομιστεί πριν την καταβολή οποιασδήποτε ενίσχυσης. Για μη αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις, στην προκειμένη περίπτωση, η εξέταση της νομιμότητας θα διενεργηθεί σύμφωνα με την πολιτική και διαδικασία που καθορίστηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών.
Στόχος μας είναι η αποφυγή εγκατάλειψης της υπαίθρου και η αναζωογόνηση της τοπικής κοινωνίας και για τον λόγο αυτό προτρέπουμε τους πληγέντες να αξιοποιήσουν τα Σχέδια επαναδραστηριοποίησης για συμβολή στη διατήρηση της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των πληγεισών περιοχών.
-Τι προβλέπεται για τις κτηνοτροφικές μονάδες που έχουν πληγεί από την πυρκαγιά; Υπάρχει σχεδιασμός για μετεγκατάσταση;
-Έχουν πληγεί 42 κτηνοτροφικές μονάδες κυρίως αιγοπροβάτων. Με πρωτοβουλία της Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, προχώρησε η δωρεάν διάθεση ζωοτροφών στους πληγέντες κτηνοτρόφους για αντιμετώπιση των αναγκών των πρώτων ημερών. Πρόσθετα, καταβλήθηκε ενίσχυση για κάλυψη της απώλειας εισοδήματος του πρώτου έτους που αφορά κυρίως απώλεια γαλακτοπαραγωγής και μείωση βοσκοϊκανότητας. Πέραν τούτων, οι πληγέντες κτηνοτρόφοι έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής στα σχέδια επαναδραστηριοποίησης και αποκατάστασης με όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες. Οι επηρεαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα για μετεγκατάσταση των υποστατικών τους σε άλλο τεμάχιο, εντός όμως των κατάλληλων ζωνών των επηρεαζόμενων Κοινοτήτων.
-Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη που εντοπίζετε κατά την υποβολή των Δηλώσεων Ζημιάς;
-Το πιο συχνό λάθος που εντοπίζεται είναι η μη καταγραφή από τους γεωργούς όλων των πληγεισών από την πυρκαγιά καλλιεργειών/ δράσεων με αποτέλεσμα να είναι ελλιπής η δήλωσή τους. Σημειώνεται όμως, ότι υπάρχει η δυνατότητα υποβολής συμπληρωματικής Δήλωσης Ζημιάς όσο και υποβολής ένστασης σε περίπτωση που ο γεωργός διαφωνεί με το πόρισμα καταγραφής των πληγέντων περιουσιακών του στοιχείων που λαμβάνει μετά τον επιτόπιο έλεγχο. Θέλω να τονίσω ότι λειτουργοί του Τμήματος Γεωργίας είναι πάντα στη διάθεση του αγροτικού κόσμου για παροχή βοήθειας και καθοδήγησης για ορθή συμπλήρωση και υποβολή των απαιτούμενων εγγράφων.
-Υπάρχουν προγραμματισμένες επισκέψεις ή επιθεωρήσεις στις πληγείσες περιοχές από λειτουργούς του Τμήματος;
-Αμέσως μετά την κατάσβεση της πυρκαγιάς κλιμάκια του Τμήματος Γεωργίας βρέθηκαν στις πληγείσες περιοχές με στόχο την περαιτέρω επιτόπια καταγραφή των αναγκών και τον καλύτερο συντονισμό της παροχής στήριξης. Επιπρόσθετα, λειτουργοί του Τμήματος Γεωργίας παραλαμβάνουν αιτήσεις και προβαίνουν σε στοχευμένους επιτόπιους ελέγχους προκειμένου να διαπιστωθεί το μέγεθος της ζημιάς. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται ανελλιπώς μέχρι τώρα και θα ολοκληρωθεί αφού γίνουν όλοι οι απαιτούμενοι έλεγχοι πριν την καταβολή των ενισχύσεων. Επίσης, στο αμέσως επόμενο διάστημα θα προβούμε και σε παροχή στοχευμένων γεωργικών συμβουλών στους πληγέντες, σε θέματα κατάλληλων καλλιεργητικών πρακτικών για σωστή διαχείριση προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, όσον αφορά την ανασύσταση του γεωργικού δυναμικού τους.
-Πέραν των έκτακτων μέτρων που ήδη αναφέρατε το Τμήμα Γεωργίας έχει ή προτίθεται να προβεί και σε πρόσθετα μέτρα;
-Ναι, το Τμήμα Γεωργίας έχει δρομολογήσει επιπρόσθετες ενέργειες. Πιο συγκεκριμένα, έχει ήδη περιληφθεί στο Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ 2023-2027 η δυνατότητα κάλυψης της αγοράς θρυμματιστών για αξιοποίηση από τις κοινότητες που συνορεύουν με δασικές περιοχές. Στόχος της Παρέμβασης είναι η αποτελεσματική διαχείριση των φυτικών υπολειμμάτων, όπως κλαδιά και φύλλα. Τα θρυμματισμένα υπολείμματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κομποστοποίηση ή ως εδαφοκάλυψη, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο πυρκαγιών και προσφέροντας μια βιώσιμη λύση για τη διαχείρισή τους. Ο προϋπολογισμός για την α’ προκήρυξη της Δράσης (2 Οκτωβρίου 2024 – 31 Ιανουαρίου 2025) ανερχόταν στις €500.000. Υποβλήθηκαν 17 αιτήσεις από τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίες και εγκρίθηκαν τον Απρίλιο 2025. Η εν λόγω Παρέμβαση αναμένεται να προκηρυχθεί εκ νέου τον Σεπτέμβριο 2025 με αντίστοιχο συνολικό προϋπολογισμό και καλούμε τα Κοινοτικά Συμβούλια να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα αυτή.
Επίσης, το Τμήμα Γεωργίας, ως η Διαχειριστική Αρχή του Στρατηγικού Σχεδίου ΚΑΠ 2023-2027, αξιοποιώντας τις πρόνοιες του σχετικού Ευρωπαϊκού Κανονισμού που αφορούν εξαιρέσεις από τους κανόνες της ΚΑΠ σε περιπτώσεις ανωτέρας βίας και σε εξαιρετικές περιστάσεις, απέστειλε επιστολή προς τον ΚΟΑΠ ώστε να παραχωρηθούν σχετικές διευκολύνσεις και εξαιρέσεις σε αιτητές των παρεμβάσεων ΕΠΣΑ, σχετικά με την «Αναδιάρθρωση και Μετατροπή Αμπελώνων» και την Εγκατάσταση Συστήματος Γραμμικής Υποστύλωσης», τα τεμάχια των οποίων έχουν επηρεαστεί από την πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2025. Ακόμα, στο πλαίσιο του μεγάλου επενδυτικού μέτρου, συνολικού προϋπολογισμού €60.000.000, που έχει ανακοινωθεί από την κ. Υπουργό τον Ιούνιο με την υποβολή των αιτήσεων να ξεκινά τον Σεπτέμβριο, έχει περιληφθεί ειδική πρόνοια για παραχώρηση επιπρόσθετης μοριοδότησης 15 μονάδων στου πυρόπληκτους της επαρχίας Λεμεσού, εφόσον θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην περιοχή και να υλοποιήσουν πρόσθετες επενδύσεις πέραν αυτών που προϋπήρχαν, που επίσης αποζημιώνονται.
Πέραν των πιο πάνω, μελετάται επίσης και η δυνατότητα διαμόρφωσης και επιπρόσθετων δράσεων που θα έχουν σχέση με την αποκατάσταση αμπελουργικών εκτάσεων που είναι πλήρως εγκαταλελειμμένες ή είναι υπό εγκατάλειψη. Στο παρόν στάδιο δεν μπορούμε να δώσουμε περισσότερες λεπτομέρειες γιατί το θέμα είναι ακόμα υπό μελέτη.
-Έχετε κάποιο ευρύτερο σχεδιασμό για τη διατήρηση της υπαίθρου ως παραγωγικής περιοχής, γιατί αυτό που βλέπουμε είναι τη σταδιακή αστικοποίηση των περιοχών κοντά σε μεγάλους δήμους και την απερήμωση απομακρυσμένων περιοχών;
-Η διατήρηση της υπαίθρου και του πληθυσμού της αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η ύπαιθρος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αγροτική παραγωγή, το περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή και την πολιτιστική κληρονομιά. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης υλοποιείται στην Κύπρο μέσω του Στρατηγικού Σχεδίου ΚΑΠ 2023-2027, προϋπολογισμού 454 εκατομμύρια ευρώ, και εφαρμόζεται σταδιακά μέσα από τις προκηρύξεις των επιμέρους παρεμβάσεων, οι οποίες μεταξύ άλλων αφορούν άμεσες ενισχύσεις για εξασφάλιση σταθερού εισοδήματος στους αγρότες, εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών μέτρων για προώθηση πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον, παρεμβάσεις που αφορούν την αξιοποίηση ανακυκλωμένου νερού και έξυπνων συστημάτων άρδευσης, καθώς επίσης και δράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο και την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. Τόσο κατά την υφιστάμενη όσο και κατά τη νέα προγραμματική περίοδο, η επιτυχής εφαρμογή της ΚΑΠ αποτελεί σημαντική πρόκληση για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της χώρας μας, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τις αλλεπάλληλες κρίσεις. Επιδίωξή μας είναι ο σχεδιασμός των πολιτικών μας βάσει των ιδιαιτεροτήτων και των εξειδικευμένων αναγκών του πρωτογενούς μας τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσπάθειας μας αυτής αποτελεί και η έμφαση που δόθηκε στις ορεινές περιοχές με στόχο τη μείωση της εγκατάλειψης μέσω και του μικρού επενδυτικού το οποίο είχε προσανατολισμό την ορεινή Κύπρο. Το γεγονός επίσης ότι τρέχει η ολιστική επίλυση του υδατικού δίνει γενικότερα μια ελπίδα στην ενασχόληση με την γεωργία, η οποία είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι είναι και πράσινη και αντιπυρική και πέραν από καρπούς προσφέρει και προστασία.
