Η ταπισερί του Βατικανού με τον Μυστικό Δείπνο του Λεονάρντο σε μια νέα έκθεση

Μια νέα έκθεση έξω από το Τορίνο, στο μπαρόκ παλάτι Venaria Reale, με τίτλο «Στη σκιά του Λεονάρντο: Ταπισερί και τελετές στην παπική αυλή» παρουσιάζει δυο καταπληκτικά έργα σε εξαιρετική κατάσταση από τις συλλογές του Βατικανού, τις ταπισερί του 16ου αιώνα με τον Μυστικό Δείπνο του Ντα Βίντσι και τον θόλο του παπικού θρόνου του Κλήμη Ζ’.

Η πρώτη είναι αντίγραφο της τοιχογραφίας του Ντα Βίντσι που φιλοτεχνήθηκε το 1494-98 στην τραπεζαρία της Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο, υφασμένη εξ ολοκλήρου από μετάξι και χρυσές και ασημένιες βελονιές.

Έφτασε στη Ρώμη το 1533 ως δώρο του βασιλιά Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας στον πάπα Κλήμη Ζ’ με την ευκαιρία του γάμου μεταξύ της ανιψιάς του ποντίφικα, Αικατερίνης των Μεδίκων και του Ερρίκου του Βαλουά, δεύτερου γιου του βασιλιά.

Την ίδια χρονιά, σε ηλικία 14 ετών η Αικατερίνη παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Ερρίκο, δεύτερο γιο του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α΄ και της βασίλισσας Κλαυδίας.

Η γαμήλια τελετή έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1533 στη Μασσαλία, με κάθε μεγαλοπρέπεια. Καθ’ όλη την πρώτη νύχτα του γάμου τους, παρών ήταν ο βασιλιάς Φραγκίσκος, ενώ ο Πάπας Κλήμης Ζ’ απηύθυνε την επόμενη μέρα τις ευχές του στο εφηβικό ζεύγος.

Η ένωσή τους επισφράγισε τη στρατηγική συμμαχία μεταξύ του παπισμού και του «πιο χριστιανικού βασιλιά» των Γάλλων ενάντια στον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και βασιλιά της Ισπανίας, Κάρολο Ε’, του οποίου τα στασιαστικά στρατεύματα είχαν λεηλατήσει τη Ρώμη λίγα μόλις χρόνια νωρίτερα.

Περίπου την ίδια εποχή, ο θόλος του παπικού θρόνου υφάνθηκε κατά παραγγελία του Κλήμη Ζ’ (ή ίσως του Λέοντα Χ’) από τον διάσημο μετρ των ταπισερί των Βρυξελλών Pieter van Aelst.

Ο Pieter van Aelst ο νεότερος ήταν γιος και εγγονός υφαντών ταπισερί και εκπαιδεύτηκε στις Βρυξέλλες στα οικογενειακά εργαστήρια. Έγινε προμηθευτής ταπισερί στον Ισπανό βασιλιά Κάρολο Ε’, τον τότε ηγεμόνα της Φλάνδρας. Το πιο διάσημο σύνολο ταπισερί που παρήγαγε το εργαστήριό του ήταν εκείνο που σχεδιάστηκε για την Καπέλα Σιξτίνα στη Ρώμη, οι οποίες ανήκουν σήμερα στη βρετανική βασιλική συλλογή, αλλά βρίσκονται στο Victoria & Albert Museum στο Λονδίνο.

Σχεδιάστηκαν από τον ζωγράφο της Αναγέννησης Ραφαήλ το 1515-16 και απεικονίζουν σκηνές από τα Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων. Το εργαστήριο κατασκεύασε άλλες τέσσερις καταγεγραμμένες σειρές τις επόμενες δεκαετίες, για τους βασιλείς της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Αγγλίας και τον καρδινάλιο Ercole Gonzaga.

Οι δύο ταπισερί συνδέθηκαν με μία από τις σημαντικότερες τελετές της Μεγάλης Εβδομάδας, τον Ιερό Νιπτήρα, το πλύσιμο δηλαδή των ποδιών των μαθητών από τον Ιησού Χριστό. Η έκθεση αναπαριστά το παραδοσιακό σκηνικό του τελετουργικού της Μεγάλης Πέμπτης στη μεγαλοπρεπή αίθουσα Ducal του Αποστολικού Παλατιού του Βατικανού και αργότερα στον Άγιο Πέτρο, όπου η τελετή μεταφέρθηκε τον 19ο αιώνα για να φιλοξενήσει τα ολοένα και μεγαλύτερα πλήθη.

Παράλληλα, το Venaria Reale παρουσιάζει τέσσερις σπάνιους πίνακες του 18ου αιώνα που απεικονίζουν αυτή την πανηγυρική ιεροτελεστία, δανεισμένους από το Museo di Roma και το Επισκοπικό Μουσείο Villa Lagarina, μαζί με δύο σχέδια που δεν είχαν εκτεθεί προηγουμένως από τα Μουσεία του Βατικανού και μια επιλογή λιθογραφιών του 19ου αιώνα.

Η έκθεση αφηγείται την ιστορία αυτής της σημαντικής στιγμής της Καινής Διαθήκης και την ορατή έκφρασή της σε μια τελετουργική τελετή που σφυρηλατήθηκε στο πέρασμα των αιώνων.

Η έκθεση «Στη σκιά του Λεονάρντο: Ταπισερί και τελετές στην παπική αυλή» θα διαρκέσει έως τις 18 Ιουνίου 2023.